ANWB HomepageRedders op zee-route Schiermonnikoog
Nederland, Friesland, Schiermonnikoog
De zee rond Schiermonnikoog was zo weerbarstig en gevaarlijk dat een reddingstation twee eeuwen geleden pure noodzaak was. Deze wandelroute begint op de Veerdam, waar de reddingboot ‘Koning Willem 1’ klaarligt om in actie te komen. Daarna volg je de waddenkust, bezoek je een verstilde drenkelingenbegraafplaats in de duinen en loop je over het strand waar de KNRM Lifeguards in de zomer over badgasten waken. En weet je waarom Schiermonnikoog niet één maar twee vuurtorens heeft? Je ontdekt het tijdens deze route!
Deze route is gemaakt in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM).
Hond mee: Honden zijn aangelijnd toegestaan. Op het strand mogen honden loslopen.
Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden vanwege onverhard terrein, mul zand en wildroosters.
Paden: Zo’n 65 procent van de route voert over onverharde paden, strand en schelpenpaden. De rest van de route volgt verharde fietspaden en rustige wegen.
Loslopend vee: van begraafplaats Vredenhof tot het Johannes Jongpad kun je loslopend vee tegenkomen. Houd afstand, maak geen onverwachte bewegingen en loop rustig langs de dieren.
1. Ga met de rug naar het KNRM station Schiermonnikoog Veerdam staan en sla RA. Bij einde Veerdam (bij bord ‘Dorp 3 km linksaf’) RA. Houd na rooster fietspad rechts aan dat langs de Waddenzee voert.
2. Loop bij einde fietspad RD, ga wildroosters over en blijf fietspad volgen, Dijkpad (schelpenpad). Sla bij driesprong (en bord ‘Kwelderpad’) LA. Volg schelpenpad tot T-kruising (paddenstoel S17) en sla daar LA ri. Dorp, Johannes de Jongpad (schelpenpad).
3. Na wildrooster direct RA (bij fietsbord, schelpenpad). Bij verharde weg van links (Herdersdam) RD, Kooiweg (verharde weg). Eerste onverharde weg RA (houtsnipperpad ri. ‘Vredenhof’) en volg deze weg tot de ingang van begraafplaats Vredenhof.
4. Sla vanuit begraafplaats Vredenhof (rug naar toegangshek) LA, ga hekje door (bord Natuurmonumenten) en volg zandpaadje RD. Einde pad LA, Reddingsweg (graspad). Bij houten hek/wildrooster RD (let op: dit stuk kan drassig zijn). Einde pad LA, Johannes de Jongpad (schelpenpad).
5. Einde schelpenpad RA (klinkerweg), langs Strandpaviljoen De Marlijn en naar het strand van Schiermonnikoog. Sla op het strand LA.
6. Wandel ca. 3 km over het strand. Ga bij strandopgang Badweg (te herkennen aan bebouwing) net vóór de betonplaten van de opgang RA het zandpad in en volg het pad dat voor de lage duintjes langs loopt. Op kruising zandpaden LA ri. vuurtoren Noordertoren.
7. Houd bij de vuurtoren rechts aan langs huizen, ga RD klinkervoetpad in (bij huisnummer 34). Op kruising verharde paden RA, Torenbinnenpad. Eerste pad LA, Torenbinnenpad (let op: dit stuk kan nat zijn, je kunt er omheen lopen). Blijf bij pad van rechts (bij bord ‘Waterwingebied’) RD schelpenpad volgen. Op T-kruising (bij bushalte) RA en meteen LA, Torenstreek (voetpad).
8. Houd bij bord ‘Torenvlakte’ links aan (betegeld pad) en wandel langs de Zuidertoren. Einde betegeld voetpad RD (klinkerweg). Op de volgende kruising vind je aan de rechterhand Boothuis Willem Horsman. Ga voor het vervolg van de route bij deze kruising met de Noorderstreek RD, Torenstreek.
9. Op kruising met Langestreek RD. Einde LA, Middenstreek. Rechts staat Hotel van der Werff. Net achter de supermarkt aan de linkerhand vind je Eetcafé Het Oude Boothuis. Sla bij einde Middenstreek RA, Reeweg. Na Informatiecentrum Het Baken zie je aan de linkerhand (bij bordje ‘eigen weg’) het KNRM Reddingstation Schiermonnikoog-Reeweg.
10. Sla na het bord ‘einde bebouwde kom, zone 60’ RA (ri. fietsen veerboot). Einde pad: RD via trappetje dijk op en bij monument weer naar beneden naar de andere kant van de dijk. Sla LA en volg het buitendijkse pad dat je terugvoert naar de Veerdam. Sla daar RA naar het KNRM-station Schiermonnikoog Veerdam, het beginpunt van deze wandelroute.
In 2024 bestaat de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) 200 jaar. Een indrukwekkende mijlpaal. Al twee eeuwen lang staat de KNRM paraat voor iedereen die in de problemen komt op het water. Of het nu een zeeman in nood is, een vermiste surfer of een zeiljacht met een gebroken mast door harde wind, de bemanning van de reddingboten is 24 uur per dag stand-by om levens te redden, ongeacht de weersomstandigheden.
In 1824 was het redden van schipbreukelingen verre van vanzelfsprekend. Het kostte een tragische scheepsramp en een zeldzame reddingspoging, waarbij zes redders verdronken, voordat er een georganiseerd reddingswezen met reddingstations langs de kust ontstond. Er is veel veranderd in die 200 jaar: van roeireddingboten naar snelle motorboten en van kurken reddingvesten naar speciale overlevingspakken. Wat door de jaren heen onveranderd is gebleven, is dat KNRM’ers het werk geheel kosteloos en vrijwillig doen. De KNRM opereert al sinds de oprichting zonder steun van de overheid en kan haar levensreddende werk doen dankzij donateurs, nalatenschappen en giften.
