Jubileumwandeling Hoge Veluwe

Hond mee: de hond mag aangelijnd mee het Park in. Honden zijn niet toegestaan in het Museonder, het Kröller-Müller Museum en Jachthuis Sint Hubertus.

Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden door de onverharde paden, hellingen met trappen en wildroosters. De Berlagewandeling rond de vijver en Jachthuis Sint Hubertus(drie kwartier) is wel geschikt voor mensen met een beperking en (groot)ouders met een kinderwagen.

Paden: deze route voert voor 80% over onverharde paden (veel zand- en bospaden).

Parkeren: je kunt in het park parkeren op de parkeerplaats achter het Park Paviljoen. Buiten het park kun je bij alle ingangen parkeren en vanaf daar lopen of een gratis witte fiets gebruiken om naar het Park Paviljoen in het centrumgebied te komen.

Per OV: Je kunt op verschillend e manieren naar het park reizen met het OV:

Vanuit Arnhem neem je buslijn 105 (richting Barneveld) stap uit bij bushalte ‘Otterlo, Rotonde’. Stap hier over op lijn 106 (halte aan de andere kant van de weg) die rechtstreeks naar het centrum van het Park en het Kröller-Müller Museum rijdt. 

Vanaf Station Apeldoorn neem je buslijn 108 (richting Ede) naar Hoenderloo. De ingang van het Park ligt vlakbij de bushalte ‘Hoenderloo, Centrum’. Je kunt bij de ingang een gratis (excl. entree Park) Witte Fiets pakken. Het is ongeveer 4 kilometer naar het startpunt van de route.

Vanaf station Harderwijk neem je buslijn 205 (richting Barneveld). Bij station Centrum in Barneveld wordt dit buslijn 105 en rijdt deze door naar Otterlo. Hier stap je uit bij de halte ‘Otterlo Rotonde’. Daar neem je lijn 106 naar het centrum van het Park.

Let op: De routebeschrijving verwijst naar verschillende markeringen: (groene) paaltjes met een nummer, wit-rode markeringen van het Trekvogelpad en gekleurde markeringen van wandelroutes. Is het volgen van de route toch lastig? Open de route dan in de ANWB Eropuit app.

