West-Friese weelde

Liever een kortere route? Volg voor de routeverkorting (ca. 25 km) de knooppunten 83 – 49 – 48 – 46 – 47 – 10 – 11 – 66 – 82 –83.

De laatste decennia is er veel veranderd in West-Friesland, maar Westwoud herinnert aan hoe het ooit was: een lintdorp met stolpboerderijen en daarachter eindeloze weilanden en akkers. Stolpboerderijen – vierkant en met een piramidevormig dak – zie je voornamelijk in Noord-Holland. Ze zijn er in allerlei varianten, maar van oudsher is de plattegrond hetzelfde:  in het midden een opslag voor hooi of graan, daaromheen de woonvertrekken en de stal. Typisch voor West-Friesland is dat de deur naar de stal vaak aan de voorkant zit in plaats van aan de achterkant. Bij deze boerderijen werd het vee via de weg naar de weilanden gebracht.

Achter de dijk bij Wervershoof klotsten eeuwenlang de golven van de Zuiderzee – tot in 1932 de Afsluitdijk werd aangelegd en de zoute zee veranderde in het zoete IJsselmeer. Sindsdien is er buitendijks flink wat grond aangeslibd. Bij de parkeerplaats achter de dijk starten wandelpaden om dit bos- en vogelrijke natuurgebied verder te verkennen. Meer vragen roept de Koopmanspolder direct onder de dijk op. Pas vanuit de lucht kun je zien dat hier een ‘draaikolk’ van sloten en dijkjes is aangelegd. Het is een testgebied waar wordt gekeken hoe de natuur op wisselende waterstanden reageert.

Kaarsrechte wegen en weidse akkers – de ruilverkaveling van de jaren zeventig van de vorige eeuw heeft het landschap van Polder Het Grootslag drastisch veranderd. Voor die tijd was het hier een natte boel: smalle weilanden en honderden sloten zorgden ervoor dat de boeren uitsluitend met een schuit bij hun land konden komen. Alleen natuurgebied De Weelen ontsnapte aan de ingrijpende modernisering. Dwars door het natuurgebied stroomt de Kadijk, een oude waterloop. Rondom zijn de vroegere landbouwpercelen met dichte bosschages begroeid geraakt.

Grote attracties als Sprookjeswonderland en het Zuiderzeemuseum lokken talrijke toeristen naar Enkhuizen, maar ook het stadje zelf mag er zijn. In de 17^e eeuw zorgden de haringvisserij en de handelsvaart voor welvaart. Maar de weelde was van korte duur: door oorlogen met Engeland, het verzanden van de haven en het verschuiven van de handel naar Amsterdam veranderde Enkhuizen in een slaapstadje. En gelukkig maar, want daardoor was er geen geld om het historische stadshart te moderniseren. Blikvanger bij de kop van de haven is de Drommedaris, de zuidelijke toegangspoort tot de stad.

Blijf vooral even hangen in de Broekerhaven: misschien kun je scheepslift aan het werk zien als hij pleziervaartuigen van de Westwortelsloot naar de hoger gelegen kolk tilt. De lift dateert van 1923-1924. Daarvoor lag hier een overtoom of overhaal, een soort glijgoot waarover boerenschuiten met behulp van een windas naar boven werden getrokken. In de buitenhaven werden de groenten vervolgens overgeladen in grotere schepen en naar Amsterdam of andere steden gebracht.

Het is heerlijk fietsen op de kronkelende Zuiderdijk. Links kijk je uit over het water van het Markermeer, rechts over de akkers en weilanden van West-Friesland. Bedenk daarbij dat deze dijk al in de middeleeuwen werd aangelegd. Rond het jaar 1000 gingen de eerste dijkenbouwers aan het werk: ze sloegen duizenden palen in de grond en verstevigden die met klei en vooral veel zeewier. Rond 1320 waren alle bestaande dijken op elkaar aangesloten en ontstond de 126 kilometer lange Westfriese Omringdijk, die ook nu nog het landschap siert – zij het dat moderne dijkenbouwers de zeewering inmiddels op veilige hoogte hebben gebracht.