De mooiste bezienswaardigheden van Thüringen

Er zijn maar weinig Duitse deelstaten die meer bos hebben dan Thüringen. De streek wordt daarom vaak ‘Duitslands groene hart’ genoemd. Wandelaars en natuurliefhebbers komen er graag. Wat Thüringen extra aantrekkelijk maakt, is dat veel van de beroemdste Duitse kunstenaars en culturele helden er woonden. Van Goethe tot Bach. Volg hun sporen in steden als Weimar, Eisenach en Erfurt. Steek daar de Kramerbrücke over, het Duitse zusje van de beroemde Ponte Vecchio in Florence. Of wandel over de Rennsteig, de langste van alle bezienswaardigheden in Thüringen. Artistieke schoonheid van formaat XXL vind je bij het Duitse Panorama Mesdag in Bad Frankenhausen. En op het boomkroonpad in Nationaal Park Hainich ligt het oerbos aan je voeten. Interesse in de oude DDR? Bezoek de Wartburg-autofabriek. Of ‘mini-Berlijn’ in Mödlareuth. Dit zijn tien van de mooiste bezienswaardigheden van Thüringen.

Wat te doen in Thüringen?

1. Duitslands grootste kunstenaars achterna in Weimar

Voor een kleine stad heeft Weimar (60.000 inwoners) een groot stempel gedrukt op de Duitse kunst en cultuur. Je kunt een compleet voetbalelftal samenstellen van culturele helden die hier hebben gewoond en gewerkt. Een paar van de sterspelers: schrijver Goethe, componist Bach en filosoof Nietzsche. In de 18^e en 19^e eeuw vielen de grote kunstwerken hier als rijpe appelen van de bomen. Dit ‘Klassieke Weimar’ is Unesco-werelderfgoed. Proef de sfeer van die tijd bij het stadskasteel, het park aan de rivier de Ilm, het huis waar Goethe woonde (nu museum) of de bibliotheek van hertogin Anna Amalia. De kans dat je spontaan begint te zingen is extra groot in juli of augustus. Tijdens het zomerfestival verandert de stad in een groot podium.

Er is nóg een reden waarom Weimar Unesco-werelderfgoed is. Hier stichtte architect Walter Gropius in 1919 de Bauhaus-school, die architectuur en beeldende kunst wereldwijd sterk zou beïnvloeden. De school verhuisde later naar Berlijn en Dessau, maar voor architectuurliefhebbers is een bezoek aan het Bauhaus Museum zeker de moeite waard.

2. Erfurt: Duits vakwerk met Italiaanse flair

Alleen al om de middeleeuwse brug is Erfurt een bezoek waard. De Kramerbrücke is volledig met huizen bebouwd en lijkt daarmee een zusje van de beroemde Ponte Vecchio in Florence. Of beter gezegd: een grote zus. De Kramerbrücke is met zijn 120 meter de langste bebouwde en bewoonde brug van Europa. De 32 huizen zijn zo dicht op elkaar gebouwd dat je vergeet dat je op een brug bent: je waant je in een middeleeuwse straat en ziet bij het oversteken de rivier niet. Behalve vanuit de koffiebars, chocoladewinkels of andere panden met uitzicht op het water.

Ook de rest van het middeleeuwse centrum van Erfurt spreekt tot de verbeelding. Ontdek  kleurrijke vakwerkhuizen en sierlijke gevels, bijvoorbeeld Haus zum Breiten Herd op de Fischmarkt. Bezoek het klooster waar Luther monnik werd, de oudste synagoge van Europa of een van de vele kerken vol historie. Op de Domplatz staan twee van de mooiste naast elkaar: de Dom en de St. Severi. Liever actief? Schaats een rondje op de overdekte ijsbaan die vernoemd is naar Gunda Niemann, de negentienvoudig wereldkampioene uit deze streek.

