Waarom kinderen steeds minder en slechter fietsen

Gaat er een fietsgeneratie verloren?

Leraren maken zich zorgen over het groeiend aantal kinderen dat niet kan fietsen of geen fiets heeft. Er zijn klassen waar maar liefst de helft van de leerlingen niet kan fietsen. Komt er een generatie die helemaal niet meer fietst?

Te laat remmen voor het balkje op de pionnen, wankel over de plank rechtuit fietsen, zelfs omvallen met fiets en al: Celina Trekop ziet dit soort taferelen steeds vaker in haar verkeerslessen. Trekop is teammanager bij ANWB Streetwise, een verkeers-educatieprogramma op basisscholen. ‘Een paar maanden geleden waren we op een school in Almelo en kon de helft van de leerlingen van groep 7 niet fietsen.’

Steeds minder verkeersexamens

Meerdere Nederlandse gemeenten zien deze dalende tendens en brengen cijfers naar buiten over het fietsgebruik van kinderen. In Rotterdam deed bijvoorbeeld in 2018 maar 35 procent van de scholen mee met het verkeersexamen, in Amersfoort 10 procent. Van de Amsterdamse basisschoolleerlingen fietst een op de vier niet. In onze hoofdstad fietst 53 procent van de brugklassers naar school, terwijl dit percentage landelijk op 89 ligt.

‘Wat is hier aan de hand?’, vraagt adviseur duurzame mobiliteit Hugo van der Steenhoven zich af. ‘Ik hoor docenten steeds vaker zeggen: “Onze kinderen kunnen niet fietsen of hebben geen fiets en daarom doen we niet mee aan het verkeersexamen.”’

Hoe goed kent jouw kind de fietsregels?

Brengen met de auto

Opvallend is dat je specifieke wijken kunt aanwijzen waar minder gefietst wordt. Dit zijn enerzijds wijken met een lage sociaal-economische status. Waar het landelijk gemiddelde van basisschoolkinderen dat nooit naar school fietst op 33 procent ligt, ligt dat hier een stuk hoger: op 48 procent. Anderzijds zijn het vinexwijken waar kinderen weinig fietsen. Wat is er aan de hand?

In achterstandswijken wonen meer ouders met een niet-westerse migratieachtergrond. Over het algemeen kunnen zij niet fietsen en geven ze geen fietscultuur aan hun kinderen mee. Ook heeft 12 procent van de kinderen in deze wijken geen fiets. Verder kiezen ouders hier graag een school zo dicht mogelijk bij huis, waardoor de kinderen lopend naar school gaan.

In welgesteldere wijken wonen kinderen verder van school en worden ze meer dan eens met de auto gebracht, vooral bij slecht weer. Door al die drukte en openvliegende portieren rondom scholen wordt het daar een stuk onveiliger. Dat is dan ook een andere oorzaak van het afnemen van het aantal jonge fietsers: ouders vinden de verkeerssituatie onveilig en brengen hun kind liever – paradoxaal genoeg – met de auto.

Problemen in de brugklas

Ook opvallend: ouders van kinderen van 4 tot en met 11 jaar maken drie keer zoveel als ouders met oudere kinderen gebruik van de bakfiets (onderzoek ANWB 2021). Journalist Martine de Vente, woonachtig in Amsterdam: ‘Ik zag 11-jarigen bij school afgeleverd worden met de bakfiets. Dan keek ik of er iets met het kind aan de hand was, of het misschien niet kon lopen of zo. Maar nee, het was gewoon makkelijker en veiliger, hoorde ik dan.’

Met deze tips zorg je dat kinderen zelfstandig én veilig naar school leren gaan.

Hugo van der Steenhoven: ‘Kunnen fietsen is goed en gezond, maar nog belangrijker vind ik dat kinderen zelfstandig mobiel zijn als ze wat ouder zijn. Dan komen ze hun wijk uit, kunnen ze zelf naar vriendjes, naar de bibliotheek of naar een sportclub. Kinderen uit groep 8 die amper fietsen hebben echt een probleem als ze straks naar de middelbare school gaan. Vaak moeten kinderen dan ineens zelfstandig langere afstanden fietsen. Zonder fietservaring wordt dat heel moeizaam.’

Oplossingen

Hoe krijg je kinderen weer op de fiets? Ten eerste moeten kinderen een fiets hebben. De ANWB roept daarom met het Kinderfietsenplan mensen op om ongebruikte fietsen in te leveren zodat deze na een opknapbeurt naar kinderen zonder fiets kunnen. Ook moeten kinderen veel meters maken om echt goed te leren fietsen. Met Streetwise geeft de ANWB al vijftien jaar verkeerslessen aan kinderen. Ook kunnen scholen binnenkort (vanaf april) bij de ANWB meedingen naar hun eigen ‘verkeersplein’. Zo’n verkeersplein bestaat uit kleurrijke en opvallende belijningen en bootst fiets- en voetgangerssituaties na.

Maar, wat volgens alle fietsexperts niet vergeten mag worden, is de rol van de ouders. Zij moeten hun kinderen stimuleren vaker lopend of fietsend naar school te gaan. En als ze zelf ook wat vaker op de pedalen staan, zou dat helemaal fantastisch zijn.