Schiermonnikoog kreeg in 1830 zijn eerste officiële reddingstation. De eerste geslaagde redding liet niet lang op zich wachten. Op 20 november 1831 wisten de redders vier bemanningsleden van het tussen Schiermonnikoog en Rottum gestrande schip ‘De Goede Verwachting’ af te halen. Het reddingswerk was gevaarlijk. Soms keerden redders niet terug. Zo kapseisde in 1911 de roeireddingboot bij een oefening, waardoor één bemanningslid omkwam. Tien jaar later kapseisde de roeireddingboot na een vergeefse reddingtocht naar de Duitse schoener Juliandra. Pas na drie uur konden tien roeiers worden gered. Twee redders overleefden het niet. Een plaquette voor het KNRM-bemanningsverblijf aan de Veerdam eert de overleden redders.
Tussen de duinen bij de Reddingsweg vind je het drenkelingenkerkhof Vredenhof. Drenkelingen uit vredestijd liggen hier naast gesneuvelde soldaten die tijdens de Eerste en Tweede Oorlog op Schiermonnikoog aanspoelden. Hoteleigenaar Sake van der Werff nam begin vorige eeuw het initiatief voor het kerkhof, nadat hij zelf een drenkeling had gevonden, die hij een eervolle laatste rustplek wilde geven. Tot die tijd werden drenkelingen redelijk willekeurig begraven op het strand of ergens in de duinen rond de Reddingsweg. Op het drenkelingenkerkhof liggen 110 personen begraven, onder wie geallieerde én Duitse soldaten. Ook Sake van der Werff kreeg er zijn laatste rustplaats in 1955.
Het strand bij strandpaviljoen De Marlijn, bij paal 7, wordt in de zomer bewaakt door KNRM Lifeguards. De wandeling over het strand brengt je westwaarts. Met helder weer zie je in de verte in zee het aardgaswinningsplatform, ten noorden van Ameland. KNRM Schiermonnikoog kan als dat nodig is ook in die wateren hulpverlenen. Dat deed ze bijvoorbeeld in de zomer van 2023. Toen brak ten noorden van Ameland brand uit op het vrachtschip Fremantle Highway, dat bijna drieduizend (voor een deel elektrische) auto’s vervoerde. Omdat het vuur zich snel verspreidde, sprongen er bemanningsleden overboord. KNRM-reddingboten uit Ameland en Schiermonnikoog wisten hen uit het water te halen en brachten hen in Lauwersoog aan land. Uiteindelijk viel bij de brand één dodelijk slachtoffer te betreuren.
Koning Willem III gaf in 1853 de opdracht tot de bouw van niet één, maar twee vuurtorens. De wateren boven Schiermonnikoog waren namelijk erg verraderlijk en in die tijd bestond er een groot donker gebied tussen de vuurtorens van de Waddeneilanden Terschelling en Borkum. Het idee was dat schippers in de toekomst veilig langs de verraderlijke zandbanken konden komen als ze beide vuurtorens op één lijn hielden. Al tijdens de bouwwerkzaamheden bleek dit idee echter ingehaald door de actualiteit: de gevaarlijke zandplaten en geulen hadden zich al verplaatst. Alleen de rode Noordertoren doet nu nog dienst als vuurtoren. In de witte Zuidertoren is in 1911 definitief het licht gedoofd.
Op de hoek Torenstreek/Noorderstreek staat het voormalige boothuis van Schiermonnikoog. Het gebouw dient nu als boothuis voor de historische reddingboot ‘Willem Horsman’. De teakhouten motorstrandreddingboot heeft tussen 1956 en 1986 dienstgedaan rond Schiermonnikoog. Daarna ging hij naar Egmond aan Zee, totdat hij daar in 1992 uit de vaart werd gehaald. De Willem Horsman is nu weer terug op het eiland. In juli en augustus staat hij elke donderdagavond op de Open Markt. Bezoekers kunnen dan een kijkje nemen op de boot.
Al in 1726 zat in het pand op de hoek Middenstreek/Reeweg een herberg. Maar het gebouw diende in de 18e eeuw ook als raad- en rechthuis en in de 19e eeuw als posthuis en wachtlokaal voor de stoomboot. Kortom: het pand had al een hele geschiedenis achter de rug voordat Sake van der Werff het in 1913 transformeerde in Hotel Pension van der Werff. Hotel van der Werff is altijd nauw verbonden geweest met het lot van schipbreukelingen en de KNRM. Het hotel ving de slachtoffers op en was (en is) voor veel KNRM’ers een favoriete plek om te borrelen.
Achter de supermarkt vind je Eetcafé Het Oude Boothuis. Het gebouw was vroeger de thuisbasis van de roeireddingboot, wat nog te zien is aan de brede pui. Het boothuis stond met opzet midden in het dorp. Op die manier was de reddingboot snel inzetbaar in zowel de Noordzee als de Waddenzee.
Het Vissershuis dat een beetje verscholen ligt aan de Reeweg is het bemanningsverblijf van de KNRM op Schiermonnikoog. Ook biedt het onderdak aan reddingboot ‘Edzard Jacob’. Deze rubberboot is er speciaal voor snelle hulpverleningen rondom Schiermonnikoog en is door de beperkte diepgang goed inzetbaar op het wad. De andere reddingboot van de KNRM op Schiermonnikoog, de ‘Koning Willem 1’, ligt aan de steiger bij de Veerdam. Deze reddingboot kan ook onder extreem slechte weersomstandigheden zee kiezen. Reddingstation Schiermonnikoog wordt gemiddeld vijftig keer per jaar gealarmeerd.