De legende van Zwarte Kaat

Fietsveiligheid: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en mederecreanten en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• Net voor knooppunt 02 gaat de route over een smal pad waar ook voetgangers lopen; passeren is hier lastig, ga hier achter elkaar rijden.
• Tussen 02-16 bestaat een deel van het traject uit een smal en halfverhard zand-/schelpenpad, dat bij regenval modderig en glad kan zijn.
• Tussen 16-18-22 en 77-17 gaat de route (deels) over smalle trajecten; ga hier achter elkaar rijden.
• Bij 77 en de Postelse Abdij gaat de route over de drukke en soms onoverzichtelijke N123; kijk hier goed uit en stap zo nodig af bij lastige manoeuvres.
• Tussen 78-97 steekt de route de drukke N284 over.

Toegankelijkheid: deze route is ongeschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.) vanwege de bovengenoemde smalle paden (zeker bij 02-16, 77-17 en het viaduct bij 17) en moelijk begaanbare (zand)paden.

Vanaf  de Abdij van Postel kun je rechtstreeks naar knooppunt 17 fietsen. Volg dan op de kruising ten zuidoosten van de abdij de bordjes naar Reusel en knooppunt 17 (drukke weg, eerste deel zonder fietspad). 

Het is 1596. Zwarte Kaat, een vrouw met ravenzwart haar en een haviksneus, is met haar bende op rooftocht. Dit keer ontvoeren ze een pasgeboren baby uit de Hoeve Ten Vorsel. Zwarte Kaat vlucht met het jongetje, dat ze Thomas noemt, naar Duitsland en voedt hem op als haar eigen zoon. Na achttien jaar keert de bende terug naar de Kempen. Ze willen nog één keer een grote slag slaan door de Abdij van Postel te overvallen. Hier worden ze echter opgewacht door een groepje soldaten onder leiding van Floris ten Vorsel. Floris blijkt de oudere broer van Thomas. Hij was destijds bij de ontvoering aanwezig en heeft wraak gezworen. Nu pas ontdekt Thomas de waarheid over zijn afkomst en sluit zijn broer in de armen. Met Zwarte Kaat loopt het minder goed af: ze wordt onthoofd en begraven op de hei.

Zwarte Kaat was lange tijd de schrik van de Kempen. Met haar man Bruno leidde ze een bende die roofde, moordde en plunderde. Maar uiteindelijk zou Zwarte Kaat haar straf niet ontlopen: ze werd krijsend op een schavot onthoofd. Haar lichaam werd naar de hei versleept en daar begraven. Een struik markeerde de plek, maar groeide al snel uit tot een spookachtige boom, die ook nu nog bekendstaat als de Heksenboom. In werkelijkheid gaat het om een beuk die rond 1890 is geplant, lang na de dood van Zwarte Kaat. Dat roept de vraag op: wat is er waar van het verhaal van Zwarte Kaat…?

De Heksenboom staat enkele kilometers van de route. Om er te komen: fiets van knooppunt 2 richting 15. Ga na 1,2 km bij een drietal bankjes rechtsaf een onverhard fietspad op. Steek na 500 m het brede pad over. Even verderop is een kruising: fietsen mag vanaf nu niet meer, dus wandel rechts het brede bospad in (langs bordje ‘doodlopende weg’). Houd na ruim 300 m links aan: volg een smal pad, dan door een hekwerk. De Heksenboom staat na 100 m links.

In 1596 roofde de bende een pasgeboren baby omdat die over wonderlijke krachten zou beschikken. Enkele dagen later viel de bende uit elkaar. Zwarte Kaat en Bruno vertrokken met het kind naar Duitsland, twee andere bendeleden gingen naar Antwerpen. In die tijd waren er nog geen harde grenzen. Pas in 1843 werden er grenspalen geplaatst tussen België en Nederland. Even verderop herinnert een stukje ‘Dodendraad’ aan de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), toen een dodelijke stroomdraad vluchtelingen en smokkelaars moest tegenhouden.

De beroemde Abdij van Postel – neem even de tijd om over het terrein rond te dwalen – komt twee keer voor in het verhaal over Zwarte Kaat. Direct na de roof kwam Kaat naar de abdij om de baby te laten dopen. Dat was nodig om te voorkomen dat het kind, dat ze Thomas noemde, zijn wonderlijke krachten zou verliezen. Achttien jaar later meldde de bende zich nog een keer, maar dan om de abdij te overvallen. Ze werden echter in de val gelokt door Floris, de oudere broer van Thomas. Alleen Kaat wist te ontsnappen. Later werd ze alsnog opgepakt en al de volgende dag naar het schavot gebracht. 

Direct na de doop hield de bende zich enkele dagen schuil in het woeste, ontoegankelijke gebied tussen Postel en Reusel. Destijds keek je hier uit over eindeloze heidevelden en moerasgronden. Dat veranderde toen vanaf 1930 op grote schaal bossen werden aangeplant. Meestal gebeurde dat in blokvormige kavels, maar achter knooppunt 15 ligt een niet te missen cirkel in het landschap. Naar verluidt is deze Grote Cirkel het idee van een ambtenaar die tijdens een reis naar Parijs vergelijkbare cirkelvormige pleinen had gezien.

Op oude kaarten is nog te zien dat er vroeger tussen Hulsen en Bladel een gehucht lag, genaamd Helleneind of Hellenend. Hier woonden Zwarte Kaat en haar man Bruno in een armoedig huisje. Hun vaste trawant Terus kwam vaak over de vloer. Zodra er snode plannen waren gesmeed, werden ook de één meter hoge ‘dwergen’ Quintje de Bult en Bortje met de scheve nek opgetrommeld.

Met haar zwarte haar, dunne lippen en scherpe neus zal Zwarte Kaat zeker geen knappe verschijning zijn geweest. Op een beeldje op de Markt in Bladel ziet ze er zelfs uit als een heks, compleet met puntmuts. Het is wel even zoeken: Kaat staat in een nis op een steen links voor het gemeentehuis. 

Langs de Bredasebaan verwijst een bordje naar Groepsaccommodatie De Vorselse Molen (links van de weg). Op deze plek stond vroeger inderdaad een watermolen. Hier kwam de bende van Zwarte Kaat regelmatig samen om plannen te beramen en op strooptocht te gaan.

In januari 1596 hoefde de bende niet ver te lopen: via de beukenlaan rechts van de weg gingen ze naar Hoeve Ten Vorsel. De boerderij stond destijds op de plek waar de laan zich na 400 meter splitst. De hoeve werd bewoond door Dirk Ten Vorsel, zijn vrouw Elisa en hun zevenjarige zoontje Floris. Bovendien was in de voorgaande nacht van Driekoningen een tweede zoon geboren. Alle voortekenen waren gunstig - het zou zelfs om een wonderkind gaan! De bende kon wel wat geluk gebruiken, dus besloot Zwarte Kaat de baby te ontvoeren. 

Ook het handelspad over landgoed Terkooyen (links van de Bredaseweg) was een populair doel van de bende. Handelsreizigers werden bruut van hun koopwaar ontdaan, waarbij niet gekeken werd op een leven meer of minder. Daarom werd hier in de 16^e eeuw een herberg gebouwd. Zo kregen de reizigers een veilige plek om te rusten tijdens de gevaarlijke reis. Tip: ook nu nog heeft het café een uitnodigend terras.

Podcast luistertip
In de ANWB podcast Verborgen Verhalen gaat Pascal van Hulst naar alle uithoeken van Nederland, op zoek naar mysteries. Luister hier de aflevering over de Zwarte Kaat.