Nijmegen stadswandeling

Hond mee: tijdens deze hele route zijn honden aangelijnd toegestaan.

Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden, vanwege de kasseien en de trappen.

Paden: tegels en asfalt.

Vanaf het Centraal Station (Stationsplein) ter hoogte van de fietsenstalling de busbaan oversteken en RD de voetgangerspromenade op (Van Schaeck Mathonsingel). Bij het Keizer Karelplein (rotonde) LA en meteen weer LA langs de Stadsschouwburg. Onder de overkapping van de entree van de schouwburg door en bij de stoplichten RA oversteken, Kolpinghuis aan de linkerhand, en RD Smetiusstraat in. Bocht naar links volgen, wordt Bloemerstraat. Net voor Plein 1944 RA. Op het plein, bij de fietsenstalling plein 1944 LA en steek het plein over. Ga aan het einde weer LA. RD (bushaltes aan linkerhand) de Houtstraat in. RD, Stikke Hezelstraat oversteken , de Ganzenheuvel in, Hier begint de benedenstad. Bocht naar rechts aanhouden. Op de Kitty de Wijzeplaats (omheinde boom met beeld) LA, Priemstraat. Einde RA, Lage Markt. Door waterkering naar de Waalkade en RA. Eerste RA door waterkering (bij zwarte wegwijzer), Grotestraat omhoog. Let hier op de gekleurde erkers van de nieuwbouw. Derde LA (na huisnr. 60), Muchterstraat, verder omhoog. RD Ridderstraat, langs Cultureel Centrum De Lindenberg (linkerhand). Met de weg mee naar rechts, oversteken, trapje op en op plein Kelfkensbos (zaterdag markt) LA. Ter hoogte van het Hunnerpark de Sint Jorisstraat oversteken (fietsoversteekplaats) en RD de Gerard Noodtstraat in. Let aan de linkerhand op het woongebouw Hunnerstaete. Op kruising RA, Hertogplein. Links aanhouden, zebra oversteken en RD, Klein Mariënburg. Aan de rechterhand staat op de hoek met de Mariënburgstraat het voormalige gebouw van De Nederlandse Bank (1954, H.T. Zwiers), nu een Sushi&Grillrestaurant. RD onder poortgebouw LUX door, Mariënburg. Voorbij de Mariënburgkapel RA door de ‘winkelgeul’ Marikenstraat. Einde LA, Burchtstraat. Sla LA, de Broerstraat in (met op de hoek de voormalige V&D). RD Molenstraat. Einde rechts langs de fietsenstalling (Bisschop Hamerstraat). Bij het Keizer Karelplein bij de verkeerslichten oversteken. RD langs de schouwburg, terug naar het station.

Al meteen aan het begin zijn de ontwikkelingen die een hoofdrol spelen in deze wandelroute waarneembaar: de wederopbouw en recente vernieuwingen. Met het ontwerp van het naoorlogse Centraal Station (1954) speelde architect Sybolt van Ravesteyn in op de toenemende verkeers- en reisdrukte. Dit resulteerde in een tweeledig stationsplein voor stads- en streekbussen en een langgerekte, Italiaans aandoende stationsgevel met toren. Hij integreerde tevens de resterende fraaie overkapping van het verwoeste neorenaissancestation van rijksbouwmeester C.H. Peters (1894). In 1993 werd het station gemoderniseerd door architect Wienke Scheltens, die plein en gebouw van veel glas en een opvallende, overhangende luifel voorzag.

De schouwburg van Holt & Bijvoet (1955-1961) is een modernistische bouwwerk dat zich onderscheidt door de samengestelde vorm, de transparantie van grote raampartijen en de foyer op palen. Deze opzet kwam gedeeltelijk voort uit het taartpuntvormige kavel. De ruimte onder de foyer was functioneel en eigenlijk bedoeld voor evenementen.

Overal is de wederopbouw voelbaar, niet minder dan 85 procent van de binnenstad was vernietigd. De wederopbouwplannen voorzagen in brede verkeersaders, die elkaar zouden kruisen op een nieuw te bouwen plein. Deze plannen werden slechts ten dele uitgevoerd. Het sfeerloze karakter van het Plein 1944 van destijds was dan ook een direct gevolg van de oorspronkelijke functie als autoplein.
Bij de laatste herinrichting van het plein in 2013 is nieuwbouw toegevoegd aan de zuidelijke, voorheen open zijde van het plein. Hierdoor is het plein nu omsloten.

Architectonisch pareltje van weleer is de bioscoop Vue uit 1954 van H. van Vreeswijk met een imposante twaalf meter hoge hal en verticale raampartijen die dit ruimtelijke beeld versterken. Kenmerkend voor de wederopbouw waren de toenemende industrialisering van de bouw en het optimaal benutten van de technische mogelijkheden. Dit resulteerde in nieuwe constructievormen en grotere bouwwerken, comfortabel en functioneel. Een vaak gebruikte combinatie was beton en baksteen, met een nieuwe rol voor glas en metaal.

