Culturele ontdekkingstocht

Pontje Akersloot: let op! Koop vóóraf op de wal bij de zuil een kaartje, betaling alleen met pin, voor het pontje bij Akersloot (net na knooppunt 56). Bekijk voor vertrek (thuis) de actuele vaartijden op de website Voetveren.

PWN Duinkaart: voor het gedeelte door het Noordhollands Duinreservaat is de aanschaf van een PWN Duinkaart verplicht (€ 2,-), te koop bij de zuil bij knooppunt 29. Op koop hem vooraf via de website.

Fietsveiligheid: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en mederecreanten en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• De binnenstad van Alkmaar kan vrij druk zijn, zeker in de zomer als er veel buitenlandse toeristen op de beroemde kaasmarkt afkomen; pas daarom in de stad je snelheid aan en wees bedacht op plotseling overstekende mensen.
• Direct na knooppunt 56 (net voor de veerpont) steekt de route de drukke N244 over; steek over bij het fietspad met de middenberm!

Toegankelijkheid: deze route is in principe geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.), mits je rekening houdt met bovenstaande punten.

Start vanaf Station Alkmaar: ga met de rug naar het station rechtsaf op de Stationsweg en dan bij de verkeerslichten linksaf, Scharlo. Ga de grote rotonde driekwart rond (richting Centrum), dan na 100 m rechts de brug over, naar 73. Volg nu de knooppunten.

Friesebrug Alkmaar (01-50-02): als je vanaf knooppunt 01 richting 50 de route volgt over de Friesebrug, is het niet nodig om helemaal door te rijden om knooppunt 50 ‘aan te tikken’. Volg aan het eind van de brug meteen de bordjes richting knooppunt 02.

Terug naar het station: ga vlak voor 72 op de kruising na het spoorviaduct rechtsaf richting Centrum (Koedijkerstraat). Neem na 250 m
1e weg rechtsaf (Zijperstraat). Ga aan het einde over de fietsbrug, dan linksaf en rechtsaf naar het station (Stationsweg).

Optie tot inkorten – westelijke lus (34 km):
Fiets vanaf 73 naar 33 - 34 - 27. Pak hier de routebeschrijving weer op richting 28 en volg 28 - 29 - 30 - 04 - 05 - 07 - 49 - 71 - 72 - station.

Optie tot inkorten – oostelijk lus (41 km):
Begin de route gewoon via 73 - 74 - 01 - 50 - 02 - 78 - 79 - 27 - 82 - 62 - 61 - 62 - 58 - 57 - 56 - 55 - 98 - 99 - 26 - 27. Ga bij 27 naar 34 - 33 - 73 en fiets dan terug naar het station.

Hét culturele plein in het centrum van Alkmaar – het Canadaplein – kent maar liefst vijf diamanten: TAQA Theater De Vest met voorstellingen en concerten, Stedelijk Museum Alkmaar met een collectie topkunst waaronder de Bergense School, het kunstencentrum Artiance, bibliotheek Kennemerwaard en de Grote Kerk.

In de zomer mag een bezoek aan het Waagplein met de beroemde kaasmarkt niet ontbreken – al sinds 1619 een fenomeen (april t/m september, elke vrijdag 10-13 uur; juli en augustus ook dinsdag 19-21 uur). De 14e-eeuwse Heilige Geestkapel werd in 1566 in gebruik genomen als Waaggebouw. Nu is hier het Hollands Kaasmuseum gevestigd. De kaas wegspoelen kan vervolgens met een plaatselijk biertje; even verderop, in de vroegere brouwerij De Boom, toont het Nationaal Biermuseum gereedschappen, affiches en materialen waar in het verleden het gouden nat mee werd gebrouwen.

Aan de rand van het centrum, in winkelcentrum Overstad (even buiten de hoofdroute), wacht het enige museum in Nederland dat is gewijd aan de legendarische popgroep The Beatles. Sinds 2022 is hier ook het Elvis Museum ondergebracht.
Voor een bezoek: steek na het kanaal rechtdoor de weg over en ga bij knooppunt 50 linksaf, Frieseweg. Volg de doorgaande weg met bochten naar rechts en links (Kwakelkade, wordt Oosterweezenstraat) en steek het kruispunt met stoplichten recht over (wordt De Simonstraat). Aan het einde van de straat linksaf, het museum ligt dan aan je linkerhand, kan niet missen (Pettemerstraat 12A, www.beatlesmuseum.nl).

