Exloo, reis door de tijd

Hond mee: honden zijn op delen van de route alleen aangelijnd toegestaan.

Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden vanwege onverhard en oneffen terrein.

Parkeren en OV: Gratis parkeren op het parkeerterrein achter het gemeentehuis tegenover Schaapskooi Exloo. Volg bij het gemeentehuis het bord ‘lang parkeren’. OV: Vanaf station Emmen bus 75 naar Exloo, uitstappen halte ‘Hoofdstraat’.

Routebeschrijving:

1. Ga met de rug naar de gebouwen van Schaapskooi Exloo staan (gezicht richting gemeentehuis) en sla LA. Sla bij wkp 61 LA richting wkp 38 (Schoolstraat). Einde Schoolstraat RA (Zuiderhoofdstraat). Bij eerste weg aan rechterhand RD.

2. Bij kruising wegen (bij paddenstoel 21544) LA fietspad in ri Valthe/Emmen (Burg. J. van Roijenpad, later Valtherzandweg). Bij bordje einde bebouwde kom Exloo RD blijven gaan.

3. Bij kruising paden LA (Boesjeskampweg). Volg vanaf hier de route van het Sabeltandtijgerspoor, dat is aangegeven met een witte pootafdruk op stenen. Deze route slingert door het Hunzebos.

4. Sla aan de rand van het bos RA. Een keienweg voert naar een modern kunstwerk op een oude zwerfsteen (‘Mental Map’). Sla voor het kunstwerk RA het verharde fietspad in. Sla na circa 100 meter LA bij het bord over hunebed D31.

5. Ga net voor het hunebed RA (steen met witte pootafdruk) en volg de witte pootafdrukken door het bos tot een speelplek met tokkelbaan aan de rechterhand. Loop daar naar links, naar het geasfalteerde fietspad en steek dit over. Aan de andere kant van de verhoogde berm ligt wkp 40.

6. Sla bij wkp 40 LA ri wkp 44. Ga bij wkp 44 RD ri wkp 52 - 51 en 50. Je loopt nu door het Molenveld.

7. Ga bij wkp 50 RD ri wkp 86 (Westerbos). Let op: sla als het pad bij de rand van het Westerbos is RA en meteen LA (pijl van wandelnetwerk is hier niet duidelijk geplaatst).

8. Loop bij wkp 86 RD (verlaat netwerk). Ga bij vijfsprong RD (pad in met aanduiding 108 op witte steen). Volgende vijfsprong schuin RD (pad in met aanduiding 112 op witte steen). Je zit nu weer op het knooppuntennetwerk.

9. Wandel bij wkp 90 RD ri wkp 85. Je passeert hunebed D30. Bij wkp 85 RD ri wkp 88 (pad met aanduiding 111 op witte steen). Sla bij wkp 88 LA ri wkp 74.

10. Ga bij wkp 74 LA ri wkp 55. Je passeert natuurgebied de Zanderij. Let op: sla bij bosje aan rechterhand RA (de pijl van het wandelnetwerk valt hier niet goed op). Je loopt nu over het tracé van een oude spoorlijn.

11. Ga bij wkp 55 RD ri wkp 65. Sla bij wkp 65 (bij infobord spoorlijn) RA (Hoofdstraat). Je verlaat even het wandelnetwerk, maar komt op de Hoofdstraat uiteindelijk langs wkp 62. Loop daar verder RD over de Hoofdstraat. Je komt dan uit bij Schaapskooi Exloo, het beginpunt van deze wandelroute.

Het is een bijzonder gezicht: tegenover het gemeentehuis, midden in Exloo, vind je de schaapskooi van Exloo. Hier vertrekt van april tot oktober elke dag om 10 uur ’s ochtends de herder met een kudde van 250 Drentse heideschapen richting natuurgebied het Molenveld. Dat de schaapskooi zo’n prominente plaats heeft in het dorp is geen toeval. Schapen vormden namelijk eeuwenlang een belangrijk onderdeel van de Exloose samenleving. De boeren gebruikten de stalmest om de akkers vruchtbaar te houden. De plaatselijke herder haalde elke dag de schapen bij de verschillende boeren op, zodat de dieren in de omgeving konden grazen.

