Amsterdam 750 jaar Zuidoost

Vind je het leuk om de route te wandelen met een gids die in de Bijlmer woont en de wijk op zijn duimpje kent? Hans Mooren, de gids van Bijlmer Experience waarmee ANWB deze route ontwikkelde, neemt je graag mee.

Wanneer: wo. 22 oktober, za. 25 oktober, do. 30 oktober of za. 1 november 2025.

Tijdstip: verzamelen om 11 uur bij Restaurant Marmariz, op Hoekenrode 5.
(loop vanaf metro/trein station Amsterdam Bijlmer Arena richting Amsterdamse Poort), de wandeling duurt ca. 2,5 uur.

Kosten: € 25 per persoon (incl. koffie/thee bij Marmariz)

Aanmelden en meer informatie: op de website van Bijlmer Experience.

Hond mee: de hond mag aangelijnd mee, maar niet de musea in.

Toegankelijkheid: deze route is toegankelijk voor mindervaliden.

Paden: deze route loopt helemaal over verharde straten en paden.

Parkeren: parkeren in de buurt van het startpunt van de route (Amsterdamse Poort) kan alleen betaald in een van de parkeergarages, zoals Parkeergarage Villa Arena of Parkeergarage Dome. Reken op hoge tarieven.

Routebeschrijving:

1. Loop NS Station Bijlmer-Arena uit (uitgang Arenaboulevard) en ga RA het Hoekenrodeplein op ri. Amsterdamse Poort. Ga onder het gebouw door en loop RD langs het voormalige ING-gebouw aan je rechterhand (Zandkasteel).
2. Vervolg de weg RD. Je kruist het Abcouderpad en vervolgt het Bijlmerplein. Het Zandkasteel is groot: aan je rechterhand kun je het Douwe Egberts-café inlopen om de architectuur van binnen te bekijken. Loop daarna RD langs het Open Space Contemporary Art Museum (aan je rechterhand). Aan het einde van de winkelstraat kom je op een pleintje met het beeld Dolle Mina. Steek dit pleintje schuin over en loop RA de Shopperhal in (Bijlmerplein 554C).
3. Verlaat de markthal, sla RA, loop onder het viaduct door naar het Anton de Kom-plein met het beeld van Anton de Kom. Ga de trap op langs het standbeeld (mindervaliden volgen het zigzagpad omhoog), steek de Bijlmerdreef over en loop RD het parkje in. Halverwege het parkje kruis je de Andrej Sacharovstraat. Loop deze even LA in om je geluk te beproeven en loop weer terug, het park uit en de Andrej Sacharovstraat in aan de andere kant.
4. Loop deze helemaal uit. Steek de Raoul Wallenbergstraat over en loop RD over de brug. Je passeert de Sri Laksmi-school (aan je rechterhand) en loopt RD de Janusz Korczakstraat helemaal uit.
5. Aan het einde ga je LA, Sean Mc Bridestraat. Ga voor het water RA, Raphael Lemkinstraat, ga LA de brug over en ga na de brug RA, onder het viaduct door. Aan het einde van dit pad sla je schuin LA en meteen weer RA (je hebt het water nu aan je rechterhand). Als je een bruggetje bent gepasseerd zie je aan je rechterhand boven het water het kunstwerk Yellow Wings. Loop RD en ga aan het einde RA, Empangeni, en meteen weer LA (houd het water aan je rechterhand). Ga verderop RA de brug over en na de brug LA, Passtukkenpad (Passtukken).
6. Blijf RD lopen met het water aan je linkerhand en ga aan het einde RD onder flat Gravestein door (Gliphoeve). Loop door tot de kruising van paden en ga hier RA, onder flat Geldershoofd door naar Kinderboerderij Gliphoeve.
7. Loop door de Kinderboerderij naar de Harriet Freezerstraat. Hier ga je LA en meteen weer RA de winkelstraat van Winkelcentrum Ganzenhoef in. Loop door tot de Bijlmerdreef, ga RA en ga de volgende straat LA, Annie Romeinplein. Je steekt de Bijlmerdreef over en loopt RD over het voetpad door het park.

N.B. Hier kun je de route inkorten door de metro of bus terug te nemen naar NS Station Amsterdam Bijlmer Arena.