3. Het Thüringer Woud: van wandelroute tot sprookjesgrot

Gut Runst! De Rennsteig is Duitslands oudste langeafstandswandelpad en kent zijn eigen rituelen. Een eigen groet, een eigen lied, eigen legenden. Het wandelpad is 168 kilometer lang en voert grotendeels over het middengebergte van het Thüringer Woud. Er is veel te zien onderweg, vandaar dat de Rennsteig wel de langste bezienswaardigheid van Thüringen wordt genoemd. Liever met de auto? De 465 kilometer lange Naturpark-Route kruist meerdere keren de Rennsteig en brengt je bij honderd bezienswaardigheden in het Thüringer Woud, van de Wartburg bij Eisenach tot Feeëngrotten in Saalfelden.

In die sprookjesachtige grotten is elke Thüringer minstens één keer op schoolreisje geweest. Ook als je niet uit Thüringen komt, zijn de grotten een bezoek waard. Met of zonder kinderen. Stalactieten en stalagmieten weerspiegelen zich in het meer. Volgens het Guinness Book of Records zijn het de kleurrijkste grotten in hun soort.

4. Op het dak van het oerbos in Nationaal Park Hainich

Het is geen geheim dat Duitsland rijk is aan bossen. Toch is Thüringen zelfs voor Duitse begrippen bosrijk. Je vindt er (bijna) duizendjarige eiken, zoals de Grabeiche in Nöbdenitz en de Betteleiche in Nationaal Park Hainich. Maar het zijn vooral de beuken die dit nationale park zijn faam geven. Het behoort tot de best bewaarde beukenbossen van Duitsland. Samen met andere Europese beukenbossen is het Unesco-werelderfgoed. Menselijk ingrijpen wordt hier tot een minimum beperkt.

Vele wandelpaden doorkruisen Nationaal Park Hainich. Een van de bijzonderste is het 500 meter lange boomkroonpad bij Bad Langensalza. Je wandelt er langs de toppen van de bomen, tot 44 meter boven de grond. Met wat geluk zie je ook wilde katten, zwarte ooievaars of een van de zeven soorten spechten die dit gebied bewonen.

5. Wartburg bij Eisenach: van kasteel tot communistische auto 

De Wartburg is een van Duitslands mooiste middeleeuwse burchten. Sterk verweven met de Duitse cultuurgeschiedenis. Wagner vond er inspiratie voor zijn opera’s, de Beierse koning Lodewijk II voor zijn droomkasteel Neuschwanstein. Kerkhervormer Luther werd er ‘verstopt’, nadat hij in conflict was gekomen met de katholieke kerk en daardoor zijn leven niet zeker was. Hier vertaalde hij in het geheim het Nieuwe Testament. De 12^e-eeuwse burcht lijkt nog altijd lastig in te nemen, boven op die 441 meter hoge heuvel. Je krijgt het gevoel dat de ridders zo tevoorschijn kunnen komen. Dat gebeurde werkelijk in de Nederlandse (ridder)film Brief voor de Koning, die hier werd opgenomen.

Hoe beroemd die burcht ook is, de inwoners van de vroegere DDR denken bij de naam Wartburg vooral aan de autofabriek aan de voet van de burchtheuvel. Daar werd van 1956 tot 1991 de Wartburg geproduceerd, samen met de Trabant hét rijdende icoon van communistisch Oost-Duitsland. In Automobile Welt Wartburg zie je modellen van dit merk en de vooroorlogse BMW’s die ook in deze fabriek werden gebouwd.

6. Op bezoek bij Bach in Eisenach

Eisenach is vooral beroemd om de Wartburg, maar de stad heeft meer te bieden dan dat kasteel. Maak een wandeling door de Drachenschlucht-kloof die op sommige plekken niet meer dan 68 centimeter breed is. Over smal gesproken: op Johannisplatz 9 zie je het smalste vakwerkhuis van Duitsland (2,05 meter). 

Op veel plekken in Thüringen treed je in de voetstappen van Johann Sebastian Bach. Zeker in Eisenach. Hier werd de beroemde componist geboren en bracht hij zijn kindertijd door.  Voor de fans: bezoek het museum Bachhaus. In dit eerste en grootste Bachmuseum ter wereld zie én hoor je de wereld van de componist: elk uur klinkt er een Bach-concert gespeeld op vijf barokinstrumenten.