1. De route start op het plein in het centrumgebied van het Nationale Park de Hoge Veluwe voor het Park Paviljoen. Loop - met je rug naar het Park Paviljoen - RD tussen het gebouwtje van de fietsreparatie en het Museonder door het wandelpad op. Loop RD, steek de weg over en loop RD het wandelpad op (aanwijzingen oranje en gele route). Volg verderop bij de Y-splitsing het rechterpad (aanwijzing gele route, wit-rode markering).
2. Ga na de bocht scherp RA (paaltje 515, wit-rode markering). Beklim de trappen en volg het pad over de Franse berg. De route klimt en daalt en bij paaltje 516 ga je LA (wit-rode markering) en daal je af naar het Pampelse Zand. Ga RA op het fietspad (paaltje 517. Wit-rode markering).
3. Links in de verte zie je de drie staande figuren van Henry More, maar daarvóór ga je RA over het pad tussen de betonnen muren (overblijfselen van het nooit voltooide Groote Museum) door. Het pad buigt naar links. Ga aan het einde van dit pad RA op de Wildbaanweg, loop over het wildrooster en langs de slagboom en loop RD. Je passeert het Kröller-Müller Museum aan je rechterhand. Recht tegenover het pad naar de publieksingang van het museum sla je LA richting Steynbank.
4. Loop RD langs paaltje 406 (wit-rode markering, oranje route) en ga RA bij paaltje 406 (wit-rode markering, oranje route). N.B. Om de President Steynbank te bekijken moet je even het parkje inlopen.
5. Ga RA bij paaltje 409 en ga op de driesprong RA het asfaltpad op. Bij de Y-splitsing ga je LA langs ANWB-paddenstoel 21303/001 richting fietsenstalling. Loop over de fietsenstalling, steek de weg over en neem (iets naar links en dan naar rechts) het wandelpad. Loop RD door het klaphek (het Kröller-Müller Museum is aan je rechterhand).
6. Loop naar de Houtkampweg, ga RA en neem het wandelpad rechts langs de weg (wit-rode markering). Je passeert boerderij De Pampel aan je rechterhand. Volg na de zonnewijzer (aan je rechterhand) de Houtkampweg RD totdat je paaltje 402 bereikt. Daar ga je LA het ruiterpad op (let op evt. passerende ruiters).
7. Het pad buigt naar rechts en verderop naar links (paaltje 401). Loop het pad helemaal uit tot je de rand van het Otterlose zand bereikt. Hier staat paaltje 430 en ga je LA en 20 meter verderop bij paaltje 430 RA het karrenspoor het Otterlose zand op. Bij paaltje 429 blijf je RD het karrenspoor volgen. Bij paaltje 428 bereik je het standbeeld van Generaal De Wet. Loop RD naar het volgende paaltje en ga RA het fietspad op.
8. Volg dit pad voor ca. 750 meter tot je paaltje 432 ziet. Hier ga je RA het ruiterpad op. Bij paaltje 433 ga je RA. Bij paaltje 432 RD en bij paaltje 431 LA, de Wetweg. Volg deze helemaal tot aan de T splitsing op het einde. Hier ga je LA. Loop over de brug en ga meteen RA het voetpad op dat langs de vijver voert tot aan Jachtslot Sint Hubertus.
9. Volg het hele pad langs de vijver. Loop RD bij paaltje 553 (je passeert het Jachtslot nu aan je rechterhand) en ga scherp RA bij paaltje 553. Je loopt nu recht op de ingang van Jachtslot Sint Hubertus af. Ga voor het slot LA (gebouwtje met de toiletten), loop RD en ga RA de tuin in, het pad dat naar de Theekoepel voert. Ga voor de Theekoepel LA en neem achter de Theekoepel RA het pad langs de vijver.
10. Volg dit pad langs de vijver totdat je paaltje 564 bereikt. Ga daar LA (wit-rode markering). Aan de overkant van het water zie je het Pomphuis. Loop RD en neem vóór je het vlonderpad bereikt (aan je rechterhand) het pad LA. Na paaltje 569 ga je LA op het asfaltweggetje. Loop over het wildrooster en neem meteen daarna RA het Ruiterpad (bij paaltje 569).
11. Buig met het pad mee naar links en negeer de zijpaden. Loop door tot de T-splitsing en sla bij paaltje 571 RA. Je volgt nu een prachtig wandelpad dat door de natuur slingert, hier en daar over ee heuveltje. Bij paaltje 572 daal en LA af en steek je een veld over. Bij paaltje 573 volg je het pad naar rechts. Bij paaltje 574 houd je rechts aan (wit-rode markering). En bij paaltje 501 loop je RD (let op: neem het pad dat rechts loopt van het pad met de wit-rode markering!). Steek de Houtkampweg over en neem het pad dat iets naar rechts RD het bos invoert richting parkeerplaats. Steek de parkeerplaats over en je bereikt het plein voor het Park Paviljoen waar de route begon.

Het Nationale Park De Hoge Veluwe is het grootste aaneengesloten actief beheerde natuurgebied in particulier bezit in Nederland: 5400 hectare groot. De natuur van het Park is overweldigend. De verschillende oud-Veluwse landschappen wisselen elkaar continu af. Van beschutte loof-, naald- en gemengde bossen naar open heidevelden, grasvlakten en stuifzandlandschappen, waar je de wind voelt en geniet van een wijds uitzicht.  De diversiteit aan planten- en diersoorten in het Park is enorm. Zo komen er bijna honderd broedvogelsoorten voor, leven er zes soorten amfibieën en groeien er veel verschillende paddenstoelensoorten. Daarnaast zijn er bijzondere (korst)mossen, vlinders en insecten te vinden en natuurlijk edelherten, reeën en wilde zwijn.