Fietsend door de weidse polders van de Schermer zijn de elf overgebleven windmolens niet te missen. Met tientallen molens werd in de 17e eeuw het Schermeer drooggemalen, waarna het nieuwe land met potlood en liniaal in keurige blokken werd verdeeld. In de Museummolen van Schermerhorn is te zien hoe een watermolen werkt en hoe de inpoldering verliep (Noordervaart 2, www.museummolen.nl).

De Schermerpolder staat ook voor (moderne) kunst. Vele kunstenaars wo(o)n(d)en en werk(t)en hier. In een prach- tige, grote beeldentuin in Grootschermer zijn bronzen beelden en schilderijen van kunstenaar Nic Jonk (1928- 1994) te bewonderen, naast een collectie schilderijen van Heijboer, Appel, Brood en Cremer. Bij zonnig weer is het terras geopend (Haviksdijkje 5, Grootschermer, www.nicjonk.nl).

In het typisch Hollandse dorpje Graft, schuin tegenover het raadhuis, wacht het Kleinste Winkeltje van Nederland (5,4 m² ). Aan het nostalgische winkeltje is nooit iets veranderd: de toonbank en de rest van het interieur dateren uit het stichtingsjaar 1890. Tot 1985 stonden Bram en Aagje (in de volksmond Aagie) van Petten hier achter de toonbank. Voor de deur staat de antieke broodkar waar Bram nog brood mee ventte. De winkelwaar bestaat nu uit een rijk assortiment oud-Hollands snoepgoed, zoals ulevellen, stroopsoldaatjes en druivensuiker (Raadhuisstraat 21, www.bramenaagie.nl).

Ga voor een extra uitstapje bij knooppuntbord 62 linksaf naar het prachtige dorpje De Rijp. Museum In ’t Houten Huis toont de bijzondere geschiedenis van het Schermereiland en de zeevarende bewoners, veelal haringvissers en walvis jagers. Het museum is gevestigd in een voormalig wees en armenhuis. Groepen boven tien personen kunnen bovendien het water op met de museumboot Maria-Lijntje (Tuingracht 13, De Rijp, www.houtenhuis.nl).

In Heiloo liggen buiten de route enkele bezienswaardigheden die een omweg waard zijn: Landgoed Willibrordus, de Witte Kerk, Landgoed Nijenburg en Pakhuis Dekker. Je verlaat hiervoor de hoofdroute en maakt een ommetje van ca. 6 km extra.
Voor een bezoek: ga bij knooppunt 99 rechtdoor richting 34, je komt vanzelf langs de voormalige kerk. 
Landgoed Willibrordus is van oorsprong een katholieke psychiatrische inrichting. De markante kerk is opnieuw ingericht onder de naam Cultuurkoepel. Er vinden voorstellingen, concerten en presentaties plaats. Diverse creatieve bedrijfjes hebben zich genesteld in het hoofdgebouw. Ook is hier het museum gevestigd van de Historische Vereniging Heiloo (openingstijden, zie: www.hvheiloo.nl).

In Heiloo liggen buiten de route enkele bezienswaardigheden die een omweg waard zijn: Landgoed Willibrordus, de Witte Kerk, Landgoed Nijenburg en Pakhuis Dekker. Je verlaat hiervoor de hoofdroute en maakt een ommetje van ca. 6 km extra.
Vervolg vanaf Willibrordus: ga bij het verlaten van Landgoed Willibrordus rechtsaf de Kennemerstraatweg op. Ga bij de verkeerslichten rechtdoor (je volgt dus niet langer de bordjes naar 34) en blijf de Kennemerstraatweg volgen. Na 900 m kom je bij een rotonde; hier staat links de kerk. 
De 11e-eeuwse Witte Kerk in het hart van Heiloo was lange tijd de moederkerk voor de omgeving,nu doet hij vooral dienst als concertlocatie. Het kerkje is echter elke woensdag opengesteld voor publiek (11-16 uur, www.wittekerk-heiloo.nl). Buiten de kerk staat de Willibrordusput, die volgens de legende door de missionaris zelf zou zijn gegraven. De pastorie aan de overkant van de Kennemerstraatweg was rond 1840 een ontmoetingsplek voor jonge schrijvers en dichters als Nicolaas Beets, Truitje Bosboom-Toussaint en Jacob van Lennep, ook bekend als ‘De Kring van Heiloo’. Vlak bij de Witte Kerk staat een van oorsprong 17e-eeuws vissers- of boerenhuisje met de bijnaam De Hutkoffer (Herenweg 21). Binnen is de schouw met oude tegels nog origineel. Het doet nu dienst als glasatelier en kunstwinkel.