8. Ga aan het einde LA en meteen RA langs de Mural op de flatmuur. Je loopt het park in en gaat over de brug naar het Monument Bijlmer Vliegramp. Vervolg het pad RD, over de Pa Sembrug (met aan de rechterhand het inslagpunt van het vliegtuig, een vierkant watertje dat een beetje borrelt) langs de sportvelden en houd de weg rechts aan, Kruitberg (op de gevels zie je foto's van de fl;atbewoners van fotograaf Hans Mooren).
9. Ga aan het einde RA de Karspeldreef op (K-buurt). Steek de Kikkensteinstraat over en loop RD. Steek ook de Groesbeekdreef over en ga aan de overkant RA, Kromme hoekstraat. Sla na 150 meter LA, Klateringpad (Verandawoningen).
10. Loop dit pad helemaal af, steek de Kortvoort over en ga aan de overkant RA, Kelbergenpad. Sla LA op de Kuilsenhofweg.
11. Ga aan het einde RA en meteen LA, Kolfschotenstraat. Volg dit RD, onder het viaduct door, tot aan het Nelson Mandelapark. Loop door het park en loop RA langs het Nelson Mandela Monument het park weer uit. Ga RD de straat Putterplantsoen op (Vogeltjeswei). Ga LA de Suikerdiefjestraat in. Volg deze RD over het bruggetje tot die overgaat in het Anton de Komplein (aan je rechterhand: Centrum Beeldende Kunst Zuidoost).
12. Loop RD het Bijlmerplein op, houd links aan en loop langs The Black Archives Bijlmer (aan je rechterhand) RD, helemaal terug naar NS Station Bijlmer-Arena.

De Bijlmermeer, kortweg de Bijlmer, is een wijk in Amsterdam-Zuidoost die in de jaren zestig werd ontworpen als een modern stadsdeel volgens de idealen van het functionalisme. Voor de bouw bestond het gebied voornamelijk uit weilanden en veenpolders. De wijk werd vanaf 1966 ontwikkeld met hoogbouwflats in een honingraatstructuur, gescheiden verkeersstromen en veel groen. Het idee was om een utopische woonwijk te creëren voor de moderne stedeling.

Al snel bleek echter dat de opzet niet goed aansloeg. Door leegstand en sociale problemen kreeg de Bijlmer een negatief imago. In de jaren negentig begon een grootschalige herinrichting: veel van de oorspronkelijke flats werden gesloopt of gerenoveerd, en er kwamen laagbouw en een mix van koop- en huurwoningen voor terug. Ook werd de infrastructuur aangepast om de wijk beter te verbinden met de rest van de stad.

Deze vernieuwingen hebben geleid tot een meer diverse en leefbare wijk. De Bijlmer is tegenwoordig een cultureel dynamisch gebied met een jonge, internationale bevolking. Toekomstplannen richten zich op verdere vergroening, duurzame woningbouw en het versterken van de lokale economie, met behoud van de unieke identiteit van de wijk.

Toen ING tussen 1982 en ’86 een nieuw kantoorpand bouwde aan het Bijlmerplein was de organische architectuur van het Nederlandse architectenbureau Alberts en Van Huut heel vernieuwend. De bouwstijl geïnspireerd op natuurlijke vormen en het antroposofische gedachtengoed van Rudolf Steiner was zo anders. De gevels van zandkleurig baksteen, de vreemde vloeiende vormen (geen rechte hoeken) en de grillige S-vorm waarin de torens werden neergezet. Alles gericht op harmonie tussen gebouw en gebruiker. Een binnenstraat verbond de torens, er kwamen daktuinen en een energiezuinige aanpak met zonnecellen, warmteterugwinning en akoestisch geoptimaliseerde gevels. In 2017 kreeg het gebouw de status van gemeentelijk monument. ING bleef tot 2020 in ‘het zandkasteel’. Daarna werd een deel van het pand verbouwd tot appartementen met Franse balkons (2024). In drie torens kwam de Internationale School. In een ander deel (verderop in de route) een groot Douwe Egberts-café. De binnenstraat en pleinen werden ingericht voor co-working en evenementen. Zo-Jazz heeft hier een theaterzaal gebouwd waarin Jazz en andere wereldmuziek ten gehore wordt gebracht. Opening najaar 2025. Dit past in een oude Bijlmertraditie 'Jazz in Hofgeest'.

Het Open Space Contemporary Art Museum (OSCAM, Bijlmerplein 110-111) is een kunstplatform, opgericht ter gelegenheid van 50 jaar Bijlmer. Het museum viert de culturele diversiteit van dit stadsdeel, met een focus op jonge makers van uiteenlopende culturele achtergronden op het gebied van kunst, design, ambacht en talentontwikkeling. Er zijn exposities, speak sessies en dinerseries zoals Plates & Perspectives. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag: 10:00 – 18:00, donderdag: tot 21:00 (soms bij speciale events), zaterdag: 10:00 – 17:00.

