ANWB HomepageStadswandeling Appingedam
Nederland, Groningen, Appingedam
Ooit was Appingedam een bloeiende handels- en vestingsstad. Nu wandel je door een sfeervol stadje dat wel – met enige fantasie – ‘Het Venetië van het Noorden’ wordt genoemd. Dwalend door nauwe straten, over smalle bruggetjes, langs monumentale panden, gezellige winkels en sfeervolle cafés wordt al snel duidelijk waaraan Appingedam deze charmante bijnaam te danken heeft.
p.s. In het NPO Radio 5 programma Thuis op 5 vertelt onze wandel- en fietsexpert Marieke Haafkens meer over deze wandelroute en wat er allemaal te zien is. Luister hier.
Hond mee: tijdens deze hele route zijn honden aangelijnd toegestaan.
Toegankelijkheid: de route is geschikt voor mindervaliden. Wel is een gedeelte van de route verhard zand (het rondje om de begraafplaats, kun je ook overslaan) en zijn er enkele houten bruggetjes op de route.
Paden: verhard (asfalt, tegels, schelpenpad).
• Ga vanaf het station van Appingedam ra langs de doorgaande weg. Eerste la, Stationsweg. Steeds rd, hoofdweg volgen, wordt Koningstraat. Na in totaal 550 m ra, Broerstraat. Einde la, Nieuwstraat. Eerste ra via smal pad, Monnikenpad, einde rechts aanhouden, rondje om begraafplaats (verhard zandpad) en aan het eind la de klinkerweg op, De Wierde. Einde op asfaltweg la, Bolwerk. Na bocht schuin rechts smalle brug over. Einde la, Molenstraat. Op plein rd, Prof. Cleveringaplein. Rd, Dijkstraat. Kruising bij kunstwerk van krukas ra, Kniestraat. Einde la, Wijkstraat.
• Meteen ra, De Riepe. Einde la, rondom de Nicolaïkerk via het parkje langs het water. Meteen bij het bruggetje weer la, langs De Doofpot. Vóór het witte huis la (Wijkstraat), langs het Museum Stad Appingedam. Volgende ra, steegje in, Oude Kerkstraat. Rd, brug over en einde la, Solwerderstraat. Einde ra en meteen la, Cornelis Albertsstraat. Einde op pleintje ra, Koningstraat. Tweede ra, Gedempte Kattendiep. Rechts van kerk steegje in, Pottebakkersgang. Einde la, Solwerderstraat. Steeds rd. Bij einde bebouwing aan linkerkant op kruising schuin links, Wilhelminaweg (met middenberm). Steeds rd, terug naar station.
Het kost wat fantasie om het verleden op te roepen, maar in de middeleeuwen was Appingedam naast Groningen de enige echte stad in de provincie. Dankzij de ligging aan de Delf, nu het Damsterdiep, bloeide de handel. De welvaart zorgde echter ook voor stevige conflicten met de stad Groningen, resulterend in rooftochten en belegeringen. Daarbij delfde Appingedam uiteindelijk het onderspit. De welvaart zakte in, hoewel er ook tijdelijke oplevingen waren van de industriële activiteiten langs de oevers van het Damsterdiep. Grote naam was de motorenfabriek van Brons, die in de vorige eeuw vooral scheepsmotoren bouwde. Hieraan herinnert een enorme krukas verder op de route, op de hoek van de Kniestraat en de Dijkstraat.
Via de ruim opgezette Stationsweg komt u in het historische hart van Appingedam. Aan de Broerstraat herinnert een joods monument aan een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Appingedam. In de Tweede Wereldoorlog werden vrijwel alle joodse inwoners van het stadje gedeporteerd. Vijf personen konden onderduiken en van de gedeporteerden keerde slechts één persoon terug. De synagoge achter het monument kreeg na de oorlog een functie als kerkgebouw. In het huis op nr. 8 was een ritueel bad aangebracht.
Een bijzonder stukje Appingedam is te vinden op de Wierde. Dit is een van de oudste delen van de stad: in de 7e of 8e eeuw werd hier een wierde, een kunstmatige heuvel, opgeworpen. Zo konden de bewoners droge voeten houden bij een overstroming. Op de verhoging werd in 1237 een klooster gebouwd. De oude grafstenen tussen het gras zorgen voor een nostalgische sfeer. Ze horen bij de oude algemene begraafplaats die in 1838 werd aangelegd op de plek van het in 1705 gesloopte klooster.
De naam Bolwerk verwijst naar de tijd dat Appingedam nog was omgeven door wallen, grachten en bolwerken. Erg solide waren de verdedigingswerken niet, want in 1514 werd de bevolking bijna helemaal uitgemoord door Georg van Saksen en in 1536 moest het stadje capituleren voor de troepen van Karel V, die de vesting daarna meteen liet ontmantelen.
De imposante 13e-eeuwse Nicolaïkerk behoort tot de top 100 van Nederlandse Unesco-monumenten. De enorme omvang van de kerk wordt verklaard door de economische bloei van Appingedam in de middeleeuwen. De oudste grafsteen in de kerk is 13e-eeuws. Verder ziet u een Hinsz-orgel, middeleeuws schilderwerk en een preekstoel met een kuip die het stadswapen verbeeldt: een pelikaan die haar jongen met haar eigen bloed voedt. De vrijstaande toren voor de kerk is van 1835. Hierin hangt een carillon van 51 klokken dat elk kwartier een deuntje speelt. Het voormalige stadhuis aan de andere kant van de toren werd in 1630 gebouwd. In de waag op de begane grond werden de handelsgoederen gewogen.
Heel dicht bij het verleden van Appingedam komt u in Museum Stad Appingedam. Een wirwar van trappetjes en gangetjes brengt u langs kelders, opkamers en zolders die elk een minitentoonstelling herbergen. Trots is het museum op de zilvercollectie, grotendeels gemaakt door de zilversmeden die vroeger in Appingedam werkzaam waren. Eigenlijk beslaat het museumpand twee huizen. Het pand aan de Dijkstraat stamt uit de 13e eeuw. Het andere gedeelte van het museum is gelegen tegenover de Nicolaïkerk en dateert van de 19e eeuw. Met zijn mooie oude tuin is het een enclave van rust middenin het middeleeuwse centrum van Appingedam.
Staand op het smalle bruggetje over het Damsterdiep is te zien dat de Appingedammers ‘hangend boven het water’ hun potje koken. De panden waaraan de beroemde hangende keukens zijn bevestigd, stammen uit de tijd dat de stad een belangrijke zeehaven was. Nadat die positie verloren ging, werden de pakhuizen verbouwd tot woonhuizen. Voor de keuken was geen andere plek dan boven het water. Wie in september het stadje bezoekt mag de verlichte gondelvaarten niet missen.
Via de Solwerderstraat, aan weerszijden gesierd met monumentale panden en leuke winkeltjes, bereikt u de Cornelis Albertsstraat, waar aan het einde op nr. 1 het oude gasthuis staat. Cornelis Alberts was een rijke inwoner die in 1702 een gasthuis stichtte voor zes ‘eerbare’ weduwen. Het huidige pand is van 1879.
De naam zegt het al: het Gedempte Kattendiep is een voormalige gracht die in 1965 werd gedempt – terwijl in de middeleeuwen Appingedammers de gracht juist hadden gegraven om de bereikbaarheid van het stadje te verbeteren.
Het Kattendiep stond ter hoogte van het café in verbinding met het Damsterdiep, een gegraven verbinding tussen Groningen en Delfzijl. De oudste delen hiervan zijn al voor het jaar 1000 gegraven en gaven Appingedam een open verbinding met de zee.