Adellijke kleurenpracht

Hond mee: tijdens deze route zijn honden aangelijnd toegestaan.

Toegankelijkheid: deze route  is niet geschikt voor mindervaliden. De route voert over smalle bospaden door heuvelachtig terrein en over mul zand. In het dorp en door de overtuin kun je wel met rolstoelen en rollators rijden. Beetsterzwaag heeft dit aangepast, omdat er veel mensen revalideren. Tevens is er vanaf knp 92 een speciaal aangelegd pad voor rolstoelen door het bos. Het is 3 km lang.

Paden: verhard (tegels) en bospaden met boomwortels en door greppels. Een deel is ook vlonder pad.

Parkeren: in het centrum van Beetsterzwaag mag je maar 2 uur op de parkeerschijf parkeren. Lang parkeren kan wel achter de kerk of het dorpshuis aan de Vlaslaan, ten noorden van Kerkepad Oost (bij de sportvelden). Hier ligt ook het startpunt van de route, wandelknooppunt 91. De route volgt grotendeels de rood/blauw/witte bordjes van het wandelnetwerk.

OV: Lijn 22 van Heerenveen naar Drachten rijdt elk uur, maar alleen op werkdagen door het centrum van Beetsterzwaag.

1. Volg vanaf knooppunt 91 het Kerkepad Oost door het bos tot knooppunt 74. In het bos wandel je over het terrein van de Harinxmastate. Bij 74 RA naar knooppunt 16. Hier RA, Van Harinxmaweg. Je wandelt langs het toegangshek naar de Harinxma State (rechterhand) en er tegenover het Ooievaarsnest (linkerhand).

2. Ga RD, volg de Van Harinxmaweg, die in het dorp overgaat in de Hoofdstraat. Ga na Hoofdstraat 96 LA, de Freulesingel in, en wandel langs de parkeerplaats. Volg dan het onverharde pad in zuidelijke richting. Loop RD via de wandelknooppunten 14, 35, 38 naar 32. Onderweg passeer je eiken- en beukenlanen en dood hout.

3. Ga bij knooppunt 32 LA naar 31. In de verte glinstert het water van het Koningsdiep. Bij knooppunt 31 LA naar 39. Hier RA naar 36, langs het ven met kikkers. Vervolgens bij 36 RA naar 37.

4. Bij knooppunt 37 LA naar 15. Hier LA naar 14. Sla bij knooppunt 14 RA ri knooppunt 10, via de Tuin van Lycklama.

5. Sla bij knooppunt 10 LA en loop over de Hoofdstraat naar 11 en 12. Ga bij knooppunt 12 LA voor een rondje door de Overtuin van Lyndenstein. (links aanhouden en dan met de klok mee rond de vijver).

6. Nadat je de tuin bent rondgelopen vervolg je je weg via de Hoofdstraat naar 13. Waar de straat overgaat in de Beetsterweg houd je rechts aan om het fietspad te volgen (Prikkewei). Bij knooppunt 13 RA, Helomareed volgen. Bij knooppunt 92 verder naar 18 (na 25m rechtsaf, Bou).

7. Ga bij knooppunt 18 LA  ri 91, Achter de Hiemen. Op de kruising met de Kuiperslaan RA, voet/fietspad in. Op de kruising LA, Kerkepad Oost. Na 25 meter bevindt zich hier de achteringang van de Tropische Kas. Vervolg na een bezoekje het Kerkepad Oost. Op het einde (Vlaslaan) LA, terug naar knooppunt 91 en de parkeerplaats.

Het landhuis van de familie Van Harinxma thoe Slooten werd in 1843 op deze plek weer opgebouwd, nadat de baron en zijn vrouw het in Drachten hadden laten afbreken. Rond het neoclassicistische huis werd in 1845 een park in Engelse landschapsstijl aangelegd door de bekende tuinarchitect Lucas Roodbaard. Daaromheen liggen nog zo’n 180 hectare bos en andere (natuur)gebieden die bij het landgoed horen. Bijzonder is dat het landgoed niet door vererving is opgedeeld. De familie doet er alles aan om het als één geheel voor het nageslacht te behouden. Het landhuis wordt nog steeds bewoond door een nazaat van de familie – en ook wordt de Harinxmastate nog als een echt landgoed beheerd, waarbij de opbrengsten van bos en land het onderhoud van huis en park financieren.

Bij de Harinxmastate zijn 4 ooievaarsnesten  (waarvan 3 in de bomen). Hier kun je in het voorjaar het snavelgeklepper horen. Als twee ooievaars op hun nest zitten, verklaren ze elkaar de liefde met spectaculair snavelgeklepper. Een kleine kanttekening bij deze liefdesverklaring: ooievaars zijn niet trouw aan elkaar, maar ‘nesttrouw’. Dat verklaart waarom sommige ooievaarspaartjes lang bij elkaar blijven. Ooievaars vertrekken eind augustus en komen februari-maart weer terug. In de omgeving zijn meerdere broedparen actief.
Aan de Hoofdstraat in Beetsterzwaag zul je meer ‘overtuinen’ tegenkomen. Kennelijk was het in de 19e eeuw in zwang om een extra stuk tuin of park aan de overzijde van de weg te hebben. Zo'n extra stuk open land zorgde voor vrij uitzicht vanaf het landhuis.

