Langs sluizen en forten

Fietsveiligheid: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en mederecreanten en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• Na knooppunt 13 gaat de route over het smalle Groenewoudpad; ga hier achter elkaar rijden.
• Tussen 13-50 (na het smalle Groenewoudpad) steekt de route de drukke N229 over; kijk goed uit.
• Tussen 56-15 bevindt zich een scherpe haarspeldbocht; pas je snelheid aan.
• Tussen 51-77-52 op de dijk langs de Lek is het oppassen geblazen met de berm, raak hier niet van de weg.
• Tussen 55-14 bevindt zich in Wijk bij Duurstede, vlak bij basisschool De Horn een betonnen paal op het fietspad.

Toegankelijkheid: deze route is minder geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.) vanwege het smalle Groenewoudpad.
Alternatief om dit pad te vermijden: ga bij knooppunt 13 rechtsaf , bij de eerstvolgende kruising linksaf (Landscheidingsweg) en na 900 m weer linksaf (Groenewoudseweg); bij de brug over de Kromme Rijn fiets je dan weer op de route naar 50.

In de Kromme Rijnstreek is het historische landschap van de Nieuwe Hollandse Waterlinie bijzonder goed bewaard gebleven en nog volop beleefbaar. Deze fietsroute geeft je een mooi beeld van het militair erfgoed in de achtertuin van Wijk bij Duurstede. Laat je verrassen door forten, loopgraven, dijken, sluizen, kanalen, kazematten en groepsschuilplaatsen. Samen vormden deze elementen een ingenieus systeem dat Nederland vroeger beschermde tegen vijandelijke troepen. Door het land zo’n vijftig centimeter onder water te zetten werd het onbegaanbaar voor soldaten en te ondiep voor boten. Fiets je mee om dit oer-Hollandse verdedigingssysteem uit de 19e en 20e eeuw te ontdekken?

Kijk hier voor meer informatie.

In 1870 kreeg de Kromme Rijn een belangrijke rol in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het onder water zetten van het gebied rond Utrecht duurde toen bijna een maand; dat moest sneller. De rivier werd verbreed, bochten afgesneden en stuwen en sluizen aangelegd. In Wijk bij Duurstede kwam een grote inundatiesluis (inunderen is onder water zetten). Hiermee werd Wijk bij Duurstede de kraan van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Nu kostte het onder water zetten van de inundatievelden nog maar 4 tot 12 dagen. De inlaat wordt nog dagelijks gebruikt voor aanvoer van vers water voor de stad Utrecht en de Vecht.

Tussen de fruitboomgaarden waar dit gebied bekend om staat vind je het Kersenmuseum. In dit interactieve museum maak je kennis met de rijke historie van de kersenteelt waarbij begrippen als traditie, trots, cultuur, mooie verhalen, nostalgie en saamhorigheid terug te vinden zijn. Een bijzonder aspect van dit museum is de afmijnzaal uit de oude fruitveiling van Wijk bij Duurstede, waarvan de veilingklok, de bankjes en het tegeltableau behouden zijn gebleven. Deze cultuurhistorische objecten hebben in het Kersenmuseum een nieuwe bestemming  gekregen. Wil je weten of je over de juiste handelsgeest beschikt? Speel dan het Veilingspel. 

Met de stuw in de Kromme Rijn in Cothen regelt het waterschap de aan- en afvoer van water naar Utrecht. De monumentale sluis (1865) ernaast werd buiten oorlogstijd gebruikt om schepen voorbij de stuw te schutten. In oorlogstijd, als de waterlinie in stelling moest worden gebracht, liet de chef van het inundatiestation Wijk bij Duurstede het waterpeil in de Kromme Rijn eerst omhoog brengen door de sluis af te dammen met schotbalken. Vervolgens liet hij de balken verwijderen en stroomde een grote hoeveelheid water door de openstaande sluis richting Utrecht.

Rond 1875 plaatste het Ministerie van Oorlog langs de gehele lengte van de Kromme Rijn zo’n 350 limietpalen. De blauwe hardstenen palen, met een O (van Oorlog) en een nummer, markeerden de nieuwe aanvoerroute van water voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De palen stonden vroeger ter hoogte van perceelscheidingen. Veel zijn er in de loop der jaren verwijderd, maar hier langs het jaagpad tussen Werkhoven en Odijk heeft het waterschap na de aanleg van een natuurvriendelijke oever 18 palen in de oorspronkelijke volgorde teruggeplaatst.

