Redders op zee-route Den Helder

In 2024 bestaat de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) 200 jaar. Een indrukwekkende mijlpaal. Al twee eeuwen lang staat de KNRM paraat voor iedereen die in de problemen komt op het water. Of het nu een zeeman in nood is, een vermiste surfer of een zeiljacht met een gebroken mast door harde wind, de bemanning van de reddingboten is 24 uur per dag stand-by om levens te redden, ongeacht de weersomstandigheden.

In 1824 was het redden van schipbreukelingen verre van vanzelfsprekend. Het kostte een tragische scheepsramp en een zeldzame reddingspoging, waarbij zes redders verdronken, voordat er een georganiseerd reddingswezen met reddingstations langs de kust ontstond. Er is veel veranderd in die 200 jaar: van roeireddingboten naar snelle motorboten en van kurken reddingvesten naar speciale overlevingspakken. Wat door de jaren heen onveranderd is gebleven, is dat KNRM’ers het werk geheel kosteloos en vrijwillig doen. De KNRM opereert al sinds de oprichting zonder steun van de overheid en kan haar levensreddende werk doen dankzij donateurs, nalatenschappen en giften.

Honden: Honden zijn aangelijnd toegestaan. Op de grasdijk geldt een graafverbod voor honden.

Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden vanwege onverharde gedeeltes over de grasdijk en wildroosters en trappetjes.

Paden: 80 procent verhard, 20 procent onverhard.

Parkeren en OV: Je kunt bij het reddingmuseum parkeren op het gratis parkeerterrein in Willemsoord. Vanaf het NS-station Den Helder is het ca. 10 minuten lopen naar het startpunt. Je kunt de route ook oppikken bij punt 2 van de routebeschrijving.

Aanvullende routebeschrijving: Deze route volgt voor een groot deel het wandelknooppuntennetwerk. Bij het netwerk in Den Helder volg je per knooppunt een andere kleur pijl naar het volgende knooppunt. De kleur van de te volgen pijl staat steeds aangegeven in de routebeschrijving.

1. Vanuit Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers (rug naar reddingboot Valentijn/entree museum) RD steigerpad tussen KNRM-reddingboten door. Einde pad (=wandelknooppunt 15) RA ri. wkp 14 (blauwe pijl), Beatrixstraat.

2. Op Julianaplein (linkerhand station) RD ri. watertoren. Bij fietspaal voor de toren (nr. 05947-023) LA, bij fietspaal (nr. 05947-027) RA en op vijfsprong eerste LA, Middenweg. Bij rotonde RD. Na brug (=wkp 23) LA ri. wkp 22 (oranje pijl). Na bruggetje van links (=wkp 22) RA ri. wkp 24 (gele pijl).

3. Blijf gele pijlmarkering volgen ri. wkp 24. Je passeert de ingang van de algemene begraafplaats. Ga RA het fietsopad op, daarna LA gele pijlen blijven volgen.

4. Volg gele pijlen tot wkp 24. Sla daar RA fietspad in (schelpenpad) ri. Fort Kijkduin. Volg fietspad door Grafelijkheidsduinen. Einde fietspad (na wildrooster, =wkp 27) LA pad omhoog ri. wkp 26 (oranje pijl).

5. Bij bord ‘Strandslag Huisduinen’ (links achter parkeerplaats van Fort Kijkduin, =wkp 26) LA ri. wkp 25 (rode pijl). Bij paddenstoel 21244 (=wkp 25) RD ri. wkp 29 (paarse pijl). Bij bord ‘Strandslag Huisduinen’ RA (paarse pijl). 

6. Je loopt nu langs de zee en ziet aan de rechterhand de voormalige kustwachttoren. Bij stenen trap met witte reling RA dijk op (paarse pijl). Bovenaan trap (=wkp 29) LA ri. wkp 16 (paarse pijl) en over grasdijk. Rechts staat Vuurtoren Lange Jaap.

7. Bij wkp 16 RD ri. wkp 12 (groene pijl), maar bij eerste trap met witte leuning (bij bankjes/windpijl) RA trap af. Einde trap LA, Theodurus Rijkersstraat. In het eerste hofje aan de linkerhand zie je het Borstbeeld Dorus Rijkers. Na tweede hofje aan linkerhand, op driesprong LA, Th. Rijkersstraat.

8. Einde weg (bij fietspaal 66985-2) RD naar het Nationaal Monument voor het Reddingswezen. Daarna RD weg vervolgen via trottoir, Kanaalweg. Bij Postbrug/Koningsplein aan rechterhand LA bij einde parkeerplaats en via trap met witte leuning grasdijk op. Bovenaan trap (=wkp 12) RA ri. wkp 80 (blauwe pijl).

9. Ter hoogte van Hotel Lands End kun je aan de overkant van de veerhaven nét het KNRM- reddingstation Den Helder zien. Ga voor het route-vervolg al voor Hotel Lands End RA het trappetje af (blauwe pijl). Onderaan de trap (=wkp 80) RA ri. wkp 71 (blauwe pijl). Let op: bij fietsknooppunt 3 LA (blauwe pijl staat op fietspaal 3592-18) en via voetgangerslichten de aanrijroute van auto’s voor de veerboot naar Texel oversteken en helemaal RD blijven lopen tot je op het trottoir bij het fietsknooppuntenbord staat (=wkp 71). Ga hier RA ri. wkp 11 (blauwe pijl).

10. Volg de blauwe pijlen ri. wkp 11. Deze voeren over het buitenterrein van het Marinemuseum Den Helder en door Willemsoord.  De blauwe pijlen blijven volgen tot de parkeerplaats.

