Fietsen op de Waddeneilanden

De natuur is er schitterend, er is veel te zien en Nederlands beste fietspaden liggen er: Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog verdienen je onverdeelde aandacht. We zochten een aantal mooie fietsroutes uit, waarbij het je – zeker in het laagseizoen – soms zelfs lukt aan de drukte te ontsnappen.

Weides met zeegras, de mossel- en zandbanken, de zoutmoerassen, getijdengeulen en broedplekken voor vele verschillende vogels. En ’s werelds grootste zandvlakte, die bij eb droogvalt. Dat zijn de Wadden. Het gebied is al diverse malen uitgeroepen tot Mooiste Natuurgebied van Nederland en staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Voor wie er woont en werkt, is dat geen verrassing, voor wie er een huisje heeft of er al eens op vakantie is geweest evenmin. Ben je er voor het eerst, dan raak je snel overtuigd van de schoonheid van het gebied.

Het ontstaan van het Waddengebied

Het Waddengebied kent zijn ontstaansgeschiedenis in de laatste ijstijd. Aan het eind ervan, zo’n achtduizend jaar geleden, begonnen de gletsjers te smelten en steeg de zeespiegel. Zo ontstond onder meer het Kanaal tussen Frankrijk en Engeland. Het gevolg was dat er sindsdien twee vloedstromen tweemaal daags de Noordzee instromen, eentje vanuit het zuiden en een vanuit het noorden. Hierdoor vormde er zich in de Noordzee een lange rij zandbanken. Deze zogeheten strandwal brak in de loop der eeuwen op verschillende plekken door, waardoor het achterliggende veengebied vol met zout water stroomde: de Waddenzee was geboren.

Sinds die tijd verandert het gebied nog altijd. Eilanden worden groter én kleiner en een deel van Schiermonnikoog ‘wandelt’ naar het oosten. Het eiland groeide nog deze eeuw dusdanig dat zelfs een deeltje op Gronings grondgebied terechtkwam. Later werd dit met een hertekening van de landkaarten hersteld. Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog horen bij de provincie Friesland, Texel bij Noord-Holland.

Broeders en overwinteraars

De Waddeneilanden tellen samen in totaal zo’n 24.000 inwoners. Daarnaast trekken de eilanden een veelvoud aan toeristen. Maar de grootste groep bezoekers zijn dieren. Met name vogels hebben veel interesse in het Waddengebied, mede vanwege het lage water en de relatief hoge temperatuur van de Waddenzee. De wormen en schelpen op de zandplaten worden gulzig verorberd door de vogels die komen broeden en overwinteren – ook in de zoetwatermeren in de duinen.

Het hele jaar door kun je op de vijf bewoonde eilanden Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog prachtige fietstochten maken, aan de wadkant, aan de Noordzeekust en in ‘het binnenland’. Elk van de vijf eilanden heeft zijn eigen charme. Hou alleen altijd een beetje rekening met de wind. Je kunt beter op de heenweg tegenwind hebben dan op de terugweg. Al is dat euvel minder lastig met een elektrische fiets … Wij stippelden een aantal fietsroutes voor je uit. 

Fietsen op Texel

Meer schapen dan inwoners

Texel is het grootste van de Nederlandse Waddeneilanden: het is 20 kilometer lang en heeft een gemiddelde breedte van 8 kilometer. Er wonen ruim 13.500 mensen. Toerisme en landbouw zijn de voornaamste beroepsactiviteiten. Texel telt vele grote polders, met akkers en weilanden. Het vlakke landschap wordt doorbroken door de glooiingen van een stuwwal, vele met gras begroeide dijken en flinke naaldbossen. Het is bovenal een genot om door de duinen te rijden. Behalve schapen – Texel telt meer schapen dan inwoners – kun je op het eiland 350 verschillende soorten vogels spotten. In het voorjaar broeden er ruim 80 verschillende vogelsoorten. In De Muy, een duingebied tussen De Koog en De Slufter, broeden lepelaars. De (dwerg)stern en zilvermeeuw komt er veel voor.

Over de route

De route die wij voor je samenstelden, begint bij de veerboot, wel zo handig als je een dagtocht gaat maken. Verblijf je langer op het eiland, dan kun je natuurlijk ook elders op de route starten. Je krijgt in een kleine 40 kilometer een prachtig beeld van het eiland. Neem er minstens drie uur voor, en maak er een langere trip van als je onder meer wat musea wilt bezoeken. Je komt door het kleine, schilderachtige De Waal, rijdt over dijkjes die na de inpoldering hun zeewerende functie allang hebben verloren, spot ongemerkt al veel vogels en hebt de kans om het van zeehondenopvang tot natuurcentrum uitgegroeide Ecomare te bezoeken. In Oudeschild is het haast wel een must om Museum Kaap Skil te bezoeken. Hier krijg je een goed beeld van de eeuwenlange relatie tussen de Texelaars en de zee.