Bij Ganzenheuvel gaat u de oude benedenstad in. Omdat de slechte staat van dit sterk verloederde stadsdeel geen gevolg was van oorlogsgeweld, kreeg het opknapplan ook geen financiële steun van het Ministerie van Wederopbouw. Door geldgebrek kwamen pas in de jaren ’70 van de vorige eeuw nieuwe plannen op tafel. Dankzij de invloed van het sterke Buurtcomité Benedenstad werd de functie van woongebied gehandhaafd. In korte tijd moesten er zo’n vijfhonderd woningwetwoningen worden gebouwd, met een verplichte rol voor ouderwetse materialen als bakstenen en dakpannen. Dit noopte architect B.J. Pouderoyen tot doelmatige soberheid en sterk repeterende bouw. Om de sfeer van de historische smalle straatjes enigszins na te bootsen, paste hij erkers, portieken en een verspringend silhouet toe. De resultaten zijn te bewonderen in de straatjes die de route volgt.

De Hanze was een machtig handelsverbond van steden in Noordwest-Europa, actief tussen de 12e en 17e eeuw. Hanze betekent 'groep' in het Oudhoogduits. De Hanze was een alsmaar groeiend netwerk van steden die prijsafspraken maakten, elkaars havens en pakhuizen gebruikten en gezamenlijk streefden naar een monopoliepositie. Afspraken en regels over veiligheid voor kooplieden, eerlijke concurrentie en samenwerking zorgden voor nieuwe markten en handelsroutes. Zo bracht de Hanze economische groei. In de Nederlandse Hanzesteden werd vooral handelgedreven in zout, graan, hout en luxegoederen.

Nijmegen was sinds 1402 aangesloten bij de Hanze en was een regionale hoofdplaats binnen het Hanzekwartier Keulen. Dat betekende dat alle contacten tussen de Gelderse Hanzesteden en de Hanze via Nijmegen liepen. De ligging aan de Waal maakte de stad een knooppunt voor handel in (Rijn)wijn, vis, zout, steenkool, ijzer en luxestoffen. De Nijmeegse burgers genoten uitgebreide tolvrijheden; ze konden zonder tol te hoeven betalen handelen in Holland, Zeeland, Friesland en tot diep in Frankrijk. Deze tolvrijheden eindigden aan het begin van de 80-jarige oorlog (1568-1648). In die tijd werd steeds meer handelgedreven over zee met verder weg gelegen landen. Holland en Zeeland speelden een grote rol in die wereldhandel en de Hanze verloor haar invloed.

In Nijmegen zie je het rijke Hanzeverleden vooral aan monumentale gebouwen zoals het Besiendershuis aan de Steenstraat 26-28 achter de Waalkade. Hier woonde de besiender die verantwoordelijk was voor het innen van tolgelden. De moderne gevel van het winkelpand aan de Burchtstraat 53 verbergt een 14^e-eeuw stadskasteel waarin nog originele kelders en kapconstructies uit deze tijd zijn. De Commanderie van Sint Jan (Franseplaats 1), van origine een klooster, was in de Hanzetijd een centrum waar pelgrims en reizende kooplieden onderdak en medische hulp konden krijgen. Een vergelijkbare functie had de Sint Jacobskapel (Glashuis 4).

Een van de speerpunten van het plan Centrum 2000 was de herinrichting van het Kelfkensbos. Het gebouw wordt in de volksmond ook wel ‘het aquarium’ genoemd vanwege de grotendeels uit glas bestaande gevels.

Centrum 2000
In de jaren ’80 van de vorige eeuw groeide het besef dat de structuur zoals aangebracht tijdens de wederopbouw niet langer voldeed aan de eisen van de tijd. Een ambitieus herinrichtingsplan zag het licht onder de noemer Centrum 2000. Tot de belangrijkste locaties behoorden de Mariënburg en het Kelfkensbos. De Gerard Noodtstraat werd ook tot die laatste locatie gerekend. Met de daardwerkelijke uitvoering werd in 1997 gestart. Er kwam een ondergrondse parkeergarage onder het Kelfkensbos. Het vernieuwde culturele kwartier Mariënburg werd in het jaar 2000 opgeleverd. Voor veel mensen was dit ‘de grande finale van de wederopbouw’.

Het huzarenstukje van Centrum 2000 werd de uitvoering van Sjoerd Soeters’ masterplan uit 1993 voor de Mariënburg. Rondom de laatmiddeleeuwse Mariënburgkapel verrezen de bibliotheek, het gemeentearchief en een poortgebouw met daarin cultureel centrum LUX (alle Jos van Eldonk). In de Marienburgkapel is een informatiecentrum gevestigd: het Huis van de Nijmeegse geschiedenis.Tussen het oude Arsenaal en de Burchtstraat loopt nu de Marikenstraat, een nieuwe winkelstraat over twee niveaus.

Tot slot nog twee iconen van de wederopbouw. Eerst rechts het gebouw van de voormalige Peek en Cloppenburg (1950) van G.A. Heldoorn (Burchtstraat 1). Tegenwoordig heeft een andere kledingketen hier onderdak gevonden: de H&M. Kijk vooral ook even omhoog naar het karakteristieke dak met de omhoogebogen uiteinden.

De voormalige V&D uit 1953 van Bureau Benning is het grootste gebouw van de naoorlogse binnenstad. Sinds de teloorgang van de warenhuisketen heeft dit iconische gebouw veel nieuwe huurders gehad. Het gebouw telt vijf verdiepingen en het is moeilijk een huurder te vinden voor het hele gebouw.