De heuvels in het Hunzebos zijn een herinnering aan de laatste ijstijd. In die tijd was het in het Hondsruggebied ’s zomers een paar graden boven nul, waardoor de sneeuw smolt. Het smeltwater kon niet in de bevroren ondergrond zakken en spoelde weg. Daarbij nam het steeds een deel van de ontdooide bovenlaag mee, waardoor een dal ontstond dat steeds breder en dieper werd. Na de ijstijd verdween de vorst uit de bodem en kwam het dal droog te liggen. Door opstuivend zand ontstonden stuifduinen die het Hunzebos zijn reliëf gaven.  

Stuifzand heeft door de tijd heen voor veel problemen gezorgd. Sommige dorpen dreigden zelfs onder het zand te verdwijnen, waaronder Exloo. Om het stuiven te stoppen begon Staatsbosbeheer in de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw met het aanplanten van bomen in stuifzandgebieden. Dit bleek in de omgeving van Exloo lastiger dan gedacht. Er zaten namelijk veel veldkeien in de grond, die tijdens de ijstijd waren meegekomen met het landijs vanuit Scandinavië. De keien zijn uitgegraven en verzameld, waarna er weggetjes mee zijn aangelegd. Tijdens deze wandelroute zul je verschillende wegen met veldkeien tegenkomen.

Hunebed D31 ligt verscholen tussen de bomen van het heuvelachige Hunzebos. Het hunebed is één van de 54 hunebedden die je in Nederland kunt bekijken. De grote stenen die de hunebedbouwers gebruikten, zijn in de voorlaatste ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden, meegevoerd door het oprukkend landijs. Vroeger dacht men dat de bouwsels met de zware stenen alleen gemaakt konden zijn door reuzen (of: ‘hunen’). Vandaar de naam ‘hunebed’. Tegenwoordig weten we dat hunebedden het werk zijn van het Trechterbekervolk, dat hier meer dan 5000 jaar geleden woonde. De hunebedden dienden als graf.

Natuurgebied het Molenveld dankt zijn naam aan een korenmolen die ooit aan de rand van Exloo stond. Met een beetje geluk zie je er de herder van Exloo ronddwalen met zijn/haar schaapskudde. De schapen zorgen er met hun gegraas voor dat de heide niet dichtgroeit met gras en bomen.  De jeneverbesstruiken op het glooiende Molenveld werden in het verleden bij mist en nevel nogal eens aangezien voor ‘witte wieven’, kwaadaardige wezens die je ’s nachts te grazen konden nemen.

In boswachterij Exloo vind je hunebed D30. Dit hunebed is completer dan hunebed D31, dat je eerder tegenkwam. Er liggen namelijk ook nog dekstenen op. Oorspronkelijk lag over ieder hunebed een aarden heuvel waar alleen de grote dekstenen bovenuit staken. Die heuvels zijn bij bijna alle hunebedden in Nederland verdwenen. Het Trechterbekervolk gebruikte de hunebedden als gemeenschappelijk graf. Ze gaven de doden versierd aardewerk, gereedschap en sieraden mee in hun graf. Ook bij hunebed D30 zijn scherven van aardewerk gevonden.

Natuurgebied de Zanderij is een voormalige zandafgraving. In 1910 begonnen de Nederlandse Spoorwegen hier zand af te graven dat werd gebruikt als verstevigingszand voor nieuwe spoorrails. Later werd er jarenlang industriezand gewonnen. Hierdoor ontstond een grote, brede kuil, die zich vulde met water. In 2010 kwam aan de zandwinning een einde en mocht de natuur het gebied overnemen. De steile oeverwanden rond de waterplas vormen nu een broedplek voor oeverzwaluwen.

Bij het water van de Zanderij sla je rechtsaf. De openheid verdwijnt en je loopt over een kaarsrechte dijk die omringd is door bomen. Het wandelpad brengt je voor even terug naar november 1905 toen het feest was in Exloo. Toen reed hier namelijk de eerste stoomtrein vanuit Gasselternijveen richting Emmen. De trein werd al snel een populair middel om goederen en mensen te vervoeren. Vlak na de Tweede Wereldoorlog raakte het spoor echter buiten gebruik en raakte het traject overwoekerd. In 2013 werd het oude tracé nieuw leven ingeblazen. Het werd een wandelpad dat wandelaars richting Exloo voert.