In Heiloo liggen buiten de route enkele bezienswaardigheden die een omweg waard zijn: Landgoed Willibrordus, de Witte Kerk, Landgoed Nijenburg en Pakhuis Dekker. Je verlaat hiervoor de hoofdroute en maakt een ommetje van ca. 6 km extra.
Vervolg vanaf de Witte Kerk: vervolg vanaf de rotonde weer de Kennemerstraatweg. Na ca. 800 m zie je aan je rechterhand Huis Nijenburg liggen. Rijd verder langs de portierswoning en nog 150 m rechtdoor. Steek dan over en ga de Kuillaan in (eenrichtingsverkeer voor auto's, voor fietsers toegankelijk). Ga vervolgend op de kruising met het fietspad linksaf en rijd door het landgoed terug naar het dorp en knooppunt 33. 
Het fraai in een waterpartij weerspiegelde landhuis aan de Kennemerstraatweg (incidenteel opengesteld, zie agenda op www.hendrickdekeyser.nl) was eigendom van de adellijke families Van Egmond van de Nijenburg en Van Foreest. De tuinen en het parkbos zijn openbaar toegankelijk. Het fietspad op de weg terug naar de hoofdroute doorsnijdt het fraaie landgoed. Let op de stolpboerderijen. (Uitgebreide geschiedenis op de website van de Historische Vereniging Heiloo: www.hvheiloo.nl/nijenburg.)

In Heiloo liggen buiten de route enkele bezienswaardigheden die een omweg waard zijn: Landgoed Willibrordus, de Witte Kerk, Landgoed Nijenburg en Pakhuis Dekker. Je verlaat hiervoor de hoofdroute en maakt een ommetje van ca. 6 km extra.
Vervolg vanaf Landgoed Nijenburg: weer terug aan de rand van het dorp ga je bij knooppunt 33 verder richting 34. De route gaat over de Holleweg en je passeert de begraafplaats. Let nu op: op nummre 149 zie je in de gevel boven de garagedeur het woord 'Badhuis' staan, en een huisje met een waterput. Daartegenover staat het pakhuis.
Het pakhuis op Holleweg 100 is het enige industriële gebouw in Heiloo. Van begin vorige eeuw tot in de jaren negentig gebruikte de familie Dekker het pand als zaadpakhuis. In de Tweede Wereldoorlog was dit een verzetscentrum. Pakhuis Dekker is nu een multifunctioneel gebouw, waarin wonen, werken en ontmoeten zijn geintegreerd.

Terug naar de hoofdroute: vervolg de route naar knooppunt 34 en ga dan verder richting 27. Daarbij volgt de route eerst de Heerenweg langs het spoor, en gaat na een links-rechts over in de Hoogeweg. Blijf deze weg rechtdoor (!) volgen, ook al wijst het knooppuntenbordje naar rechts. De weg verandert hier van asfalt in klinkers. Blijf de Hoogeweg volgen, steek de Vennewatersweg rechtdoor over, richting Limmen (fietswegwijzer). Na ruim 700 m zie je een knooppuntenbordje dat je rechtsaf naar 26 wijst. Pak hier de gewone route weer op (knooppunt 26 en Bedevaartsoord OLV ter Nood). 

Heiloo is geen Lourdes. Toch vinden vele tienduizenden bezoekers jaarlijks hun weg naar OLV Ter Nood. Al begin 15e eeuw stond hier een Mariakapel naast een geneeskrachtige put. Later werd de kapel vernield en werden processies verboden, maar begin 20e eeuw werd de traditie weer opgepakt. Te zien zijn onder andere een kruisweg, een calvarieberg, een Bedevaartkapel en een Genadekapel met daarbij de Runxput. 2025 wordt het 'jubeljaar' gevierd, in navolging van de Sint-Pieter in Rome; er zijn dan veel activiteiten (Kapellaan 114, www.olvternood.nl).

De Sint-Adelbertabdij werd al begin 10e eeuw gesticht. Toch ogen de gebouwen modern: de herbouw van de in 1573 verwoeste abdij startte in 1933. Bezoekers zijn welkom in de winkel en het museum. Vraag in de winkel naar het abdijbier Sancti Adalberti, gebrouwen met water uit de geneeskrachtige bron en heerlijk geurend door de lindebloesem (Vennewatersweg 27A, www.abdijvanegmond.nl).

