ANWB HomepageKasteel de Haar
Nederland, Utrecht, Haarzuilens
Hoe je er ook naar kijkt: Kasteel de Haar is een echt sprookjeskasteel. Het slot werd gebouwd op de restanten van een middeleeuwse burcht in opdracht van baron Etienne van Zuylen van Nijevelt, die getrouwd was met de puissant rijke Hélène de Rothschild. Kasteel de Haar werd een zomerresidentie, maar ook een feestkasteel voor internationale gasten (van Maria Callas tot Roger Moore en Brigitte Bardot). Architect Pierre Cuypers ontwierp De Haar als ‘oud’ slot in neogotische stijl, maar wel voorzien van moderne gemakken zoals verwarming en wc’s. Tijdens deze wandeling door het schitterende omringende landschap kun je het luisterrijke kasteelcomplex van alle kanten bewonderen.
Kasteel de Haar is één van de vijf Allermooiste kastelen van Nederland. Bij deze gelijknamige ANWB-verkiezing kwam Kasteel Hoensbroek (LB) als winnaar uit de bus.
Hond mee: de hond is aangelijnd toegestaan op deze route.
Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden (vanwege de slingerende zandpaden om het kasteel heen).
Paden: zand- en schelpenpad, en delen verhard. Na veel regen kunnen sommige paden nat en blubberig zijn. Een deel van de route loopt langs een asfaltweg die (vooral in het weekend) druk kan zijn.
Start bij Parkeerterrein Vier Balken, Brinkstraat 3, Utrecht (gratis parkeren).
Loop het parkeerterrein af en sla LA. Loop over de Brinkstraat door het dorp Haarzuilens, RD over de Brink, via de Ochhuizerweg naar wandelknooppunt (wkp) 34 (op de kruising Wethouder de Greeflaan/Brinkstraat) en volg de aanwijzing naar wkp 87. Ga LA bij wkp 87, ri wkp 25 en vervolgens ri wkp 69 (Boomgaard de Boswachter). Volg de aanwijzing ri wkp 49. Volg de wandelpijlen en houd links aan, Polderweg, en ga na ca. 300 meter LA door het houten hek met het bord ‘Haarzuilens’ het slinger-zandpad op. Volg dit tot wkp 49 (Klein Limburg) en volg vanaf daar de aanwijzing ri wkp 53, een slingerend gras/zandpad langs de beek. Steek bij het houten hek de Rijndijk over en loop (schuin rechts) RD het pad op dat door een jong aangeplant bos/park voert (Parkbos De Haar). Sla bij wkp 53 LA ri wkp 51. Volg de paarse pijlen, steek het asfaltpad over, loop RD, ga door het houten hek en sla bij wkp 51 LA ri wkp 83. Volg het weggetje, steek de Rijndijk over en ga (schuin links) rechtdoor. Loop langs Kasteel de Haar (aan de linkerhand) RD over het fietspad. Ga na de brug (ca. 600 meter) RA het wandelpad op met bord ‘Haarzuilens’ (paarse pijl) dat door een parkachtig weiland slingert. Sla bij wkp 86 LA. Loop bij wkp 82 RD ri wkp 34 totdat je links het Parkeerterrein Vier Balken ziet.
De Brink is het hart van het dorp Haarzuilens dat ruim 100 jaar geleden werd gebouwd. Om plaats te maken voor kasteel de Haar en de kasteeltuinen, liet baron Etienne van Zuylen van Nijevelt het oude dorp verplaatsen. Het dorp met de Brink werd tegelijk met het kasteel ontworpen en dat kun je zien aan de kleuren rood-wit die je overal terugziet (zoals in de luiken van huizen).
In boomgaard de boswachter (aangeplant door Natuurmonumenten die het natuurgebied rondom Haarzuilens beheert) groeien oude fruitrassen van kersen, pruimen, appels en peren. Vroeger lag hier de boomgaard die fruit leverde aan de kasteelbewoners. Nu kun je hier lekker picknicken onder de bomen. Kinderen kunnen een fruitroute volgen door de boomgaard met spelletjes en weetjes over fruit. In de kersentijd kunnen ze zich uitleven op de kersenpitspuugbaan.
Bij wandelknooppunt 49 gaat de route linksaf, maar rechts kijk je uit op een gebied dat werd ontworpen als overgang van het besloten Noorderpark van het kasteel naar het open Groene Hart van de veenweidegebieden. In de zomer ziet het hier geel en roze van de boterbloemen en koekoeksbloemen. De weilanden zijn ‘struinweides’ (Klein Limburg) waar je naar hartelust bloemen mag plukken! In de herfst zijn het vooral de monumentale bomen die de laan kleur geven.
