Utrecht Waterlinie-Zuid

Fietsveiligheid route-informatie: houd rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan en houd rekening met mederecreanten/tegenliggers, ga waar nodig achter elkaar fietsen.
• Deze route gaat over verschillende trajecten met smalle paden (minder dan 1 meter).
• Bij knooppunt 06 bevindt zich een zeer scherpe bocht met een helling ernaast.
• Ook tussen knooppunt 99 en 98 bevinden zich enkele scherpe bochten na een lang recht traject.

Toegankelijkheid: deze route is ongeschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.) vanwege bovengenoemde scherpe bocht met helling bij knooppunt 06 en diverse (zeer) smalle paden.

Rond Utrecht is de Nieuwe Hollandse Waterlinie nog volop zichtbaar en met de fiets ontdek je op korte afstand van elkaar een veelheid aan waterliniehoogtepunten. Nergens is het waterlinielandschap zo goed bewaard gebleven als hier. Laat je verrassen door forten, loopgraven, dijken, sluizen, kanalen en groepsschuilplaatsen. Samen vormden deze elementen een ingenieus systeem dat Nederland vroeger beschermde tegen vijandelijke troepen. Door het land zo’n vijftig centimeter onder water te zetten werd het onbegaanbaar voor soldaten en te ondiep voor boten. Fiets mee om dit oer-Hollandse verdedigingssysteem uit de 19e en 20e eeuw te ontdekken.

Kijk hier voor meer informatie.

De Batterijen (zie afbeelding) aan de Overeindseweg zijn rond 1870 gebouwd om het zwakke fort Jutphaas in Nieuwegein te vervangen. Het waren twee werken links en rechts van de Overeindseweg. Alleen het linkerdeel bestaat nog. Op de plaats waar het rechterdeel lag, loopt nu de omleiding van het Amsterdam-Rijnkanaal om de Plofsluis. Wat deze locatie zo bijzonder maakt is de ruige natuur. In combinatie met de historische gebouwen zorgt dat voor een bijzondere sfeer.

De Plofsluis is uniek in de wereld! Een typisch Waterliniehoogstandje uit 1940: een sluis van oever tot oever met erboven een gigantische betonnen bak, gevuld met 40 miljoen kilo puin. Onderin zaten reservoirs met springstof. Als de oorlog uitbrak zou dit alles worden opgeblazen, zodat het puin met een enorme klap in het kanaal viel en het hele kanaal afdamde. Zo zou het ondergelopen gebied niet leeglopen via het Amsterdam-Rijnkanaal. In 1982 is het Amsterdam-Rijnkanaal verbreed en om het gevaarte heen gelegd. Sloop was te duur. Sinds 2015 verbindt een fietsbrug weer beide oevers.

De Prinses Beatrixsluis is een sluizencomplex dat in 1938 in gebruik is genomen. Via het Lekkanaal vormt het de scheepvaartverbinding tussen de rivier de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal. Ruim 50.000 schepen passeren jaarlijks deze sluis. Vanwege het drukke scheepvaartverkeer is recent het Lekkanaal verbreed en de derde sluiskolk gerealiseerd. Om deze verbreding van de sluiskolk mogelijk te maken zijn 6 objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie verplaatst: drie kazematten, een sluisje, een duikerhoofd en een palengroep.

Fort Honswijk is één van de toonaangevende forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De toren van het fort is de oudste en grootste van de waterlinie en is van een bijzondere architectonische schoonheid. De functie van het fort was te verhinderen dat de vijand over de Lekdijk trok en om in samenwerking met het aan de andere zijde van de rivier gelegen Fort Everdingen de Lek af te grendelen. Het fort en de permanente buitenexpositie (met foto’s van de waterlinie) zijn dagelijks toegankelijk voor wandelaars.

Daar waar de ijsvogel over het water scheert en je het gras kunt horen ruisen, vind je Fort WKU. Dit kleine verdedigingswerk ten zuiden van Schalkwijk is een bijzondere plek. Je kunt hier midden in de natuur kamperen en genieten van een hapje en een drankje in het sfeervolle theehuis. Een ideale plek om te relaxen tijdens de fietstocht. Dit fort werd gebouwd tussen 1876 en 1879 en heeft een bomvrije kazerne, een opslagloods en een munitiemagazijn.

Het verdronken bos heeft niet altijd onder water gestaan. Het is een onderdeel van het waterbergingsgebied dat ruim 10 jaar geleden is aangelegd om in tijden van veel neerslag water te kunnen bergen. Watervogels zoals de grote zilverreiger zijn er regelmatig te vinden. Het is een bijzonder gebied waar je via een vlonderpad dwars door heen kunt lopen.

De grote publiekstrekker van de Nieuwe Hollandse Waterlinie is het Waterliniemuseum bij Fort Vechten. Voor jong en oud is dit museum een belevenis. Je kunt onder meer met een virtual reality-bril een parachutesprong boven de Nieuwe Hollandse Waterlinie maken. Het Fort bij Vechten werd gebouwd in 1870 als onderdeel van de tweede fortenkring om Utrecht. Het fort telt 16 bomvrije grondgedekte gebouwen waarin 16 miljoen bakstenen zijn verwerkt. Het grote reduit (versterkt gebouw) met de neogotische gietijzeren trap functioneerde als laatste toevluchtsoord. Het geschut van het fort grendelde de Houtense Vlakte en de spoorlijn Arnhem-Utrecht af.

Vlakbij Utrecht in het bos- en wandelgebied Amelisweerd-Rhijnauwen ligt dit grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Fort bij Rijnauwen is een natuurfort met bijzondere bewoners. Je vindt er vleermuizen, maar ook dassen, reeën en vossen. Het fort is beperkt toegankelijk voor publiek.

Een hoger gelegen deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de huidige Utrechtse wijk Lunetten kon niet onder water worden gezet. Daarom werden er in de periode 1822-1828 vier kleine forten gebouwd die samen één verdedigingswerk vormen. Op Lunet I werd in de vijftiger jaren van de vorige eeuw een atoomschuilbunker gebouwd. Dit was het commandocentrum van de organisatie Bescherming Bevolking. In 1997 droeg het Rijk Lunet I over aan de gemeente Utrecht. Van de vier Lunetten is Lunet IV het meest toegankelijk voor publiek. Je kunt hier lekkere producten kopen in de landwinkel en bijkomen in lunchrestaurant ‘de Smaak van Lunet’.