De leukste bezienswaardigheden van Emilia Romagna

ANWB in samenwerking met ENIT - Italiaans Verkeersbureau

Emilia Romagna ligt net boven Toscane en is een geliefde vakantiebestemming. Vooral onder ‘Bourgondiërs’: het is de regio van het zwarte goud (de balsamicoazijn), de parmaham en de Parmezaanse kaas. Maar ook vind je hier fijne stranden aan de Adriatische kust en tal van historische bezienswaardigheden.

Vanaf Utrecht is het 1263 kilometer rijden naar Bologna. De hoofdstad van de regio met veel bijnamen: van de Getorende - vanwege de middeleeuwse torens - tot la Dotta (‘de geleerde’), want hier staat de oudste universiteit van Europa. Slenter door het kleurrijke dorp Dozza met 200 muurschilderingen of fiets over de oude stadsmuren van Ferrara om vervolgens te borrelen Al Brindisi, de oudste wijnbar ter wereld. Dit zijn 15 leuke bezienswaardigheden in Emilia Romagna.

1. Bologna met haar vele bogen die op de Unesco Werelderfgoedlijst staan

Bologna - de hoofdstad van Emilia Romagna - heeft veel bijnamen, zoals de Vette (door het lekkere eten), de Rode (vanwege de rode daken en het linkse karakter), de Getorende (dankzij de middeleeuwse torens) en la Dotta (‘de geleerde’, want hier staat de oudste universiteit van Europa). Het oude universiteitsgebouw Archiginnasio bestaat sinds 1088 en doet nu dienst als bibliotheek. Ook vind je hier het anatomisch theater. Het is een prachtige kamer met veel sparrenhout. Op de grote tafel in het midden van de ruimte vonden vroeger tijdens de lessen de dissecties van menselijke en dierlijke lichamen plaats.

Wat misschien nog wel het meest in het oog springt in deze stad, zijn de vele roodgekleurde bogen uit de 12de eeuw waar je onderdoor kunt lopen. Bij elkaar zijn de bogen 62 kilometer lang. Sommige poorten zijn Unesco Werelderfgoed, met indrukwekkend beschilderde plafonds. Het geeft de stad die typische eigen sfeer. Net als de vele rode stenen gebouwen. Rondom Piazza Maggiore vind je nog meer bezienswaardigheden, zoals de Sint-Petroniusbasiliek uit de 14^de eeuw. Ook vind je hier de middeleeuwse foodmarkt Mercato di mezzo en veel terrassen voor een aperitivo met lokale lekkernijen.

2. Het schilderachtige Dozza met kasteel Rocca Sforzesca

Zo’n 40 kilometer van Bologna vind je het kleurrijke dorp Dozza. Je zou het bijna een openluchtmuseum noemen, met 200 muurschilderingen van lokale en internationale artiesten. Er komen er steeds meer bij, want in de oneven jaren vindt het festival La Biennale del Muro Dipinto plaats (in het derde weekend van september). Dan strijden kunstenaars om de felbegeerde titel ‘Mooiste muurschildering in Dozza’.

Maar er is meer te zien. Zoals het 500 jaar oude kasteel Rocca Sforzesca. Bekijk de verschillende kamers, de grote zaal, de keuken en de oude gevangenis. Schrik niet van de marteltechnieken die de gevangenen moesten ondergaan. Ook vind je in het kasteel een aangename verrassing: Enoteca Regionale dell’Emilia-Romagna. Een wijnkelder met zo’n 1000 verschillende wijnen uit de regio. Je ontdekt ze tijdens een wijnproeverij.

3. Beleef Rimini zoals filmkunstenaar Federico Fellini dat deed

© Riccardo Gallini / Comune di rimini

Rimini is de beroemdste badplaats aan de Adriatische Rivièra. Niet alleen een geliefde plek onder feestvierders en strandgangers, ook liefhebbers van historie halen hun hart op in deze oude Romeinse stad. Je ziet hier Romeinse ruïnes, middeleeuwse stadspoorten en de brug van Tiberius: de 62 meter lange stenen boogbrug uit het jaar 14 met vijf rondbogen. De brug heeft al heel wat aardbevingen, oorlogen en brandstichtingen doorstaan.

