11 fietsroutes in de Achterhoek

De mooiste tochten in het oosten van het land

Kronkelende wegen, zo nu en dan een flinke glooiing. Een machtig interessant coulissenlandschap: een lappendeken van grotere en kleinere percelen, weilanden en akkers, afgeschermd door heggen, houtwallen, muurtjes en soms ook bossen. Na elke bocht een nieuw decor. De Achterhoek verrast telkens weer. Daarom zochten wij er de mooiste fietstochten voor je uit.

Landschapsgeschiedenis op de Heurneroute

In de voorlaatste ijstijd, alweer 200.000 jaar geleden, werd het licht golvende zandlandschap in de Achterhoek gevormd. Het ijs bewoog zich door wat we nu het IJsseldal noemen richting het zuiden. Oostwaarts werden zand en stenen ‘uitgespuugd’. Zo werden heuvels als Montferland en de Lochemse Berg gevormd. Na het smelten van het ijs lag in de dalen een dikke laag leem. In de laatste ijstijd, die zo’n 10.000 jaar geleden afliep, werd door de wind een zandlaag over de Achterhoek geblazen. Die zogeheten dekzandruggen zijn misschien wel het beste te zien bij Heurne, op de Heurneroute (59 kilometer).

Het huidige landschap was daarna wel zo’n beetje gevormd, al hebben met name de boeren er sindsdien veel aan gewerkt (en bijvoorbeeld veel heidevelden ontgonnen). Zij hebben op veel plekken in de Achterhoek te maken met leem, een lastig doorlatende grond. Mede daardoor zijn er ook moerassen en venen in deze streek, en bossen op de hogergelegen delen. 8 procent van de totale oppervlakte van de Achterhoek is bebost.

De Landgoederenroute

Op veel plekken zijn sporen gevonden van prehistorische nederzettingen, urnenvelden en grafheuvels uit de brons- en ijzertijd. Toch werd het pas rond het begin van onze jaartelling ‘drukker’ in de Achterhoek. Germaanse stammen bedreven er landbouw. De streek werd in menig oorlog betwist. Plaatsen als Bronkhorst, Doesburg, Doetinchem, Terborg en Zutphen hadden al vroeg stadsrechten. Er waren een aantal adellijke families die vanuit hun kasteel of vanaf hun landgoed de bevolking ‘aanstuurde’. Een aantal ervan doe je aan op de landgoederenroute (31 kilometer) rond Lochem en het Twentekanaal.

Tijdens de industrialisatie wonnen met name de ijzerindustrie (vanaf de 18de eeuw) en textielindustrie (honderd jaar later) aan belang en was de kleinschalige landbouw niet langer de enige bron van inkomsten in de streek. Tegenwoordig is het toerisme een belangrijke factor.

De Zelhemroute

Het vraagt wel enige concentratie om in de Achterhoek te fietsen. Je komt er maar weinig kaarsrechte wegen tegen. Dat is het gevolg van de natuur die zijn eigen ding doet én de ontwikkeling van het terrein door landbouwers. Achterhoekse landweggetjes slingeren door het landschap en bieden je een uniek uitzicht op de telkens veranderende omgeving.

De gemeente Zelhem is als een samenvatting van de streek. Hier vind je zes verschillende soorten landschappen. De fietsroute bij Zelhem (31 kilometer) leidt door vier ervan: groene landgoederen, een essenlandschap, jong ontginningslandschap en de kampen – een ‘kamp’ is in dezen een verhoging van het gebied.

Uitblazen tussen de wijnranken

Maar, waar fiets je nu precies als we het over de Achterhoek hebben … We kennen de streek allemaal, maar waar de Achterhoek exáct ligt, is voor velen de vraag. En het antwoord kan ook telkens verschillen. Want de Achterhoek ligt dan weliswaar in het zuidoosten van de provincie Gelderland, er zijn geografisch, bestuurlijk én toeristisch andere afbakeningen. Het gebied, waar een kleine 400.000 mensen wonen, wordt in het zuiden en zuidoosten letterlijk begrensd door Duitsland.

Hier kun je nabij Winterswijk, op z’n Achterhoeks, uutblaoz’n tussen de druivenranken. Uitpuffen tussen de wijnranken inderdaad. Je verwacht het wellicht niet, zo’n mediterraan tintje in deze contreinen, maar hier vind je verschillende prijswinnende wijngaarden. En deze route (35 kilometer) hebben we ook zo uitgestippeld dat je langs de Engelse tuinen komt. Verwarrend misschien, maar wel mooi.