In het Centrumgebied van het Park vind je Restaurant De Hoge Veluwe, de Parkwinkel, het Museonder (hier leer je alles over wat er boven en onder de grond leeft) en een grote fietsenstalling met fietsenwerkplaats voor de gratis te gebruiken Witte Fietsen en voor eigen fietsen van bezoekers. Je kunt hier ook een elektrische fiets, bakfiets of andere fiets huren.

Entree Het Nationale Park De Hoge Veluwe: € 13,40 p.p. Museumjaarkaart € 6,70 p.p. Auto meenemen: € 9,50.

Al voordat de Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe in 1935 werd opgericht, was ANWB een strategische partner. De Toeristenbond bereikte destijds met haar netwerk en communicatiemiddelen vele tienduizenden recreanten, die potentiële bezoekers van het Nationale Park waren. Bovendien had de bond kennis bewegwijzering en reisinformatie. De ANWB kon het bezoek aan het Park bevorderen en het Park kon gebruik maken van de expertise van de bond. De ANWB ontwierp en bewegwijzerde drie wandelroutes en een fietsroute. Die werden weergegeven in een brochure. Een paar jaar later verscheen de uitgebreidere ANWB Reisgids De Hooge Veluwe.

In het jaar van oprichting van de Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe (1935) trad ANWB-voorzitter Edo Bergsma toe tot het algemeen bestuur. Ook daarna hebben veel ANWB-vertegenwoordigers in het bestuur van de Stichting gezeten of in de Raad van Toezicht of van Advies. In de huidige Raad van Advies zit P. Siewers, Directeur Hulpverlening van de ANWB.

In het archief van de ANWB zijn kleine en grote voorbeelden van de samenwerking terug te vinden. Zo overwoog de ANWB in de jaren ‘30 de oprichting van een bondsmuseum met het Park als mogelijke vestigingslocatie. Dat museum kwam er niet.

ANWB-leden kregen een aantal jaren vrije toegang tot het Park op vertoon van hun lidmaatschapskaart.

In de jaren ’50 en ‘60 organiseerde de ANWB geregeld wandelingen in het Park met als startpunt een mobiel ANWB-kantoor.

Vanaf de jaren ’70 hielpen ANWB-vrijwilligers mee bij onderhouden van de Witte Fietsen. Ook bij het ophalen, controleren en repareren speelde het ANWB Ledenhulpkorps een grote rol. Afgeschreven Witte Fietsen werden opgeknapt en naar Oost-Europa en Afrika gestuurd. Inmiddels zijn deze werkzaamheden helemaal in handen van Parkmedewerkers.

De ANWB verzorgt nog altijd de bewegwijzering van de fiets-, wandel- en ruiterpaden in het Park.

De ANWB steunde het Park meermaals financieel. Bijvoorbeeld met de actie Zet een boom op: nadat in 1972 en in 1973 tienduizenden bomen in het Park door storm waren verwoest. Voor tien gulden kon je het Park steunen en ontving je als dank een fotoboek.

Voor het 40-jarig jubileum van het Park in 1975 schonk de ANWB 40 Witte Fietsen. De schenking paste in een trend vanaf eind jaren ‘60, waarin de ANWB weer meer aandacht ging schenken aan fietsers.

En voor de bouw van het Museonder werd geld ingezameld middels een ANWB-puzzelactie Help de Veluwe, win een auto. De actie leverde maar liefst 400.000 gulden op!

Aan de voet van de Franse Berg zijn de fundamenten te vinden van het nooit gerealiseerde Grote Museum dat Helene Kröller-Müller wilde laten bouwen voor haar kunstcollectie. Het ontwerp voor het museum werd gemaakt door de bekende Belgische architect en kunstenaar Henry van de Velde. De bouw van het museum is nooit verder gekomen dan het plaatsen van de muren. Voor de aanvoer van het zandsteen waaruit het museum zou worden opgebouwd, werd een speciaal treinspoor aangelegd vanaf Wolfheze.