Federico Fellini, de meest gevierde filmkunstenaar van Italië, werd in Rimini geboren op 20 januari 1920. Ter gelegenheid van zijn 100-jarig jubileum werd het Internationale Federico Fellini Museum geopend, verspreid over drie locaties. De hoofdlocatie is het Sismondo kasteel met multimedia tentoonstellingen. Het lijkt hier net of je in een scène van een van zijn films bent beland, zoals op de nagebouwde set van ‘La Dolce Vita’. De tweede locatie is de art nouveau Palazzo del Fulgor & Cinema Fulgor met tentoonstellingen gericht op de relatie van Fellini met de stad. Vroeger werkte hij hier in ruil voor gratis bioscoopkaartjes. De derde locatie is een groot buitengebied, het ‘Plein der Dromen’, dat het kasteel en de bioscoop verbindt met video-installaties en virtual reality.

4. Een van de grootste mozaïekwerken ter wereld in Basiliek San Apollinare Nuovo

Ravenna is wereldberoemd om haar vroegchristelijke en Byzantijnse mozaïeken. Ze versieren acht monumenten die op de Werelderfgoedlijst van Unesco staan. Zoals de San Vitale basiliek uit 526. Het is een van de oudste christelijke kerken van Italië, achthoekig en heeft Byzantijnse en Romeinse elementen. Op de mozaïeken zie je onder andere Christus op bezoek bij de Byzantijnse keizer Justinianus en zijn vrouw Theodora.

In Basiliek San Apollinare Nuovo zie je een van de grootste mozaïekwerken ter wereld. De muren zijn verdeeld in drie delen, met het leven van Christus, de verschillende profeten en heiligen en het paleis van Theodorik. Ook de Neonian Baptistery (doopkapel) uit 458 is een veel bezochte bezienswaardigheid. Met in het midden een groot marmeren doopvont. Toch komen bezoekers er met name om de mozaïeken op het plafond te bewonderen: Johannes de Doper die Jezus doopt, met daaromheen de twaalf apostelen.

5. In de voetsporen van Dante Alighieri langs plekken uit zijn leven en de Divina Commedia

De ‘Opperste Dichter’, zoals ze Dante in Italië veelal noemen, wordt beschouwd als de vader van de Italiaanse taal. Bovendien wordt zijn Divina Comedia ‘Goddelijke Komedie’ beschouwd als een van de grootste literaire meesterwerken aller tijden. De meesten van ons kennen de avonturen van Dante en Virgil door de cirkels van de Inferno, tussen demonen en verdoemde zielen. Van hun reis naar de berg van het vagevuur en uiteindelijk naar het Paradijs naast zijn geliefde Beatrice. Totdat hij zijn laatste visioen bereikt - l'amor che move il sole e l'altre stelle (liefde, die de zon en de andere sterren beweegt).

De 400 kilometer lange Cammino di Dante (sinds 2012) is een cirkelvormige route die Ravenna (waar de dichter is begraven) verbindt met Florence (de geboorteplaats van Dante) en vervolgens terugkeert naar Ravenna via een andere route. De route is te voet, te fiets en per trein af te leggen. Bezoek plekken uit de Divina Comedia, zoals de Acquacheta-waterval in het hart van het nationale park Foreste Casentinesi. Deze 70 meter hoge waterval hoor je al van ver. In hoofdstuk XVI van Inferno vergeleek Dante het gerommel met de Flegetonte, een rivier van kokend bloed waar dieven en moordenaars de eeuwigheid moeten doorbrengen. Of wandel net als Dante door het dennenbos van Classe, ten zuiden van de stad Ravenna. Het bos was de inspiratie voor het 'dikke en levende goddelijke bos' dat wordt genoemd in het XXVIII-canto van de Divina Commedia.

Sinds 2021 vind je in Ravenna ook het nieuwe Museo Dante, opgedragen aan Dante Alighieri; de belangrijkste Italiaanse dichter aller tijden die in Ravenna stierf op 14 september 1321.

6. Ferrara de fietsstad van Italië met ‘s werelds oudste wijnbar

De oudste wijnbar ter wereld vind je in Ferrara. Al Brindisi bestaat sinds 1435 en staat als ‘s werelds oudste enoteca (wijnbar) in het Guinness Book of World Records. Het is even zoeken achter de opvallende Romaanse kathedraal van Ferrara, maar ineens zie je een felgeel bord en een tiental zitplaatsen onder een rode luifel. Vroeger brachten kunstenaars en wetenschappers hier lange middagen door, zoals Reniassance-beeldhouwer Benvenuto Cellini en de Venetiaanse schilder Titiaan. Neem plaats en geniet van een goed glas wijn - Al Brindisi heeft duizenden Italiaanse en internationale flessen op voorraad - en een bord vol vleeswaren of regionale kazen. De bruisende Lambrusco, een zoete rosé, past hier goed bij.

