Lekenroute
Nederland, Noord-Holland, Schellinkhout
De Kromme Leek is van oorsprong een veenriviertje (leek) dat het gebied ontwaterde. Hier lag een uitgestrekt moerassig veengebied dat rond het jaar 1000 al grotendeels was ontgonnen. Vanaf een ontginningsbasis groeven de eerste boeren sloten het veen in. Deze verkaveling en de lintdorpen zijn de enige restanten van het vroegere cultuurlandschap. In de loop der eeuwen verdween namelijk het veen door inklinking en oxidatie; bovendien ontstonden bij ruilverkavelingen nieuwe landschappen.
Fietsveiligheid route-informatie: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• Bij knooppunt 84 bevindt zich een onoverzichtelijke afslag naar links.
• Bij knooppunt 67 bevindt zich een onoverzichtelijke e/o scherpe bocht.
• Tussen de knooppunten 64-63-62-80-09 gaat de route over een smalle, drukke rijweg; houd hier rekening met medeweggebruikers en ga waar nodig achter elkaar fietsen.
Toegankelijkheid: deze route is ongeschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.) vanwege bovengenoemde en enkele andere smalle paden.
Het IJsselmeerdorp Schellinkhout is een oude veenontginning. Langs de Dorpsweg staan veel stolpboerderijen, waarvan verschillende met pannenspiegel (geglazuurde pannen, zonder rietbedekking) die diende om het regenwater op te vangen.
Het lijkt wel of de Zuiderdijk – onderdeel van de Westfriese Omringdijk – aan de binnenkant ‘lek’ is. Onderaan liggen brede sloten en waterplassen: oude ‘kleiputten’ die zijn uitgegraven bij dijkonderhoud en -herstel. De grootste kleiput is het meer achter de dijk in Polder De Nek, ontstaan bij dijkherstel na de watersnoodramp in 1916. Nu is het een natuurgebied.
Langs de Zuiderdijk ligt nog buitendijks land, het ‘voorland’. Het herinnert aan een oude gewoonte om een dijk altijd een stukje landinwaarts aan te leggen, omdat de dijk dan beter beschermd was tegen de aanstormende golven. Soms sloeg de zee het voorland weg. Om een nieuw stuk voorland te krijgen, moest de dijk dan landinwaarts verlegd worden. Zo ontstonden de scherpe knikken in de Zuiderdijk. Halverwege ligt nog een vluchthaven, een oude vissershaven van vóór de Afsluitdijk. Het is nu de thuishaven van de reddingsdienst.
Vanaf de dijk ziet u het kerkje, de huizen, het rietland en de oude veenverkaveling van Oosterleek, dat, net als Schellinkhout, op een slingerende kreekrug ligt.
De karakteristieke lintbebouwing van dorpen als Oosterblokker, Westwoud, Zwaagdijk, Hauwert, Oostwoud en Midwoud (met mooie kerkjes, stolpen en landhuizen) zorgt voor de oude lijnen in een verdwenen veenlandschap. Lange rechte kavels strekten zich achter de boerderijen uit, het ontgonnen veenmoeras in. Op veel plekken zijn ze vervangen door efficiënt te bewerken blokkavels. De Kromme Leek, die zorgde voor de afwatering van de Baarsdorpermeer, valt in dit moderne landschap nauwelijks op.
Op het houten bruggetje (bij knooppunt 55) met zicht op de slingerende kreek, het kerkje en de huizen van Oostwoud, waant u zich in een waddenlandschap. Wie goed kijkt ziet lichte golvingen in de weilanden. Een stukje van het karakteristieke WestFriese krekenlandschap is hersteld door een weiland onder water te laten lopen. Het Egboetswater bestaat uit water, bos en weide en is als foerageer-, vlucht- en rustplaats geliefd bij (water)vogels. De ecologische oevers zorgen voor een natuurlijke barrière tussen water en agrarisch land.
Tussen knooppunt 81, 64 en 63 verwijzen de straatnamen naar een oud veenriviertje: Noorderdracht en Zuiderdracht. De slingerende weg met maar liefst 33 bochten (!) waar u na knooppunt 63 over fietst, ligt op de wat hoger gelegen kreekrug van dit verdwenen veenstroompje, de Drachte (Drecht, Dregt).
In de ANWB podcast Verborgen Verhalen gaat Pascal van Hulst naar alle uithoeken van Nederland, op zoek naar mysteries. Luister hier de aflevering over het Noord-Hollandse buurtschap Keinse.