Ook de graven van het echtpaar Kröller-Müller bevinden zich op de Franse berg.

Bij De Pampel ligt Moestuin De Pampel. Hier verbouwen vrijwilligers groenten, kruiden en bloemen die in de keuken van Restaurant De Hoge Veluwe worden gebruikt.

In het Kröller-Müller Museum sta je oog in oog met de mooiste Vincent van Goghcollectie ter wereld en geniet je van topstukken van moderne meesters als Claude Monet, Georges Seurat, Pablo Picasso en Piet Mondriaan. Het museum is de schatkamer van De Stijl en het futurisme, maar verrast ook met presentaties van hedendaagse kunstenaars. In de uitgestrekte beeldentuin ontdek je sculpturen van onder anderen Barbara Hepworth, Jean Dubuffet en Marta Pan. Voor liefhebbers van architectuur zijn er de museumgebouwen van Henry van de Velde en Wim Quist, paviljoens van Gerrit Rietveld en Aldo van Eyck in de beeldentuin.

Het Kröller-Müller Museum is op maandag gesloten. Entree : € 13,50 p.p. Met de Museumjaarkaart gratis.

Het echtpaar Kröller-Müller had grote bewondering voor de voormalig president van de Oranje Vrijstaat, Martinus Theunis Steyn (1857-1916). President Steyn speelde evenals Paul Krüger een belangrijke rol in de Zuid-Afrikaanse Boerenoorlog. Helene Kröller-Müller beschreef hem als een bijzonder en wijs man. Nadat beeldhouwer Mendes da Costa op verzoek van Helene een beeld had gemaakt dat niet naar haar zin was (dit beeld staat nu bij het Jachthuis Sint Hubertus), maakt Henry van de Velde een nieuw ontwerp. Het werd een monumentale bank met bijpassende tuinaanleg. Voor de bank met een omlijsting van rode en groene beuken kwam een met buxushagen omrand en met stenen ingelegd groot kruis, omzoomd door een dubbele rij lindebomen. Het midden van de bank heeft een reliëf met drie symbolen die verbeelden hoe president Steyn problemen oploste: vergrootglas, barometer en zwaard. Eerst de gebeurtenissen grondig bekijken, vervolgens de atmosfeer aanvoelen en ten slotte niet aarzelen. Helene was zo gehecht aan dit monument, dat het er altijd tot in de puntjes verzorgd moest uitzien.

Het Otterlose Zand is een van de vijf grootste stuifzandgebieden van de Veluwe, met een oppervlakte van maar liefst 324 hectare. Het is een prachtig gebied, een open vlakte met groepen grote vliegdennen en hier en daar een stuifduin met open zand.

Het standbeeld van Generaal De Wet op het Otterlose Zand is een ontwerp van Joseph Mendes Da Costa. Christiaan de Wet was generaal gedurende de Boerenoorlog (tegen de Britten) aan het einde van de negentiende eeuw in Zuid-Afrika. De Wet was een persoonlijke vriend van het echtpaar Kröller-Müller. Generaal De Wet kijkt uit over de zandvlakten en zandsteppen. Het is niet voor niets dat het beeld hier staat, het landschap doet erg denken aan dat van Zuid-Afrika. De generaal kijkt overigens richting Zuid-Afrika.