De Van Teijens Fundatie is eigenaar van het bos ten zuiden van Beetsterzwaag. In het verleden zijn hier voor de houtproductie grote percelen met naaldbomen aangeplant. Dit gebeurde netjes in rijen met bomen van dezelfde soort en leeftijd. Door groepen van deze naaldbomen te kappen, wordt ruimte gemaakt voor bomen die hier van nature thuishoren zoals eik en beuk. Deze twee boomsoorten waren overigens ook al geliefd bij de deftige heren van Beetsterzwaag, die hier in het verleden de bossen lieten aanleggen. Daarvan getuigen de oude statige eiken- en beukenlanen die het bos doorkruisen. Eiken en beuken staan bekend om hun fraaie herfstkleuren en in dit jaargetijde wandelt u hier dan ook onder een ‘goudkleurig baldakijn’.

Zo op het eerste gezicht is het wel een rommeltje in het bos. Overal liggen omgevallen of omgezaagde bomen, in diverse stadia van verrotting. Maar het dode hout is een bron van leven voor zowel flora als fauna. Voor paddenstoelen is dood hout een waar eldorado. Hoe verder het hout verteerd is, hoe meer paddenstoelen er bezit van nemen. Maar ook allerlei insecten vinden hier hun onderkomen. Op hun beurt dienen deze weer als voedsel voor grotere dieren. Vogels en andere gewervelde dieren kunnen in dood hout hun nesten en bouwwerken aanleggen. Het wordt als het ware een huis waar het welig tiert van leven, wonen, jagen, eten en gegeten worden. Wist je trouwens dat in een natuurlijk bos het aandeel dood hout zo’n 40% bedraagt? De helft van alle bosplanten en dieren leeft van of op dood hout. Kortom, dood hout is van levensbelang voor een bos.

Op het zuidelijkste deel van de route loopt u op de rand van bos en weiland. En dat biedt prachtige doorkijkjes. Kijk niet verrast op als u in het voorjaar een statig stappende ooievaarin het vizier krijgt. De ooievaars vertrekken eind augustus en komen februari-maart weer terug.

Op het laatste deel van de witte route steekt u via een lange vlonder een ven over. Dit water is het thuishonk van kikkers. Omdat kikkers van insecten leven, vinden ze in de winter geen voedsel. Ze houden een winterslaap. Als in de herfst de temperatuur geleidelijk daalt en het aantal insecten afneemt, zoekt de kikker zijn winterkwartier op. In een ven of sloot brengt hij verstijfd de winter door, terend op zijn vet. Als de lentezon het slootwater warmer maakt, komt hij weer tevoorschijn. Het moddervette diertje is dan inmiddels wel broodmager geworden.

Na knooppunt 14 leidt de wandeling je door het Lycklamapark, de tuin achter het Lycklamahûs, dat sinds 1971 dienstdoet als gemeentehuis van Beetsterzwaag. De in 1838 in opdracht van Jonkheer Anne Lycklama à Nijeholt aangelegde tuin is nu een openbaar wandelpark dat in het voorjaar paars kleurt van de stinzenplanten. Om hier de tulpenboom te ontdekken hoef je geen groot bomenkenner te zijn. De boom dankt zijn naam aan de bloei in juni met talrijke tulpvormige bloemen, die een subtiele schoonheid bezitten met hun oranje en geelgroene kroonbladeren. Ook in het najaar wordt die schoonheid ten top gevierd. Zijn stralend gele herfsttooi is een lust voor het oog. Daarnaast staat de grootste plataan van Friesland (30 m) in deze tuin.

Na een korte wandeling door de Hoofdstraat van Beetsterzwaag zet het veelkleurige herfstbos zich na knooppunt 12 voort in de ‘Overtuin van Lyndenstein’ en zelfs in de nieuwbouwwijk even verder op de route, waar de tuinen kleine herfstparels zijn. Ook deze overtuin is een ontwerp van Roodbaard, waarbij de oude, 18e-eeuwse tuin werd omgevormd naar een romantische, landschappelijk tuin. Kern van het ontwerp uit 1825 is de langgerekte, slingerende vijver die eindigt bij de kunstmatige heuvel die recht tegenover het huis Lyndenstein ligt. In de tuin staat een vroeg 18e-eeuws (ca. 1710) beeld van Neptunus met drietand, van de hand van de Amsterdamse beeldhouwer Ignatius van Logteren.

De kunst van spinnen
Bij een herfstwandeling in het bos dient u de spinnenwebben, die af en toe als kleverige draden op het gezicht vastplakken, op de koop toe te nemen. Wie de moeite neemt zo’n web van dichtbij te bekijken, staat oog in oog met een waar kunstwerkje. De webben zijn meestal afkomstig van de huisspin. Dat is ook te zien aan het witte kruis met witte vlekjes in het web. Vangt de spin een prooi, dan omwikkelt ze die met enige spindraden, zodat deze weerloos wordt. Hierna geeft ze de buit een beet met haar kaken waar gifklauwen aan bevestigd zijn. Zo brengt de spin verterende sappen in haar maal, waardoor deze van binnen geheel vloeibaar wordt en daarmee ‘klaargestoomd’ als lekkernij.

De Tropische Kas in de ‘Overtuin van Lycklama’ is beslist een bezoekje waard. De Overtuin – gelegen aan de overkant van de straat, vanaf het huis gezien – is, net als de hierboven beschreven Tuin van Lycklama rond 1835 aangelegd. In werd hier 1869 de nu nog bestaande kas gebouwd. De kas diende in eerste instantie als oranjerie, bedoeld om de in die tijd populaire sinaasappelbomen vorstvrij de winter te laten doorkomen. In 1930 werd de kas verbouwd tot tropische kas. De destijds als bijzonder beschouwde planten vinden wij nu heel gewone kamerplanten. In de kas staan tegenwoordig tropische planten die in het regenwoud voorkomen (de kas is op een beperkt aantal dagen van mei tot oktober geopend. Kijk voor actuele openingstijden op www.tropischekas.nl).