Het bronzen beeld ‘Dolle Mina’ is gemaakt door de Surinaamse kunstenaar Erwin de Vries, bekend van het Slavernijmonument in het Oosterpark. Het beeld heeft niks te maken met de feministische actiegroep Dolle Mina. De Vries omschrijft het beeld als erotisch. Lichamelijkheid en sensualiteit zijn belangrijke thema’s in zijn werk.

De Shopperhal is een markthal met een mix van winkeltjes: kleding, schoenen, eten en drinken van kleinschalige lokale verkopers. De hal ligt een beetje verscholen in de Amsterdamse Poort en is een multiculturele ontmoetingsplek. De originele locatie wordt momenteel verbouwd in het kader van de herontwikkeling van de Amsterdamse Poort. In 2027 wordt een nieuwe en moderne Shopperhal geopend aan het Klein Bijlmerplein waarin veel ondernemers terugkeren. De tijdelijke locatie (Bijlmerplein 554C) kun je gewoon bezoeken. In ‘Africa Beauty’ maakt en verkoopt Eve Sawadoyo bijvoorbeeld prachtige jurken, jasjes en pakken van kleurige Afrikaanse prints. “Oudere Afrikanen uit West-Afrika vragen vooral om Vlisco-stoffen met traditionele patronen. De jongere mensen komen voor nieuwe stoffen en prints die ik overal vandaan haal. We maken kleding op maat en hebben ook veel hangen”.

Anton de Kom (1898-1945) was een Surinaamse schrijver, activist en verzetsstrijder die streed tegen kolonialisme, racisme en sociale ongelijkheid. Zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’ was een aanklacht tegen de Nederlandse koloniale overheersing. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sloot hij zich aan bij het Nederlandse verzet. In 1944 werd hij gearresteerd door de nazi’s en gedeporteerd naar concentratiekampen. Hij overleed kort voor het einde van de oorlog in Kamp Sandbostel. Op het plein dat naar hem genoemd is staat, bovenaan de trap, een prachtig beeld van Anton de Kom, ontworpen door Jikke van Loon. Het beeld zorgde voor controverse: sommigen vonden het beeld krachtig en kwetsbaar, anderen zagen in de naakte figuur een ongepaste verwijzing naar de slavernij. Bovendien: Anton de Kom was juist een man die zich goed en zorgvuldig kleedde. Dit bracht rapper, dichter, acteur en omroepdirecteur Akwasi er in 2025 toe het beeld (tijdelijk) aan te kleden (zie foto). Op het Anton de Komplein is op maandag, donderdag en vrijdag markt.

Vroeger lagen alle autowegen in de Bijlmer verhoogd in het landschap. De dreven waren bedoeld voor snelverkeer, zodat de wijken zelf verkeersvrij bleven. Bij de herstructurering in de jaren negentig werd een groot deel van de dreven verlaagd tot stadsstraat.

In de Andrei Sacharovstraat hangen uithangbordjes met handen boven de deuren, een overblijfsel van een kunstproject dat draaide om geluk. De handen verwijzen naar handlezers die je een glorieus leven voorspellen. Aan de andere kant van de straat (over het groene plein) hebben de huizen gevelstenen met klavertjes 4, het ultieme teken van geluk. De straten in deze wijk hebben namen gekregen van mensen die ergens tegen in verzet kwamen: Andrei Sacharov streed voor mensenrechten en Ken Saro Wiwa verzette zich tegen de vervuiling door Shell in Nigeria.

Deze hindoeïstische basisschool werd ontworpen door architect Balotra (die ook de wijk Kattenbroek ontwierp in Amersfoort). Hier noemen ze het ook wel Klein Nemo; de gevel met het schuine dak lijkt een beetje op het gebouw in het centrum van Amsterdam waarin het Nemo Science Museum is gevestigd. Er tegenover blinken de metalen gevels van de woningen in de Janusz Korczakstraat, ontworpen door architectenbureau Bastiaan Jongerius Architecten. De gevels zijn bekleed met blank aluminium, dat speelt met het licht, geen afwerking nodig heeft en niet verweert.