Ferrara staat ook bekend als de fietsstad van Italië. De ene tweewieler na de andere rolt je hier dan ook voorbij. Veelal ouderwetse fietsen met een mandje voorop. Huur een fiets in de stad en volg de fietsroute over de 9 kilometer lange stadsmuren. Bezoek verder het 14^de eeuwse kasteel Castello Estene met slotgracht, ophaalbrug en wachttorens. Bekijk de woonkamers, keukens, kapellen en gerechtszalen van het kasteel. Vergeet ook de donkere kerkers niet, waar ooit de gevangeniscellen en martelkamers zich bevonden.

7. De Trepponti (3 bruggen) van Comacchio

Comacchio is een klein en geliefd vissersdorp vanwege de grachten, bijzondere bruggen en het uitzicht over de Delta Po valleien. Ten tijde van de Etrusken is het dorp ontstaan op zo’n 10 eilandjes in de delta van de Po. Vandaag de dag wordt het ook wel ‘Klein Venetië’ genoemd. De belangrijkste bezienswaardigheid is de Trepponti (3 bruggen), het symbool van Comacchio dat vier grachten en vijf straten met elkaar verbindt. Deze bijzondere brug werd in 1638 ontworpen door Luca Danese. Tegenover de Trepponti zie je de oude overdekte vismarkt in een prachtig 17^de eeuws gebouw. Als er één vis is die je in Comacchio moet proeven, is het de anguilla (paling). Die leven rondom de stad in groten getale. Ga naar Manifattura dei Marinati - de werkplaats van de vissers en tevens museum - om er meer over te weten te komen.

Rondom Comacchio vind je een prachtig natuurgebied bestaande uit meerdere lagunes die meer dan 13 duizend hectare beslaan en de thuisbasis zijn van een grote verscheidenheid aan vogelsoorten. Het is onderdeel van het prachtige Po Delta National Park, een indrukwekkend netwerk van land en water. Zo zijn de grootste Italiaanse kolonie flamingo's en de enige Italiaanse kolonie lepelaars gevestigd in de Comacchio zoutvlakte.

8. Het Sacca di Bellocchio-reservaat: een 'natuurlijke parel' langs de kustlijn

Het Sacca di Bellocchio-reservaat ligt in de twee regio's Veneto en Emilia-Romagna. In het park vind je duizend soorten planten en ruim driehonderd gewervelde dieren. Waaronder zo’n 40 vogelsoorten; sommige zijn op trektocht, andere vogels blijven hier zitten. En geef ze eens ongelijk, met de overvloed aan watermassa's. Met wat geluk spot je hier roofvogels (Albanella minore en bruine kiekendief), rallen (vogels die voornamelijk insecten eten), koloniale soorten (Cavaliere d'Italia en Fraticello) en typische soorten rietvelden (roerdomp en paarse reiger). Het gebied is een belangrijke voedsel- en tussenstopplaats voor onder andere de Reed-zangvogels.

Op de grens tussen Comacchio en Ravenna, bij de monding van rivier de Reno, vind je de 3 kilometer lange zoute Laguna van Bellocchio. Ook wacht je daar een erg mooi strand. In de zomer is het er behoorlijk druk. In tegenstelling tot de winter; dan lijkt het net een stille woestijn. Zo nu en dan onderbroken door het gefluit van een zeldzame vogel. Hoe je er komt? Rijd over de Strada Statale Romea (SS309) tot Lido di Spina. Eenmaal aan zee volg je het pad verder naar het zuiden, tot aan de oevers van de monding van rivier de Reno.

9. Motor Valley: een walhalla voor auto- en motorliefhebbers

Enzo Ferrari Museum, Modena © Ferrari S.p.A.

Emilia Romagna staat ook wel bekend om haar ‘Motor Valley’: je vindt hier een zeldzaam hoge concentratie aan auto- en motorfabrikanten, autoracebanen, musea en verzamelaars. De regio is historisch verbonden met de productie van raceauto's en motorfietsen en combineert creativiteit, geavanceerde technologie, design en innovatie. Het is dan ook dé plek van de fabrieken van Ferrari, Lamborghini, Maserati, Lamborghini, Pagani én Ducati. Maar ook de beroemde circuits van Imola en Misano. Op het Autodrome di Modena mag je zelf in een Ferrari rijden met een flinke adrenalinekick.