De Oude IJssel-route Oost

In het noorden wordt de Achterhoek afgebakend door Twente en Salland, streken die beide tot Overijssel behoren. Geografisch gezien wordt de grens in het (zuid)westen gevormd door de IJssel en Oude IJssel, twee rivieren die volgens het boekje zich slingerend een weg zoeken door het landschap. Boven de Oude IJssel ligt het 17de-eeuwse landgoed Slangenburg, met bossen, grachten, akkers, weilanden en zelfs een abdij van de kloosterorde van de benedictijnen. In het gelijknamige kasteel kun je overnachten. We stippelden een fietsrondje langs Doetinchem en Zelhem uit (37 kilometer) dat ook Kasteel Slangenburg aandoet.

De Graafschaproute

Nog even over de grenzen van de Achterhoek. Toeristische autoriteiten tellen vaak ook nog Zutphen, Doesburg en een deel van de Liemers met Montferland, een glaciale stuwwal uit de ijstijd mee. Zij plakken er graag de naam Achterhoek op, maar zien het bepaald niet meer als een achter-hoek. Door onder meer gemeentelijke herindelingen is de omvang van het gebied ook nog weleens aangepast. Hoe het ook zij, het is er prachtig fietsen. Wij tippen de Graafschaproute (53 kilometer) langs de weidse uiterwaarden van de IJssel en het coulisselandschap van ‘het binnenland’ bij Zutphen.

Elk seizoen een eigen aanblik

Natuurlijk gaan de meesten van ons in de periode van pakweg mei tot en met augustus met de fiets op pad. Maar je kunt er gerust ook in de overige seizoenen een fietsroute uitstippelen. Fotograaf Jeroen de Jong legde de Achterhoek in alle jaargetijden vast en houdt er een prachtig mooie website Natuurlijk Achterhoek over bij. Hij verwoordt het als volgt: ‘Het is hier alle seizoenen mooi. Zomer, herfst, winter of lente. Het maakt eigenlijk niet uit. Ieder seizoen heeft zijn eigen schoonheid en geeft de streek haar eigen aanblik. Hartje zomer staan de akkers vol met prachtige maïsvelden. Als in de herfst de bladeren van de bomen vallen, kun je door de coulissen heen kijken en komen de authentieke boerderijen tevoorschijn.’

Op de site van de Stichting Achterhoek Toerisme vind je nog veel meer informatie.

Nog 5 ANWB-fietsroutes in de Achterhoek

Behalve de tochten die we hierboven wat uitgebreider noemen, hebben we ook nog andere fietsroutes uitgezet in de Achterhoek. Benieuwd?

• Een fietsroute tussen Doetinchem en Rheden, 60 kilometer langs de IJssel en over de Posbank.
• Een rondje van zo’n 50 kilometer langs de adellijke huizen en middeleeuwse kastelen tussen Ruurlo, Vorden en Hengelo.
• Een agrarisch rondje van 47 kilometer langs voormalige heidevelden rond Neede en Borculo.
• De Saksische boerderijen tussen Winterswijk en de Duitse grens. 44 kilometer rust.
• Bijna 40 kilometer door het hoevenlandschap ten oosten van Winterswijk.

Fietskaarten

Stippel je eigen fietsroutes uit door de fietsknooppunten in de Achterhoek met elkaar te verbinden. Dat doe je makkelijk met de ANWB Fietsknooppuntenkaart. 

De populaire serie ANWB Fietskaarten is vernieuwd. Deze opvouwbare fietskaarten zijn ideaal voor wie meer wil dan alleen op knooppunten fietsen. Op de papieren routekaarten staan veel details: fietspaden, fietsknooppunten, horeca, musea, campings, fietsverhuur en toeristische informatie. De kaart fungeert als handige routeplanner en heeft een schaal van 1:66.666. En natuurlijk hebben we er een over de Achterhoek.

Arrangementen in de Achterhoek

Een paar dagen eropuit in het oosten van ons land? De ANWB heeft onder andere een driedaags arrangement in het viersterrenhotel Hof van Gelre (hartje Lochem) en een midweek vakantie in een vakantiepark vlak bij Winterswijk (tegen de grens met Duitsland).