Het Museum van Egmond, gevestigd in een oud kerkje in het centrum van Egmond aan Zee, illustreert de historie van de drie Egmonden (Zuiderstraat 7, www.museumvanegmond.nl). Net buiten het dorp, aan de Egmonderstraatweg, staat een van de paarden van de Paardenparade, een kunstroute die door Alkmaar, Heiloo en Bergen loopt. Dit paard is bewerkt door de in Heiloo woonachtige kunstenaar Hellen van Meene.

Een uniek plekje in Egmond aan den Hoef, net even buiten de hoofdroute): een kasteelruïne met daarnaast een slotkapel.
Voor een bezoek: onderweg naar knooppunt 04 gaat de route kort over de Egmonderstraatweg; sla niet af, maar blijf nog even rechtdoor fietsen. Steek bij de verkeerslichten linksaf de weg over en volg dan de bordjes naar 31. Ga daar rechtsaf richting 32, na 150 m zie je de kapel aan je linkerhand liggen. NB Rijd na het bezoek terug naar 31 en ga daar rechtsaf naar 04. Pak daar de hoofdroute weer op.  
Het kasteelcomplex is in 1573, tijdens de Nederlandse Opstand, in brand gestoken omdat het niet in Spaanse handen mocht vallen; alleen de kapel is in 1633 hersteld. Let op de gebrandschilderde ramen, een 17e eeuws uurwerk en een orgel uit 1898 (Slotweg 19, www.slotkapel.nl).

Niet alleen de kern Bergen, maar ook Egmond staat bekend om de kunstenaars die er korte of langere tijd verbleven. Omstreeks 1900 woonde de Amerikaanse schilder Hitchcock gedurende circa 20 jaar in Egmond. Kunstenaars uit Duitsland, Amerika, Engeland en Nederland volgden bij hem een opleiding, zo ontstond de Egmondse School. Hitchcock woonde onder meer op Buitenplaats Schuylenburg (Heerenweg 292).

Bij knooppunt 07 in Bergen ligt Landgoed Het Hof: een ontmoetings- en belevingsplek voor liefhebbers van kunst, natuur en goed eten. In de voormalige houtzagerij, ook wel Zwarte Schuur genoemd, is Filmhuis Cinebergen gevestigd, een filmtheater voor arthouse-films. De Hoftuin, nu een biologische moestuin voor het restaurant, is open voor publiek (Duinweg 5, website Het Hof; restaurant ma.-di. gesloten; filmtheater: www.cinebergen.nl).

Kranenburgh is hét centrum voor hedendaagse kunst in de regio Alkmaar. Er is een vaste collectie met werken uit de Bergense School, maar er zijn ook tijdelijke exposities van moderne kunst, lezingen en concerten. De nieuwe aanbouw aan de villa (oorspronkelijk van de familie van Reenen, grondleggers van het huidige Bergen) stamt uit 2013. Het is een ingenieus ontwerp van architect Dirk Jan Postel met veel glaspartijen, waardoor het omringende landschap (onder andere de beeldentuin) bij het museum wordt betrokken. Stap ook binnen bij de winkel met bijzondere hebbedingetjes alsboeken, tassen en sieraden (Hoflaan 26, Bergen, www.kranenburgh.nl).

Net als het kasteel van Egmond werd ook de kerk van Bergen aan het begin van de Opstand verwoest door de geuzen. Dat was in 1574, enkele maanden nadat Spaanse troepen – vergeefs – hadden geprobeerd om Alkmaar in te nemen. Een deel van de kerk is herbouwd. Er worden nog steeds kerkdiensen gehouden, en daarnaast functioneert de kerk als evenementenlocatie (Oude Prinsweg 2, www.ruinekerk.nl).

Op je weg terug door het centrum van Alkmaar kun je rustig bijkomen in een van de acht hofjes. Een juweeltje is het Wildemanshofje, dat net buiten de hoofdroute ligt.
Voor een bezoek: ga bij de Oudegracht rechtdoor, de Hofstraatbrug over, en meteen linksaf de Baanbrug over. Volg de Oudegracht tot je voorbij nummer 93 bij het poortgebouw van het hofje komt. (Oudegracht 43-91, open 10-17 uur, op zondag niet toegankelijk voor publiek).
De naamgever van het hofje is de vermogende Alkmaarder Gerrit Wildeman (overleden in 1702). Na zijn dood werd met de erfenis een hofje voor oudere vrouwen gebouwd. Tot de dag van vandaag worden de 24 huisjes door vrouwen bewoond. Uit de twee oude waterputten werd vroeger het water voor de was gehaald. De beeldhouwwerken zijn van de Alkmaarse kunstenaar Jacob van der Beek.