In 2015 is Natuurmonumenten gestart met de aanplant van een nieuw Parkbos van 70 hectare groot. Er werden 70.000 inheemse bomen aangeplant; beuken, elzen, lindebomen, eiken en fruitbomen. En er werden struiken geplant en bloemen gezaaid om insecten, vogels en andere dieren aan te trekken. Inmiddels kom je er van alles tegen: blauwborsten, tjiftjaffen en rietzangers, maar ook reeën, wezels, hazen, rugstreeppadden en vlinders. Het ontwerp van Parkbos de Haar is geïnspireerd op het oorspronkelijke kasteelparkontwerp van tuinarchitect Hendrik Copijn, met bomenlanen, vijvers, sloten, ligweides, een prachtige brug over de vijver en een moeras met moerascipressen. Hier en daar kun je in het verlengde van een zichtlijn Kasteel de Haar mooi zien liggen.
Op de plek waar nu Kasteel de Haar uit het landschap oprijst, heeft in de middeleeuwen een versterkte burcht gestaan. De eerste vermelding van het 'Huis Ter Haar' stamt uit 1391. Ook melden bronnen dat de burcht rond 1482 is verwoest. Na 1500 is het weliswaar opnieuw opgebouwd, maar in de 16e en 17e eeuw vervallen tot ruïne. Deze situatie veranderde pas in 1892; in dat jaar besloot Etienne baron Van Zuylen van Nijevelt om het geërfde familiebezit weer in alle grootsheid en pracht te laten herleven. Samen met zijn vrouw Hélène de Rothschild liet hij niet alleen het kasteel herbouwen, maar verzamelde hij ook een kostbare kunstcollectie om de gigantische ruimtes mee op te sieren. De bekende architect Pierre Cuypers (o.a. bekend van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam) kreeg de opdracht om een luisterrijk slot met een rijk interieur te ontwerpen, dat bedoeld was als zomerresidentie. Gedurende twintig jaar (1892-1912) werd met honderden werklieden en kunstenaars aan dit prestigeobject gewerkt. Behalve het kasteel werden ook het Châtelet (het privéverblijf voor de familie), het stallencomplex met de rijtuigenremise, het kerkje, de boerderijen en de huizen in de omgeving gebouwd. Kasteel de Haar is opgebouwd en ingericht in de neogotische stijl (met spitsbogen, blad- en bloemmotieven, dierenfiguren en bonte beschildering).
Van binnen werd het kasteel mooi gestoffeerd en afgewerkt met fraaie houten plafonds en klassieke schouwen én van alle 19de-eeuwse gemakken voorzien: verwarming, stromend water, wc’s, zelfs een kapsalon! Vanaf 1900 verbleef de familie in september op het kasteel. Een internationaal gezelschap van kunstenaars, staatslieden, zangeressen en filmsterren bezocht dan luisterrijke feesten op De Haar. Dat is te zien op de vele foto’s die het kasteel sieren. Er kwamen beroemde gasten: Aristoteles Onassis, Coco Chanel, Maria Callas, Billy Wilder, Yves Saint Laurent, Roger Moore, Brigitte Bardot...
Van het sprookje dat de baron creëerde in de 19de eeuw is bijna alles bewaard gebleven. Het kasteel is niet oud, maar wel bijzonder in zijn soort. En de vrijwilligers die je in elke ruimte tegenkomt weten de leukste anekdotes en achtergronden te vertellen. Kasteel De Haar is inmiddels geen eigendom meer van de familie Van Zuylen. Sinds 2000 is het kasteel en het direct daaromheen gelegen park (55 ha) eigendom van de Stichting Kasteel de Haar. De familie Van Zuylen gaf de meubel- en kunstcollectie, die het kasteel zoveel kleur geeft, voor 30 jaar in bruikleen aan de Stichting.
Ook tegenwoordig is het kasteel nog in gebruik als locatie voor feesten en evenementen. Er zijn kinderspeurtochten door het kasteel, een audiotour en rondleidingen op afspraak. Enkele weken per jaar is ook het Châtelet geopend, het later bijgebouwde familieverblijf.
Door het Engelse landschapspark kun je heerlijk wandelen. Het is 55 ha groot en werd ontworpen door de beroemde tuinarchitect Hendrik Copijn). Mooi die romantische bruggetjes, rozentuin, doolhof, hertenkamp en kronkelige paadjes! Horeca vind je in het Koetshuys of het Tuynhuis.
He grotere (kasteel en kasteeltuin omringende) Landgoed Haarzuilens (350 ha) is in bezit en beheer van de Vereniging Natuurmonumenten.