Stadswandeling Deventer

Hond mee: aangelijnd.

Toegankelijkheid: de route is toegankelijk voor mindervaliden. Er liggen wel veel kinderkopjes. Je kunt het trapje in de routebeschrijving (onder 1) vermijden door voor de Schouwburg de Leeuwenburg RA de Keizersstraat in te geen en de derde weg LA te gaan, Walstraat. Vervolg vanaf hier de routebeschrijving.

Paden: verhard.

1. Start de route vanaf Station Deventer, uitgang centrum. Steek de Stationsstraat over en sla LA op de Singel (gaat over in Leeuwenbrug). Volg de Leeuwenbrug schuin RA en ga schuin RA de Verzetslaan in. Neem de eerste weg RA. Loop over de parkeerplaats Pikeurhof. Ga schuin RD de Geert Grootestraat in en ga direct LA na nr 22/24. Door de achtertuinen, trapje op en je bent in de Walstraat. Ga LA.
2. Loop de Walstraat uit tot je RA de Prinsenplaats kunt nemen. Volg deze met de bocht mee naar rechts en sla LA bij de Shoshannastraat (als je vóór je afslaat en klein stukje doorloopt zie je aan je linkerhand  de Grote Synagoge). Ga LA op de Roggestraat, RA op het Bergkerkplein (langs de Bergkerk aan je linkerhand) en weer RA op de Bergstraat (je bent nu middenin het Bergkwartier).
3. Loop de Bergstraat uit (rechts aanhouden bij splitsing) tot aan de Brink en ga LA. In het hoekpand aan de overkant is de Deventer Koekwinkel Bussink gevestigd. Loop de Brink af, houd Museum de Waag aan je rechterhand en loop LA de Rijkmanstraat in. Neem de eerste steeg RA, de Muntengang, loop door tot de T-splitsing met Achter de Muren Zandpoort en ga hier RA.
4. Loop door tot de T-splitsing met de Zandpoort. Ga hier RA en meteen de eerste straat LA, Boterstraat (op de hoek staat het Speelgoedmuseum). Steek de Brink (straat) over, Boterstraat wordt Assenstraat. Neem na nummer 4 de weg schuin LA, Grote Poot. Loop naar het Grote Kerkhof en ga hier LA. Aan je rechterhand staat de Lebuïnuskerk. Volg het Grote Kerkhof om de kerk heen (weg buigt naar rechts, als je RD loopt kun je een blik werpen op de IJssel), steek de Nieuwe Markt over en loop RD, Noordenbergstraat. Loop voorbij de Kranensteeg aan je linkerhand (leuk om even in te kijken) en neem de straat Klooster RA. Je loopt langs de Kloostertuin (aan je rechterhand)
5. Steek de Papenstrat over, loop RD, Tibbensteeg. Aan het einde ga je RA de Nieuwstraat in. En aan het einde daarvan ga je RA de Stromarkt in (voor de Bibliotheek RA). Volg de Stromarkt met de bocht naar links en sla LA de Sandrasteeg in langs De Proosdij (de steeg maakt een bocht naar rechts). Ga LA, Lange Bisschopstraat, en de volgende straat RA, Kleine Overstraat.
6. Deze loop je uit tot je aan je linkerhand de Spijkerboorsteeg ziet. Daar ga je in. De steeg komt uit op de Grote Overstraat, ga LA. Volg de Grote Overstraat RD, steek de Lange Bisschopstraat over, Pontsteeg. Ga RA bij de Engestraat/Broederenstraat. Deze komt uit bij de Broederenkerk, ga hier RA, Broederstraat en vervolgens LA, Lage Bisschopstraat. Sla aan het einde van deze gang LA en meteen weer RA de Smidsgang in en aan het einde hiervan LA, Op de Keizer.
7. Buig met deze straat mee naar rechts, wordt Sijzenbaanplein. Loop helemaal uit, wordt Singelstraat, tot aan het station, begin en eindpunt van de route.

De Hanze was een machtig handelsverbond van steden in Noordwest-Europa, actief tussen de 12e en 17e eeuw. Hanze betekent 'groep' in het Oudhoogduits. De Hanze was een alsmaar groeiend netwerk van steden die prijsafspraken maakten, elkaars havens en pakhuizen gebruikten en gezamenlijk streefden naar een monopoliepositie. Afspraken en regels over veiligheid voor kooplieden, eerlijke concurrentie en samenwerking zorgden voor nieuwe markten en handelsroutes. Zo bracht de Hanze economische groei. In de Nederlandse Hanzesteden werd vooral handelgedreven in zout, graan, hout en luxegoederen.