7. Mödlareuth: Koude Oorlog in notendop

In de tijd van de Koude Oorlog liep dwars door Thüringen de grens tussen Oost- en West-Duitsland. Op veel plekken zijn nog musea of monumenten die getuigen van die tijd. De Amerikaanse uitkijktoren Point Alpha bij Geisa bijvoorbeeld. En het merkwaardige dorpje  Mödlareuth, dat wel ‘Klein Berlijn’ werd genoemd.

Dwars door dit gehucht (vijftig inwoners) werd in 1966 een betonnen muur gebouwd, 700 meter lang en ruim 3 meter hoog. Vrienden en familieleden werden gescheiden, zelfs naar elkaar zwaaien was verboden. Pas een maand na de val van de Berlijnse Muur konden de inwoners van dit dorp elkaar weer omhelzen. Enkele wachttorens getuigen nog van de roerige dorpsgeschiedenis. In het Deutsch-Deutsches Museum leer je er meer over.

8. Thüringer Braadworst: museumstuk én lekkernij 

Duitsland en braadworst is geen verrassende combinatie. Toch is er voor veel Thüringers maar één echte braadworst: de Thüringer Rostbratwurst. Thüringers claimen dat dit de eerste worstsoort was die in Duitsland werd gemaakt. Daarbij verwijzen ze naar oeroude documenten en recepten, waarna inwoners van Beieren graag tegensputteren. Thüringer worst eten kan overal in de streek. Wil je meer over Thüringer worst weten, ga dan naar het eerste Duitse Bratwurstmuseum in Wachsenburg. Aan de Bratwurstweg.

Beperk je kennismaking met de Thüringer keuken niet tot worst. De regio is ook beroemd om andere vleesgerechten, mosterd en ‘klösse’ (knoedels). De zoetste stad van de streek is Erfurt, waar Goldhelm Schokoladen een begrip is.

8. De waanzin van de oorlog in Buchenwald

Weimar was de plek waar tussen de beide wereldoorlogen de eerste Duitse democratie werd geboren. Hier werd de grondwet geschreven van de Weimarrepubliek (1919-1933). Het zou een kortstondig lichtpunt tussen twee duistere hoofdstukken blijken. Enkele van die donkere pagina’s werden ook vlak bij Weimar geschreven: op 10 kilometer ligt het vroegere concentratiekamp Buchenwald. Er staan nog enkele wachttorens overeind, net als de kamppoort en het crematorium. Van de 238.979 mensen die er tijdens de oorlog opgesloten zaten, kwam bijna een kwart hier om het leven.

Het is raar om Buchenwald een bezienswaardigheid te noemen, maar de tentoonstelling in het voormalige depot geeft je een aangrijpend beeld van de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog.

10. Europa’s grootste schilderij in Bad Frankenhausen

Als je ooit Panorama Mesdag in Den Haag hebt bezocht, kun je meepraten over reusachtige schilderijen. Het 123 meter lange en 14 meter hoge Bauernkriegspanorama in Bad Frankenhausen steekt er qua oppervlakte nog een fractie bovenuit. Er staan maar liefst drieduizend personen op afgebeeld. Deze ‘Sixtijnse Kapel van het Noorden’ werd gemaakt in opdracht van de communistische leiders. Maar toen het schilderij in 1987 na twaalf jaar werd voltooid, liep het communistische regime op zijn laatste benen. Gelukkig is het kunstwerk bestendiger dan de politiek. Schilder Werner Tübke leende zich niet voor simpele propaganda. Zijn renaissancistische schilderstijl en zijn onderwerp (de 17e-eeuwse Duitse boerenoorlog) tillen het schilderij uit boven de tijd waarin het werd gemaakt.

Als je er toch bent: Bad Frankenhausen is ook beroemd om de toren van de Oberkirche. Die staat bijna 5 meter uit het lood en is daarmee flink schever dan de toren van Pisa. Ook in de buurt: de Barbarossahöhle, een grottenstelsel met blauwgroene meertjes.