Het kunstwerk Yellow Wings is gemaakt door Loes van der Horst en Mick Eekhout. Het is een remake van de Bijlmobiel, een kunstwerk uit de jaren ’70. De gele aluminium strips hangen als vleugels boven het water. Er is veel ruimte voor water in de Bijlmer en dat is niet voor niets. In de ondergrond ligt een groot kwelgebied (rond 1600 was dat het Bijlmermeer) waaruit soms water naar boven komt. Er moet voldoende plek zijn om dat op te vangen.

Vijfentwintig jaar geleden stonden in deze buurt drie grote flats fantasieloos naast elkaar. De flats werden gedeeltelijk gesloopt. De rechte torens die je hier ziet staan, waren bedoeld als ‘passtukken’, een soort overgang van de flats naar de laagbouw. Later werden alle flats gesloopt en bleven de torens over.

De flats Gliphoeve werden gebouwd in de jaren zeventig. Veel woningen in het complex stonden leeg en tegelijkertijd was er heel veel woningnood onder Surinamers – hierheen gekomen na de onafhankelijkheid van hun land. In de zomer van 1974 kraakten Surinaamse activisten bijna honderd woningen als protest tegen het woningbeleid; maximaal 15% van de woningen mocht aan Surinamers worden verhuurd.  De kraakactie had succes: veel Surinamers kregen een huurcontract en de Gliphoeve werd een stukje Suriname in de Bijlmer. In de jaren tachtig groeiden werkloosheid, criminaliteit en heroïnegebruik. De wijk werd onveilig, een no go-area. Een grootscheepse renovatie moest daar verandering in brengen. De flats kregen nieuwe namen – Geldershoofd en Gravestein – en bij een tweede renovatie kwamen er moderne portieken en glazen balkonbalustrades. Inmiddels staat er een derde renovatie gepland waarbij flats worden samengevoegd tot grotere woningen. In de Gliphoeve zit ook de particuliere voedselbank ‘Hoop voor morgen’, opgezet door mevrouw MakNack. Zij geeft eten aan mensen die bij de reguliere voedselbanken buiten de boot vielen.

In Kinderboerderij de Gliphoeve wordt van alles georganiseerd voor kinderen uit de buurt. Bij ‘Pannenkoekenboederij Gansi’ kun je pannenkoeken én Surinaams eten, er is een leerwerkbedrijf, een repaircafé (di en za), een kringloopwinkel met weggeefkast en een zwerfboekenkast voor kinderen.

Bij Toko Kai Hing kun je honderden tropische artikelen krijgen. De zaak wordt al vijftig jaar bestierd door Li: “Als ik niet genoeg ruimte heb haal ik bij andere producten een rijtje weg. Ik ben de hele dag aan het bijvullen.” Voorin de zaak staan ze in de rij voor de maaltijden en broodjes van de toko-snackbar. Naast de toko zit tot eind 2025 de Bijlmer Bookstore waar vooral veel werk van zwarte schrijvers wordt verkocht (maar ook andere boeken op bestelling). Leuk: de Simsalabims, stripverhalen over de Bijlmer van de hand van de lokale striptekenaar George Adegite. De Bijlmer wordt in de volksmond ook wel BIMS of SMIB genoemd.

Op de kop van de flat Gooioord toont de metershoge muurschildering van Houcine Bouchiba elementen uit de Noord-Afrikaanse cultuur.

Tussen de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg staat de ‘Boom die alles zag’ (inmiddels overeind gehouden door kabels) met daarnaast het monument dat herinnert aan de Bijlmerramp: op 4 oktober 1992 stortte hier een vrachtvliegtuig van El Al neer, waarbij 43 mensen om het leven kwamen. De teksten op de muur verwijzen naar mozaïektegels op de grond, gemaakt door bewoners en omwonenden die de ramp meemaakten. Aan de achterkant staan de namen van de omgekomen bewoners, met ook een lege plek voor de omgekomen bewoners die hier illegaal waren. Verderop, bij de brug, borrelt water op het inslagpunt van het vliegtuig. Er staat een monumentje voor Pa Sem die in de Bijlmer met kinderen werkte en de brandende flat inging om een achtergebleven kind te redden. Hij liep daarbij zware brandwonden op en kreeg later een onderscheiding.