Deventer ontstond in de 8ste eeuw aan de IJssel bij een missiepost van prediker Lebuïnus. De stad werd al in de 13e eeuw lid van de Hanze. Het was een belangrijke vergaderplaats tijdens de jaarlijkse Hanzedagen en stond bekend om zijn jaarmarkten, stokvis, Deventer koek, drukkerijen en boekenproductie. Het dagelijks leven was internationaal georiënteerd en verrassend georganiseerd. Zo had de stad een afvalsysteem: grofvuil werd in de IJssel gegooid, keukenafval in beerputten. Archeologen vonden tienduizenden scherven, munten, kammen en religieuze beeldjes. Geloof speelde een grote rol in Deventer. Hier ontstond rond 1374 de religieuze beweging die grote invloed zou hebben op het geloof in ons land: de broederschap des gemenen levens (‘Moderne Devotie’). De leden van deze broederschap leefden gemeenschappelijk, zonder kloostergeloften, en streefden naar een leven van dienstbaarheid, studie en gebed. Het vernieuwende was dat ook mensen buiten het kloosterleven hieraan konden deelnemen. Religieuze symboliek vond je dan ook overal terug: op servies, messen en kledingaccessoires. En in de gebruiken. Het verhaal wil dat mensen gruis dronken uit de muren van de Lebuïnuskerk als bescherming tegen de pest. Maar boven alles was Deventer een marktstad: ambachtslieden verwerkten leer, textiel, metaal en hout dat kooplieden uitvoerden naar steden als Bergen (Noorwegen) en Novgorod (Rusland). Nieuwe kooplieden die op die schepen voeren, moesten bewijzen dat ze beschikten over moed, uithoudingsvermogen en loyaliteit. Ze moesten soms bizarre ontgroeningen doorstaan waarbij ze urenlang werden opgesloten in een rookkanaal of van boord werden gegooid in het ijskoude water van een Noorse fjord.

De handelshistorie van het rijke Deventer zie je nog steeds aan de vele monumentale panden en pleinen. Kijk maar naar de Brink, de Lebuinuskerk en het oudste stenen woonhuis van Nederland, de Proosdij (Sandrasteeg 8), midden in het monumentale Bergkwartier. 

Het mooiste straatje van Deventer is volgens velen de Walstraat. Vroeger liep dit straatje langs de stadsmuur (of wal), maar die is er niet meer. Wat rest is een straat vol historische panden waarin leuke vintage winkeltjes en kleine restaurantjes huizen. Op nummer 20 was vroeger een gevangenis waar na de Tweede Wereldoorlog vrouwelijke NSB-ers werden opgesloten.

De Grote Synagoge werd gebouwd in 1892 in neorenaissance-stijl. De minaret-achtige torentjes horen meer in de Moorse stijl thuis. Het interieur van de synagoge werd in de Tweede Wereldoorlog vernield. Na de oorlog zorgden de joden die de oorlog hadden overleefd voor restauratie van het gebedshuis. Halverwege de twintigste eeuw werd het gebouw in gebruik genomen door de christelijk gereformeerde kerk. Tegenwoordig is in de synagoge een poolcentrum gevestigd.

Het Bergkwartier werd in de negentiende eeuw vooral bewoond door fabrieksarbeiders die onder andere werkten in de Deventer Capsulefabriek (waar capsules voor wijnflessen werden gemaakt). De grote middeleeuwse panden in de buurt werden gesplitst en verbouwd tot eengezinswoningen en op de binnenterreinen verrezen ook huizen. Na de Tweede Wereldoorlog raakte de buurt in verval en dreigde de sloop. Dit stuitte op zoveel protest van stadsbewoners dat uiteindelijk werd besloten tot renovatie. Nu is het een van de meest populaire buurten van de stad. Jaarlijks wordt hier het Dickens Festijn gehouden.

Tussen 1100 en 1500 ontwikkelde Deventer zich tot een bloeiende handelsplaats. Grote schepen legden aan bij de kade. Toen de scheepvaart zich van de IJsselkade naar de haven in de monding van de Schipbeek (aan de zuidkant van het centrum) verplaatste werd de Brink het handelscentrum voor kooplieden. Zo’n vijf keer per jaar werden er in Deventer grote en druk bezochte jaarmarkten gehouden waar vee, grondstoffen en goederen werden verhandeld.  Tegenwoordig is de Brink vooral een mooi historisch en gezellig plein met cafés en musea. Midden op de Brink staat de Wilhelminafontein, gemaakt ter ere van de inhuldiging van koningin Wilhelmina. Er bovenop zie je de Deventer Stedenmaagd, met in haar handen een laurierblad en een schild met het stadswapen.

