De energiemarkt

Zo werkt de wondere wereld van de energiemarkt

Iedereen kent wel een paar energieleveranciers, maar netbeheerders noemen? Dat is al lastiger. Maak kennis met een verborgen wereld die ervoor zorgt dat elektriciteit en gas onze huizen bereiken. De energiemarkt. Lees een simpele uitleg van deze ingewikkelde markt.

Voor energie zijn er veel verschillende marktplaatsen, die heten ook wel energiebeurzen. Er bestaan energiemarkten per land, gebied en zelfs continent. Maar ook per sóórt energie: zoals elektriciteit of gas. Een kilowattuur en een kuub gas worden apart van elkaar verhandeld. De prijs van gas beïnvloedt wel de prijs van elektriciteit. En andersom.

De energieleverancier verkoopt aan huishoudens. Dus aan de ‘gewone consument’. De energieleverancier zelf koopt energie op de groothandelsmarkt. Bekijk welke soorten er zijn.

1. Lange termijnmarkt

Veel energiecontracten komen nu nog van de lange termijnmarkt (ook future- of forward-markt). Die energiemarkt richt zich op de toekomst die in elk geval verder weg is dan de komende dag.

Het kan om één enkele dag gaan. Ook een weekend, week, maand, kwartaal of jaren verder. Op die markt wordt energie voor vaste en variabele energiecontracten gekocht.

Energie wordt Europees verhandeld, maar elk land heeft ook een eigen lange termijnmarkt. In Nederland is dat de European Energy Derivatives Exchange (ENDEX). Daar worden stroom en gas verkocht voor de lange termijn.

Koopt een energieleverancier buiten de ENDEX om energie, dan heet dat een over the counter-contract. Daarbij maakt een energieleverancier rechtstreeks afspraken met bijvoorbeeld een kolencentrale.

2. Spotmarkt

Dan heb je ook de spotmarkt (the day ahead). Daar wordt energie verhandeld voor de komende dag. Op die energiemarkt gelden ieder uur andere stroomtarieven. Voor gas geldt dat de uurprijs van 6:00 vandaag tot 6:00 de volgende ochtend hetzelfde is.

De prijzen van de sportmarkt worden gebruikt voor dynamische energiecontracten, zoals die van ANWB Energie.

Vraag en aanbod van elektriciteit moeten perfect matchen. Die balans bewaakt TenneT, dat beheert in Nederland het hoogspanningsnet. In een veiling met inkopers en verkopers worden de uurtarieven voor stroom bepaald. Het kan daardoor gebeuren dat een kilowattuur in bepaalde uren prijzig is. Soms juist weer heel goedkoop, gratis of zelfs negatieve stroomprijzen. Je krijgt dan geld toe!

De spotmarkt voor stroom is de European Power Exchange (EPEX). Die wordt nog weleens bij zijn oude naam genoemd: de Amsterdam Power Exchange (APX).

3. Overige energiemarkten: onbalans en intraday

De onbalansmarkt komt in beeld als er op het laatste moment iets misgaat tussen vraag en aanbod. Bijvoorbeeld als er op het elektriciteitsnet te weinig stroom is of juist te veel. Sommige bedrijven kopen of leveren in zo’n geval stroom op deze energiemarkt.

Netbeheerder TenneT moet in Nederland zorgen voor de juiste balans aan energie. Als bijvoorbeeld een windmolenpark meer of minder stroom levert dan vooraf afgesproken, dan moet TenneT dat oplossen. De kosten daarvan berekent TenneT door aan de veroorzaker van het probleem, in het voorbeeld dus het windmolenpark.

Als een bedrijf vooraf al weet dat het niet aan de afspraken kan voldoen, biedt de Intraday-markt hulp. Die energiemarkt werkt voor de superkorte termijn: op dezelfde dag. Door daar te kopen of verkopen lost een bedrijf de dreigende onbalans zelf op. En voorkomt daarmee een doorbelasting van  de netbeheerder TenneT.