De wijken in Amsterdam Zuidoost worden aangeduid met een letter: K-buurt, E-buurt etc. De straatnamen in die buurt beginnen allemaal met die letter. In de K-buurt werd onlangs een nieuw stedenbouwkundig plan gemaakt in samenwerking met de buurt: jongeren, ouderen, iedereen dacht mee. Samen werd besloten dat er niet 750 nieuwe woningen gaan komen, maar 1250, met ruimte voor jongeren uit de wijk die onder begeleiding zelfstandig wilden wonen. Over zeven jaar komt hier bovendien de nieuwe ultramoderne stadsbibliotheek, een gebouw van de toekomst. Zuidoost is een soort bible-belt met veel kerk- en geloofsgemeenschappen en dat zie je hier. Het grootste is de Taibah moskee: twee verdiepingen met een capaciteit van 2000 man. De moskee is energieneutraal gemakt door zonnepanelen. Op het braakliggende terrein ernaast komt het nieuwe gebouw van de Pentecost-kerk. Een kerkgemeenschap die oorspronkelijk in de ondergrondse parkeergarage gevestigd was. Verderop ligt ook de Jehova’s kerk en een religieus kinderdagverblijf. En om de hoek is Café Hemelsbreed (Karspeldreef 1227), waar ze koffie met liefde serveren. Een modern café, gerund door een predikant, met een caféaltaar waar je een kaarsje kunt branden.

Langs het Klatering pad zijn nieuwe koophuizen gebouwd in de stijl van Surinaamse verandawoningen. Een bijzonder voorbeeld van de herstructurering in de Bijlmer sinds de jaren negentig. De woningen zijn onderdeel van de transformatie van hoogbouwflats naar kleinschalige, gezinsvriendelijke woonvormen. Ze zijn ontworpen door Bastiaan Jongerius Architecten.

Dit 43 hectare grote park werd in 1969-1970 aangelegd als Bijlmerpark. Veertig jaar later werd het gerenoveerd (Architectenbureau Mecanoo) en vernoemd naar Nelson Mandela, de Zuid-Afrikaanse vrijheidsstrijder en oud-president. Er kwamen sportvelden, een skatepark, basketbal- en voetbalvelden, speelplekken voor kinderen, een waterspeelplaats, een vlinderheuvel en magnoliavallei, een bomentuin met nationale bomen van landen waar bewoners van Zuidoost vandaan komen, een uitkijktoren en diverse wandel- en fietsroutes. Elk jaar wordt hier het Kwaku Summer Festival georganiseerd. Het Nelson Mandela gedenkteken in het park werd gemaakt door de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Mohau Modisakeng en werd onthuld op 5 september 2021. In plaats van een portret van Mandela zelf, koos Modisakeng ervoor om zeven bronzen portretten van bewoners uit Amsterdam-Zuidoost te maken. Deze staan op een grote ronde sokkel. Met op de rand een citaat van Mandela: “We zijn menselijk door de menselijkheid van anderen.” Dit sluit aan bij de Afrikaanse filosofie van Ubuntu: “Ik ben omdat wij zijn.” Het monument benadrukt dus gemeenschappelijkheid, diversiteit en verbondenheid, in plaats van persoonsverheerlijking. ’s Avonds krijgt het monument een extra dimensie: het wordt van binnenuit verlicht, waardoor de sokkel en portretten een warme gloed krijgen.

In de Vogeltjeswijk hebben de straten vogelnamen: Suikerdiefjestraat, Putterplantsoen, Troepiaalsingel en Geelbekstraat. Die namen verwijzen naar de Surinaamse traditie om zangvogelwedstrijden te houden. Dat gebeurde ook in deze wijk.

Het Centrum Beeldende Kunst richt zich op actuele beeldende kunst met interculturele aspecten. Er worden tentoonstellingen georganiseerd, er is een kunstuitleen, er worden lesprogramma’s voor scholen opgezet en er worden jonge kunstenaars uitgenodigd als Artists in residence (BijlmAIR) om tijdelijk in Zuidoost te wonen en werken.

The Black Archives is een historisch archief en cultureel centrum in Amsterdam dat zich richt op zwarte geschiedenis, cultuur, literatuur en activisme. Het is een plek waar onderbelichte perspectieven centraal staan, met name die van mensen uit de Afrikaanse diaspora. De vestiging in de Bijlmer (Bijlmerplein 140) richt zich vooral op het vastleggen van de orale geschiedenis van het stadsdeel, het toevoegen van Caribische en West-Afrikaanse literatuur aan de collectie en het organiseren van gesprekken en activiteiten die de lokale gemeenschap betrekken bij het zwarte erfgoed en de zwarte identiteit. Open van woensdag tot en met zaterdag van 11:00 tot 17:00 uur.