Waarom wordt stroom duurder als de gasprijs stijgt?

Als de prijs van gas omhoog schiet, wordt ook elektriciteit veel duurder. We zagen dat bijvoorbeeld tijdens de energiecrisis. Hoe kan dat? We hebben toch heel veel windmolens en zonnepanelen?

In Nederland wekken we ongeveer de helft van onze stroom op een duurzame manier op: met wind, zon en een piepklein beetje waterkracht. Ook staat er in Borsele nog een kleine kerncentrale. Daarnaast zijn er zo’n 44 fossiele energiecentrales. Vier daarvan draaien op kolen, de overige 40 gebruiken gas als brandstof om elektriciteit op te wekken.

We kunnen (nog) niet zonder gas

Dat zijn dus nogal wat centrales. Dat zie je ook terug als je kijkt hoe we in Nederland stroom produceren. In de eerste helft van 2024 werd 36 procent van al onze elektriciteit opgewekt met gas. Als de gasprijs stijgt, dan wordt het dus duurder om elektriciteit op te wekken met gascentrales. Daardoor zie je een stijging van de gasprijs vaak direct door in de gemiddelde prijs voor elektriciteit.

We hebben daarbij meteen een nadeel van schone energie te pakken: we kunnen niet op alle momenten van de dag gebruik maken van duurzame bronnen. Soms is het bewolkt of donker en de wind waait ook niet elke dag. Batterijen die groot genoeg zijn om voldoende groene stroom op te slaan om het land draaiende te houden zijn nog verre toekomstmuziek. We kunnen op dit moment dus niet zonder gascentrales, in ieder geval niet ieder moment van de dag.

Hoe zit het dan met de prijs van zon en wind bij een stijgende gasprijs?

Als gas duurder wordt, dan stijgen de kosten voor gascentrales dus mee. Maar hoe zit dat dan met wind- en zonneparken? Die hadden bijvoorbeeld tijdens de energiecrisis in 2021 en 2022 nauwelijks hogere kosten, maar konden wel volop profiteren van de hogere marktprijzen van stroom. Ze hoeven immers maar een heel klein beetje goedkoper te produceren dan dure gascentrales om toch de aantrekkelijkste keuze te blijven.

Bij warmtenetten (ook wel stadsverwarming genoemd) zien we een vergelijkbaar effect, daarvan is de prijs vaak gekoppeld aan de gasprijs, terwijl in veel gevallen het grootste deel van de warmte uit restwarmte van industrie of vuilverbranding komt. Ook daar waren tijdens de energiecrisis vaak nauwelijks hogere kosten voor de productie van warmte, maar stegen de prijzen wel explosief.

Kan de stroomprijs ook effect hebben op de gasprijs?

Een lage stroomprijs zal niet een direct effect hebben op de prijs van gas. Toch is er ook hier een relatie. Als we met z’n allen steeds meer duurzaam opgewekte stroom verbruiken, dan hebben we dus minder gas nodig om stroom op te wekken en minder vraag zorgt voor lagere prijzen.

Het is altijd een goed idee om groene stroom uit zon en wind zo effectief mogelijk te gebruiken, bijvoorbeeld door je verbruik zoveel mogelijk te sturen naar momenten waarop veel groene stroom wordt opgewekt. Met een dynamisch energiecontract van ANWB Energie kun je bovendien profiteren van lagere prijzen op de momenten dat er veel aanbod is en de vraag relatief laag. En dat is best vaak, sinds begin 2018 lagen onze dynamische tarieven 80 procent van de tijd onder die van een gemiddeld energiecontract!