De geschiedenis van de Deventer koek begint in 1417 toen per ordonnantie werd bepaald hoe de Deventer koek eruit moest zien en hoe zwaar deze mocht zijn. Toen werd deze stadslekkernij dus al gebakken! De receptuur is nog altijd geheim, al weten we wel dat er roggemeel, honing en specerijen inzitten. Jacob Bussink neemt in de negentiende eeuw een koekfirma over en bakt nog steeds Deventer koek. Leuk detail: in de koekwinkel kun je een afbeelding bekijken waarop koning Lodewijk Napoleon de koek kwam proeven.

Het icoon van Deventer, de Waag, staat ongeveer 80 cm uit lood. De Waag was een belangrijke plek in de hoogtijdagen van de Hanze omdat hier de eerlijke handel werd bewaakt. Handelswaar werd hier gewogen en daarvoor werd weeggeld betaald wat de stadskas lekker spekte. In de 19^de eeuw was in het gebouw korte tijd een tekenschool en telegraafstation gevestigd. Maar vanaf 1915 is de Waag een museum, waar je schilderijen (van 17^de eeuwse meesters zoals Gerard ter Boch II en Hendrick ter Brugghen), een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van Deventer en wisselende exposities kunt bekijken.

Speelgoedmuseum Deventer heeft de grootste openbare speelgoedcollectie van Nederland. De collectie bevat ruim 14.000 items. Van bijzondere poppen en poppenhuizen, treinen, verschillende soorten mechanisch- en optisch speelgoed tot bordspellen en games.

De Grote of Lebuinuskerk is een gotische hallenkerk, gebouwd tussen 1450 en 1525. In de middeleeuwen was dit de hoofdkerk van de Rooms Katholieke gemeente. Een godshuis vol pracht en praal: muurschilderingen, heiligenbeelden, altaren… Maar in 1580 ging de kerk over in calvinistische handen, werd hij omgedoopt tot Grote Kerk en werd het interieur vernield en witgepleisterd. Enkele muurschilderingen zijn bewaard gebleven en later teruggevonden. Tegenwoordig is de kerk eigendom van de Protestantse kerk. Op de toren na, die is van de gemeente Deventer. De kerk is vernoemd naar een Engelse missionaris die in 768 de IJssel overstak om Saksen te bekeren. Hij bouwde de nederzetting op deze plek. De kerk is nog steeds in gebruik voor diensten en regelmatig worden er evenementen gehouden. De Lebuïnuskerk staat in de Top 100 van Nederlandse UNESCO-monumenten.

Mooi smal steegje dat uitkomt bij de IJssel. Vijf poortjes overkappen de steeg die genoemd is naar hijskranen waarmee vroeger schepen werden geladen en gelost.

Deventer was een belangrijk centrum voor religieuze hervorming. Op deze plek was vroeger het 15e eeuwse Buiskensklooster, een voormalig zusterhuis van de Zusters van het Gemene Leven. Naast het voormalige klooster ligt een kleine openbaar toegankelijke, stadstuin.

De Proosdij is het oudste nog bestaande stenen woonhuis van Nederland. Het oudste deel stamt uit 1130. Het huis werd gebruikt door de proost van het kapittel van de Lebuinuskerk.

Even deze steeg inlopen om een muurschildering te bekijken waarin het Hanzeverleden van Deventer is verwerkt. De mural toont een jongetje met zijn moeder. De jongen heeft Deventer Koek in zijn armen. De moeder staat bij een marktkar met stokvis. Op de achtergrond zie je de Bergkerk. Leuk detail: het jongetje draagt een sjaal van de plaatselijke voetbalclub Go Ahead Eagles. Daar staat Deventer nu om bekend.

Een bekend steegje van Deventer met veel leuke winkeltjes en terrasjes.

Op de plek waar de Broederenkerk staat, werd rond 1300 een klooster gevestigd door de minderbroeders franciscanen (vandaar de huidige naam). De kerk werd rond 1335 gebouwd in opdracht van Eleonora van Engeland, destijds hertogin van Gelre.

In de parochie worden in een reliekschrijn de relieken (beenderen) van Lebuïnus vereerd. De Broederenkerk is nog steeds in gebruik bij de Lebuïnusparochie.