Jachthuis Sint Hubertus was voor het echtpaar Kröller-Müller een buitenverblijf waar zij familie, vrienden en relaties kon verwelkomen. Maar het Jachthuis diende ook een zakelijk doel voor de firma Müller & Co, waar Anton Kröller directeur van was. Belangrijke gasten van deze onderneming konden in Jachthuis Sint Hubertus in stijl en comfort worden ontvangen. De beroemde architect H.P. Berlage ontwierp Jachthuis Sint Hubertus. Hij streefde in zijn ontwerp naar duidelijkheid, eenvoud en eerlijkheid. Omdat Berlage vrijwel het gehele interieur ontwierp, en ook veel gebruiksvoorwerpen, ontstond een volledig op elkaar afgestemd geheel, een ’Gesamtkunstwerk’. Berlage ontwierp ook het park en de oude toegangswegen rondom het Jachthuis. Het iconische Jachthuis Sint Hubertus is een van de belangrijkste monumenten in ons land. Er worden rondleidingen verzorgd door de vijf belangrijkste vertrekken: de hal, eetkamer, bibliotheek, theekamer en de kamer van Helene. Tijdens de rondleidingen wordt verteld over de geschiedenis, de architectuur en de kunst in het Jachthuis. Bij een speciale themarondleiding kun je meer vertrekken bezoeken en wordt ingezoomd op een specifiek onderwerp (rondleidingen moeten gereserveerd worden).

Helene Kröller-Müller vroeg beeldhouwer Joseph Mendes da Costa een monument te maken voor de Zuid-Afrikaanse president Steyn (zie ook hiervoor). Hij ontwierp een halfronde bank met in het midden een ruim twee meter hoog beeld. Helene vond dit beeld niet passend voor president Steyn. Het kwam niet op de bedachte plek te staan (bij het Kröller-Müller Museum), maar bij Jachthuis Sint Hubertus. Het beeld wordt De Raadsman en De Philosoof genoemd.

De Theekoepel is net als het aangrenzende Jachthuis Sint Hubertus ontworpen door architect H.P. Berlage. De Theekoepel is prachtig gelegen in het parkachtig aangelegde noordelijke deel van het Park. Meerdere wandelpaden lopen langs de Theekoepel en ook te paard of per fiets is de Theekoepel goed te bereiken. Bij de Theekoepel kun je een drankje of tussendoortje halen en genieten van het zicht op de Jachthuisvijver.

In de wandelroute is grotendeels de Berlage-wandeling opgenomen, een wandeling rondom de vijver van Jachthuis Sint Hubertus. Onderweg staan borden die informatie geven over wat er te zien is. Daarnaast kunnen geïnteresseerden via de QR-tags die op de borden staan achtergrondinformatie krijgen over Jachthuis Sint Hubertus en zijn omgeving. Deze route is ook geschikt voor mensen met een beperking en (groot)ouders met een kinderwagen.

Langs de Kronkelweg, die leidt naar het Jachthuis Sint Hubertus, staat het Pompgebouw. Het stamt uit 1923 en werd ontworpen door de vermaarde architect, kunstschilder, ontwerper en vormgever Henry van de Velde. In vroeger tijden stond er een molen op het gebouw, dat ervoor moest zorgen dat de waterstand van de vijver op het juiste niveau bleef. Dit bleek niet nodig te zijn. Het Pompgebouw, uitgevoerd in Maulbronner zandsteen, is een rijksmonument. Het lijkt wat op een Egyptisch grafmonument, een zogeheten mastaba.

Helene Kröller-Müller liet rond 1920 ten oosten van de Kronkelweg een fazantenpark inrichten van ca. 15 hectare. Er worden bosfazanten voor de jacht en goudfazanten gefokt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verkommerde het terrein. Inmiddels wordt er paludicultuur in dit vochtige gebied toegepast. Om de biodiversiteit te vergroten, is er voor beplanting gekozen die geschikt is voor een natte ondergrond. Op de plekken waar voorheen de fijnspar en douglas stonden, zijn elektrische rasters geplaatst. Deze rasters moeten de jonge aanplant tegen wildvraat beschermen en de biodiversiteit van het gebied versterken. Ten oosten van de moerasachtige plek waar nu veenmos groeit, zijn boomsoorten aangeplant die beter passen bij de natte omstandigheden.