De grote publiekstrekker van de Nieuwe Hollandse Waterlinie is het Waterliniemuseum bij Fort Vechten. Voor jong en oud is dit museum een belevenis. Je kunt onder meer met een virtual reality-bril een parachutesprong boven de Nieuwe Hollandse Waterlinie maken. Het Fort bij Vechten werd gebouwd in 1870 als onderdeel van de tweede fortenkring om Utrecht. Het fort telt 16 bomvrije grondgedekte gebouwen waarin 16 miljoen bakstenen zijn verwerkt. Het grote reduit (versterkt gebouw) met de neogotische gietijzeren trap functioneerde als laatste toevluchtsoord. Het geschut van het fort grendelde de Houtense Vlakte en de spoorlijn Arnhem-Utrecht af.

De Batterijen aan de Overeindseweg zijn rond 1870 gebouwd om het zwakke fort Jutphaas in Nieuwegein te vervangen. Het waren twee werken links en rechts van de Overeindseweg. Alleen het linkerdeel bestaat nog. Op de plaats waar het rechterdeel lag, loopt nu de omleiding van het Amsterdam-Rijnkanaal om de Plofsluis. Wat deze locatie zo bijzonder maakt is de ruige natuur. In combinatie met de historische gebouwen zorgt dat voor een bijzondere sfeer.

De Plofsluis is uniek in de wereld! Een typisch waterliniehoogstandje uit 1940: een sluis van oever tot oever met erboven een gigantische betonnen bak, gevuld met 40 miljoen kilo puin. Onderin zaten reservoirs met springstof. Als de oorlog uitbrak zou dit alles worden opgeblazen, zodat het puin met een enorme klap in het kanaal viel en het hele kanaal afdamde. Zo zou het ondergelopen gebied niet leeglopen via het Amsterdam-Rijnkanaal. In 1982 is het Amsterdam-Rijnkanaal verbreed en om het gevaarte heen gelegd. Sloop was te duur. Sinds 2015 verbindt een fietsbrug weer beide oevers.

De Prinses Beatrixsluis is een sluizencomplex dat in 1938 in gebruik is genomen. Via het Lekkanaal vormt het de scheepvaartverbinding tussen de rivier de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal. Ruim 50.000 schepen passeren jaarlijks deze sluis. Vanwege het drukke scheepvaartverkeer is recent het Lekkanaal verbreed en de derde sluiskolk gerealiseerd. Om deze verbreding van de sluiskolk mogelijk te maken zijn 6 objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie verplaatst, drie kazematten, een sluisje, een duikerhoofd en een palengroep.

Op de fiets door de Stelling van Honswijk kun je alle elementen van de waterlinie beleven. De schitterende bomvrije toren van Fort Honswijk, open schootsvelden, het inundatiekanaal, de Gedekte Gemeenschapsweg, Werk aan de Korte Uitweg, Werk aan de Groeneweg en Lunet aan de Snel. De toren van Fort Honswijk is de oudste en grootste van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De functie van het fort was te verhinderen dat de vijand over de Lekdijk trok en om in samenwerking met het aan de andere zijde van de rivier gelegen Fort Everdingen de Lek af te grendelen.

Als je door de historische loopgraven van Werk aan de Groeneweg loopt ga je terug in de tijd. De infanteriestelling uit de Eerste Wereldoorlog bestaat uit een dubbele loopgraaf met aarden wallen, 55 groepsschuilplaatsen en mooie fruitbomen. Kinderen kunnen hier heerlijk struinen, door een loopgraaf kruipen, verstoppertje spelen en er een spannende speur- en beleefroute lopen. Vlakbij Werk aan de Groeneweg is een opstapplek van de Liniepont. Hiermee kun je de Lek oversteken naar Werk aan het Spoel en Fort Everdingen.

Waar de Nederrijn zich splitst in de Lek en de Kromme Rijn, daar ligt Wijk bij Duurstede. Deze plaats kent een lange historie en stond in de middeleeuwen bekend als Dorestad. Een van de voornaamste handelscentra van Europa. Wijk bij Duurstede heeft een prachtige oude binnenstad met vele bezienswaardigheden op cultureel en historisch vlak. Zo is de Grote Kerk op de markt een van de belangrijkste rijksmonumenten in het stadshart. Halverwege de 15^e eeuw heeft David van Bourgondië deze kerk uitgebouwd tot een driebeukige kruiskerk. Ook heeft hij zijn sporen achtergelaten bij Kasteel Duurstede, de Mazijk en het Hof.