Lees ook: Wat is er te doen op Texel?

Fietsen op Vlieland

Wachten op de wind – en walvisvaart

Tot 1942 hoorde Vlieland tot de provincie Noord-Holland, daarna werd het onderdeel van Friesland. Van de vijf bewoonde Nederlandse Waddeneilanden heeft Vlieland de hoogste duintop: de Vuurboetsduin is 45 meter hoog. De gemeente Vlieland is 315,80 vierkante kilometer groot, maar daarvan ligt slechts 39,15 vierkante kilometer op het land; de rest is onderdeel van de Waddenzee. Er wonen bijna 1200 mensen op Vlieland, daarmee is het na Schiermonnikoog de dunst bevolkte gemeente van Nederland. In de gouden eeuw was Vlieland, dankzij de handelsschepen die voor de kust op gunstige wind wachtten, erg welvarend. De walvisvaart was ook een belangrijke inkomstenbron. Nadat honderd jaar later de grote zandplaat De Richel de scheepvaartroute stremde, liep het eiland leeg. Toerisme bleek begin vorige eeuw de redding.

Over de route

Als fietser heb je op Vlieland weinig last van het autoverkeer, toeristen mogen hun auto of motor niet meenemen. Dit geeft vanzelfsprekend veel vrijheid, de wegen deel je bovendien met veel minder fietsers dan op Texel, Terschelling en Ameland. De meeste fietspaden op Vlieland, ook op deze route, zijn halfverharde schelpenpaden. Dit geeft altijd een speciale sensatie, het knerpt zo lekker onder je banden. Wel vraagt het net even wat meer alertheid, plots remmen is geen goed idee.

De natuur op Vlieland is vrij ruig. De duinhellingen zijn relatief hoog, laten zich lastiger beklimmen. In en op de stranden, bossen, polders en kwelders zie je veel bijzondere plant- en diersoorten. Tureluur, wulp, grutto, zilverplevier en lepelaar zijn alom vertegenwoordigd, tot de 415 gedetermineerde plantensoorten horen zeekraal, zoutmelde, strandbiet, lamsoor en zeealsum.

Lees ook: Wat is er te doen op Vlieland?

Fietsen op Terschelling

Voormalig Duits bastion

In het hoogseizoen zijn er op Terschelling ruim drie keer zoveel mensen als in de winter. Bezoek het eiland ook eens buiten de zomer, je zal zien dat het er altijd mooi is en uitwaaien op het strand – zo’n 40 kilometer lang – kan altijd. Het eiland kent twee kernen, West- en Oost-Terschelling. Je komt aan met de boot in West, hier leeft alles en iedereen van de zee en het toerisme. Het oostelijk deel van het eiland heeft een agrarisch karakter. Je kunt met gemak het hele eiland over fietsen, er ligt ruim 70 kilometer aan fietspaden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog beschouwden de Duitsers Terschelling als een belangrijk bastion. De Tigerstelling, vlak bij West-Terschelling, was een belangrijke installatie van de Atlantikwall. De ondergrondse commandobunker is omgebouwd tot museum en een bezoek waard. En bovengronds? Het eiland heeft een zeer divers landschap: het wad, de polder, het duin, bos, heide en kwelders maken dat je nooit verveeld raakt. 

Over de route

De start van deze ANWB fietsroute is in het slechts 130 inwoners tellende Lies, voor Hotel De Walvisvaarder, een fraai gerestaureerde boerderij uit 1760. De route brengt je in Midsland aan Zee, waar doorgaans veel toeristen in recreatiewoningen verblijven. Ook is het de standplaats van veel broedvogels, zoals de kiekendief, waterral, slobeend en roerdomp. Door de duinen fiets je richting de Waddendijk, daar waar honderden schapen het sappige poldergras grazen. Via het Strieper Kerkhof, waar de resten zijn gevonden van een houten kerkje uit circa 850, kom je bij het Wrakkenmuseum. Niets mooiers om op een Waddeneiland de aangespoelde en gejutte inventaris van vele scheepswrakken te bekijken. Je verbaast je er soms over wat er allemaal uit zee komt. Pak ook nog een bezoek aan natuurgebied de Boschplaat mee. Hier bloeit in augustus de lamsoor prachtig paars, en kun je de cranberrytelers hun zure, bittere bessen zien oogsten.

Lees ook: Wat is er te doen op Terschelling?