Jaarlijks bezoeken zo’n 300.000 autoliefhebbers het Ferrari Museum in Maranello. Het museum vertelt het historische verhaal van het steigerende paard. Ook staan er moderne en oude raceauto’s (vanaf 1947), zoals de formule 1 wagen van Schumacher waar hij wereldkampioen mee werd. Fans van Lamborghini moeten in het Ferruccio Lamborghini Museum zijn, waar je in de voetsporen treedt van de oprichter. Naast de wereldberoemde sportwagens maakte hij ook andere producten, zoals airconditioners en wijn. En in de stad Castelfranco Emilia, de geboorteplaats van tortellini, staat de autofabriek van Pagani, die ook te bezoeken is. Meer een motorliefhebber? Ga dan naar het Ducati museum bij Bologna. Hier ontdek je de racegeschiedenis van Ducati, van de WOII tot nu, met leuke feiten over de technologische doorbraken en de levensstijl van de Italianen.

10. De ‘gouden kamer’ van Castello di Torrechiara

Castello di Torrechiara, in de buurt van Parma, is misschien wel het best bewaarde vestingwerk van de regio. Het indrukwekkende kasteel is gebouwd tussen 1448 en 1460 door Pier Maria Rossi. Dat het een verdedigende functie had, blijkt wel uit de drie cirkelmuren en vier hoektorens. Maar ook vierde hij hier de liefde met Bianca Pellegrini; meerdere fresco’s in het kasteel zijn aan haar gewijd.

Tijdens je bezoek zie je veel versierde kamers, waarvan de Camera d’oro (gouden kamer) de opvallendste is. Het is vernoemd naar het zuivere goud dat vroeger de terracotta medaillons in de muur sierde. Ook vind je in het kasteel verschillende 16^de eeuwse fresco’s, toegeschreven aan Cesare Baglione en zijn kring. En in de noordoostelijke toren zie je prachtige zalen met wederom fresco’s, zoals een oude keuken. In dit kasteel raak je dus niet snel uitgekeken. En buiten ook niet; Torrechiara ligt hoog met uitzicht op de Parma-vallei.

11. Het zwarte goud van Modena: de stad van de traditionele balsamicoazijn

Naast autoliefhebbers weten ook fijnproevers de omgeving van Modena te waarderen. Modena heeft het zwarte goud in handen: Aceto Balsamico Tradizionale. Oftewel balsamicoazijn. De Italianen besprenkelen er van alles mee, van Parmezaanse kaas tot ijs. Vanwege het gunstige klimaat ontwikkelen de druiven hier precies de juiste concentratie van suikers en aciditeit. Alle producenten behoren tot een echt Consortium met de regel om vat na vat de kwaliteit van dit unieke BOB-product te controleren. De balsamico varieert van minimaal 12 jaar (Affinato) of 25 jaar (ExtraVecchio) oud, en mag alleen worden gebotteld in de goedgekeurde fles die is ontworpen door Giorgetto Giugiaro.

Wil je het zwarte goud bezoeken en proeven? Eind september vindt het evenement ‘Acetaie Aperte’ plaats, en geven de azijnfabrieken in het achterland van Modena gratis rondleidingen met concerten, tentoonstellingen en proeverijen. Of boek gedurende het hele jaar een rondleiding bij een van de producenten van het Consortium.

Leuke traditie: in Italië wordt bij elke geboorte traditiegetrouw een vat balsamico met een bepaalde nummering gekocht. Trouwt diegene, dan krijgt hij of zij dat vat cadeau.

12. De zandstenen torens van Roccamalatina in een heuvelachtig landschap bij Modena

© Nacchio Brothers / Italiaans Verkeersbureau

In het binnenland van Modena ligt het Regional Park Sassi di Roccamalatina, een bijzonder park in de Midden-Apennijnen. Het heeft een landschap van heuvels en bergen, met oude (kastanje)bossen en middeleeuwse dorpen. De grote zandstenen torens van Roccamalatina en Sant'Andrea springen al snel in het oog: meer dan 70 meter hoge rotsen met steile wanden. Ze bestaan al 35 miljoen jaar en staan in scherp contrast met het zacht glooiende landschap eromheen. Tegenwoordig zijn ze een historische broedplaats voor roofvogels - zoals de slechtvalk - en de overwinteringsplaats voor de zeldzame muurkruiper.