Geen betere plek om deze reddingroute te beginnen dan het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers. Dit museum staat helemaal in het teken van het reddingswezen in Nederland. Binnen leidt een audiotour je langs de verhalen achter de historische reddingboten. Ook leuk: met een virtual reality-bril op ervaar je hoe het is om een reddingsactie mee te maken aan boord van de Nh1816, de nieuwste en modernste havenreddingboot van de KNRM. Voor het museum aan de steiger liggen nog zeven historische reddingboten. De Johan de Witt neemt van april tot en met oktober bezoekers mee voor een rondvaart door de binnenhaven van Den Helder.

Op de algemene begraafplaats merk je de binding die Den Helder al eeuwenlang heeft met de zee. In het oudste gedeelte zijn veel zeemansgraven, te herkennen aan ankers en schepen op de grafstenen. Ook vind je hier een gedenkteken voor de Adder, die in 1882 verging voor de kust van Scheveningen. 28 van de 66 omgekomen opvarenden liggen hier in één graf begraven. Net voor de hoofdingang staat een monument ter nagedachtenis aan de Helderse zeeredder Janus Kuiper. Janus werd in 1856 geboren en werkte ruim vijftig jaar mee aan reddingen. Hij heeft naar schatting tussen de driehonderd en vierhonderd mensenlevens gered.

Vanaf het duin bij Fort Kijkduin heb je een mooi uitzicht over de Huisduinen, de kust en zandplaat Razende Bol. In de verraderlijke ondieptes van de zee zijn door de eeuwen heen talrijke schepen vergaan. Ook het schip ‘De Vreede’ strandde hier op 14 oktober 1824. Bewoners wisten elf opvarenden van het schip te redden, maar toen ze de laatste drie mensen van boord hadden gehaald, sloeg de roeiboot om. De drie drenkelingen en zes redders kwamen hierbij om het leven. Het drama maakte duidelijk dat een georganiseerd reddingswezen in ons land noodzakelijk was. In november 1824 werd daarom de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij opgericht.

Officieel heet deze vuurtoren in Huisduinen ‘Vuurtoren Kijkduin’, maar in de volksmond wordt hij simpelweg ‘Lange Jaap’ genoemd. Lang is hij zeker: met een hoogte van 63,45 meter is Lange Jaap de hoogste nog brandende vuurtoren van Nederland en de hoogste gietijzeren toren van Europa. De vuurtoren werd in 1878 in gebruik genomen. Toen kon het licht op tien kilometer afstand vanaf zee worden waargenomen. Intussen is dat door betere verlichting toegenomen tot wel 54 kilometer. De Lange Jaap is niet toegankelijk voor publiek, maar laat zich vanaf de dijk goed bekijken.

De naam Dorus Rijkers kom je in Den Helder op veel plekken tegen. Niet vreemd, want Dorus Rijkers was een van de bekendste redders van schipbreukelingen uit de Nederlandse geschiedenis. In 1886 werd hij schipper van de roeireddingboot in Den Helder. Een jaar later vond zijn beroemdste redding plaats: die van het Duitse barkschip Renown dat op 9 december 1887 strandde bij Den Helder. Dorus en zijn bemanning wisten toen na een dagen durende reddingactie 23 van de 25 schipbreukelingen in veiligheid te brengen. Dorus Rijkers droeg in zijn 25 dienstjaren als schipper bij aan de redding van meer dan vijfhonderd zeelieden. Vandaar zijn bijnaam ‘Heldersche Mensenredder’.

Sinds het begin van de Redding Maatschappij in 1824 verloren 74 redders hun leven tijdens reddingspogingen of oefentochten op hun reddingboot. Voor hen is op het Helden der Zeeplein het imposante Nationaal Monument voor het Reddingswezen opgericht. Het monument werd in 1935 ingewijd door de toenmalige koningin Wilhelmina en bestaat uit een bakstenen ‘naald’ met een carillon. Neem vooral even de tijd voor de stenen beeltenissen aan de voet van het monument, waarop onder andere zeven roeiredders staan afgebeeld, die de woeste golven trotseren.

Ter hoogte van Hotel Lands End kun je aan de overkant van de veerhaven nét het KNRM reddingstation Den Helder zien, vlak bij de plek waar de veerboot van en naar Texel aanlegt. Het ligt op afgesloten marineterrein. Het reddingstation komt gemiddeld veertig keer per jaar in actie. Sinds de oprichting van de KNRM in 1824 is er veel veranderd. De roeiredders hadden destijds geen speciale kleding en kregen alleen een reddingsvest van kurk. Tegenwoordig zijn overlevingspakken de standaarduitrusting voor de redders en wordt gevaren met een zelfrichtende motorreddingboot, die een topsnelheid haalt van 32 knopen (60 km/u) en onder alle weersomstandigheden kan varen.

De Franse keizer Napoleon bezocht Den Helder in 1811. Hij zag hoe strategisch het dorp lag en gaf waterstaatsingenieur Jan Blanken opdracht van Den Helder de grootste marinebasis van het land te maken. Blanken ontwierp een haven met werven, dokken en magazijnen, een kanaal naar zee en verschillende vestingwerken. Op de voormalige rijkswerf Willemsoord vind je nu onder andere het Marinemuseum, dat een beeld geeft van de geschiedenis van de Koninklijke Marine. Je kunt er aan boord gaan van verschillende museumschepen, waaronder een onderzeeboot en een mijnenveger.