Fietsen op Ameland

Afwisselende natuur

Op Ameland ligt ruim 100 kilometer aan goed onderhouden fietspaden. Het eiland heeft precies mooie afmetingen voor de fiets, je kunt in een dag al heel veel ervan gezien hebben. Kijk dan eerst wel even goed waar de wind vandaan komt, dat kan nogal schelen. De natuur op Ameland is afwisselend. Aan de noordkust liggen heel veel zandduinen, in het oosten is het drassige natuurgebied Oerd een walhalla voor vogels. Het midden van het eiland telt zowel bos als weilanden en langs het Wad is het, behalve goed vogels spotten en kokkels vissen, ook prachtig fietsen. Ameland telt vier dorpen: Hollum en Ballum in het westen en Buren en Nes in het oosten.

Over de route

Onze fietsroute start vanaf de veerboot, wel handig als je slechts een dagje naar Ameland komt. Blijf je langer, dan kun je de fietstocht vanzelfsprekend oppakken vanaf elk willekeurig punt. Neem de door ons samengestelde route goed in je op, de bordjes Amelandroute zijn soms wat moeilijk te vinden. Het is, zeker met wind mee, heerlijk fietsen langs de Waddenzeedijk. De route brengt je eerst westwaarts, in het schattige Ballum en het wat levendigere Hollum. Een bezoek aan de rood-witte Amelander vuurtoren en het paardengraf mogen niet ontbreken. De acht paarden, die op 14 augustus 1979 bij een flinke storm de reddingsboot te water lieten, verdronken. Het was een zwarte dag voor het eiland. Nu nog zijn er in het toeristenseizoen demonstraties met de paardenreddingsboot.

Als je de route vervolgt via de duinen, krijg je alle gelegenheid om vele (water)vogels te spotten vanuit een van de vele vogelkijkhutten of vanaf een duin. Ook Buren en Nes zijn in de route van zo’n 42 kilometer opgenomen. Als je veel stilhoudt, wat musea bezoekt en langer op het eiland verblijft, zou je er natuurlijk eventueel ook voor kunnen kiezen om de fietstocht in tweeën te splitsen.

Lees ook: Wat is er te doen op Ameland?

Fietsen op Schiermonnikoog

Het meest ongerepte eiland van de vijf

Schiermonnikoog is een nationaal park, van 16 bij 4 kilometer. Door afkalving en aanslibbing van land schuift het steeds iets verder op naar het oosten. Al in het jaar 1000 werd ‘Schier’, nu officieel, qua inwonersaantal per vierkante meter, de kleinste gemeente van Nederland, bewoond. Tot en met de Tweede Wereldoorlog was Schiermonnikoog in particulier (Duits) bezit, nadien eiste de Nederlandse overheid het op. Schiermonnikoog is, mede omdat het niet zo groot is, van de bewoonde Nederlandse Waddeneilanden het meest ongerept. Het is niet mogelijk je auto mee te nemen naar Schiermonnikoog, je fiets mag wel mee op de boot.

Over de route

De fietsroute op Schiermonnikoog is net iets langer dan 20 kilometer, veel meer fietspaden zijn er niet op het eiland. Dat neemt echter niet weg dat het een prachtige route is. Je zou ’m de dag erop nog eens kunnen rijden, maar dan in de andere richting. Het geeft je vaak heel andere in- en uitzichten. De start van de tocht is op een bijzondere plek, bij Hotel Graaf Bernstorff. De 1500 kilo wegende walviskaken die een boog vormen voor het hotel, zijn indrukwekkend. Ze zijn van een blauwe vinvis die zestig jaar geleden werd gevangen. Een goede reden om tijdens je verblijf op Schiermonnikoog de geschiedenisboekjes over de walvisvaart er nog eens op na te slaan.

Niet lang na de start kom je al langs de Westerplas, een zoetwaterplas waar vrijwel alle Nederlandse eendensoorten zich thuis voelen. Ook de roerdomp verstopt zich hier in het riet. Het grasland rond de plas is vaak vochtig, mede daarom groeien er veel paddenstoelensoorten. Als je eenmaal aankomt op het strand, zal je je verbazen over de breedte ervan. Er zijn plekken waar het wel een kilometer breed is! Tijdens de fietstocht is er ook alle gelegenheid om nog wat historische verhalen op te snuiven. Net als op Terschelling zijn ook op Schiermonnikoog nog overblijfselen van de Atlantikwall te zien. De geschiedenis van de Duitse verdedigingslinie wordt verteld in het Bunkermuseum.

Lees ook: Wat is er te doen op Schiermonnikoog?

Meer fietstips

• Stippel zelf je eigen fietsroute uit met behulp van knooppunten in de ANWB Fietsknooppuntenplanner.
• Ook handig: de ANWB-fietsroutes op de Waddeneilanden vind je ook terug in de Eropuit app. Zo kun je eenvoudig onderweg de route volgen.