Met meer dan 100 kilometer aan paden kun je het park te voet, te paard of met de fiets ontdekken. Het gebied heeft 12 gemarkeerde wandelroutes. Wil je een panoramisch uitzicht over de heuvelachtige omgeving? Wandel in een half uur naar de top van de rots vanuit het dorpje Borgo dei Sassi. De entree van deze wandeling kost een paar euro, maar die investering is het meer dan waard. Het pad is best steil, dus af en toe is het klimmen en klauteren naar de top. Check voordat je gaat op welke dagen de wandeling mogelijk is. In de wintermaanden is de route gesloten, omdat de rots dan glad kan zijn.

13. Leer alles over de Parmezaanse kaas in Museo del Parmigiano Reggiano

Waarschijnlijk werd rond het jaar 1200 al de eerste Parmezaanse kaas geproduceerd. Sinds 1934 wordt er streng toegezien op de productie van de Parmigiano; toen werd het Consorzio del Formaggio Parmigiano Reggiano opgericht. Dit instituut ziet toe op de kwaliteit en verenigt zo’n vijfhonderd kleine kaasboeren. Gezamenlijk zorgen ze voor bijna drie miljoen kazen per jaar. Sinds 1996 krijgen de kazen het DOP-keurmerk (Denominazione di Origine Protetta), wat betekent dat ze volgens traditioneel recept zijn gemaakt. De melk is van vrij rondlopende koeien die alleen gras en hooi hebben gegeten. En staan in weilanden in een vastgesteld gebied rond Parma en Reggio-Emilia.

Museo del Parmigiano Reggiano in Soragna ligt in de heuvels ten noordwesten van Parma. Het is een bijzondere locatie: in een oude, cirkelvormige kaasmakerij uit 1848 bij Castello Meli-Lupi. Je ziet hier onder andere de instrumenten die vroeger werden gebruikt om Parmezaanse kaas te maken, zoals het zoutbad waarin de kazen lagen te rijpen.

Leuk weetje: omdat de kaas een vaste waarde heeft, mag hij zelfs dienen als onderpand voor een lening. Zo schijnt Credito Emiliano circa 132 miljoen euro aan Parmezaanse kaas te bezitten.

14. Het prachtige plafond van de Battistero van Parma

Naast de kathedraal van Parma staat het Il Battistero di Parma. Oftewel het Baptisterium. Deze doopkapel van roze marmer uit Verona is gebouwd tussen 1196 en 1307. Een duidelijk voorbeeld van de overgang van romaanse naar gotische kunst in Italië. Benedetto Antelami hield toezicht op de bouw en voerde bijna alle decoratieve sculpturen uit. Zo sober als de doopkapel aan de buitenkant is, zo rijkelijk versierd is het binnen: kleurrijke fresco’s met bijbelse voorstellingen.

De binnenkant van het achthoekige gebouw heeft zestien bogen. De nissen hebben elk een geschilderde scène; fresco's en schilderijen uit de 13^de en 14^de eeuw. Veel bezoekers kijken meteen omhoog, naar het opvallende beschilderde plafond. Ze turen naar de maanden van het jaar, de vier seizoenen en de sterrenbeelden. Elke maand laat een belangrijke taak zien die in die maand werd gedaan, van druiven plukken in september tot houthakken in december. Loop eenmaal buiten nog een rondje om de doopkapel, om de deuren met decoraties te bekijken.

15. Bewandel de Godenweg in de Apennijnen

Monte Adone, Emilia Romagna, Italy

In Emilia-Romagna ligt het eerste deel van de Via Degli Dei, de Godenweg. Volgens veel wandelaars is dit de mooiste meerdaagse wandeltocht van Italië. Het 120 kilometer lange wandelpad loopt dwars door de Apennijnen, van Bologna naar Florence. Het is vernoemd naar enkele goden die je tijdens de reis tegenkomt, zoals Monte Adone (Griekse god Adonis) en Monte Venere (godin van de schoonheid). Al in de 7^de eeuw v. Chr. staken de Etrusken de Apennijnen over via delen van de Godenweg. In de 2^de eeuw na Christus legden de Romeinen een echte weg aan, de Via Flaminia. Tijdens de tocht kom je hier nog steeds restanten van tegen.

Op de Godenweg slinger je door de meest pittoreske landschappen van de Toscaans-Emiliaanse Apennijnen. Van de ene naar de andere goddelijke plek. Je loopt over grindpaden en landwegen, door een groen landschap met valleien en bossen. Maar ook langs gemoedelijke bergdorpen, kerken en kloosters. Het pad van de goden is vrij pittig met aardig wat hoogtemeters. Bereid je dus goed voor. De wandeling duurt 5 tot 8 dagen.