ANWB HomepageMekka van de biologische wijn
Nederland, Gelderland, Bennekom
De Veluwe roept beelden op van stoffige zandwegen, strenge kerkgenootschappen en volle vakantieparken, maar ook van oases van rust en ruimte. De hoge rand in het zuidwesten, op de overgang naar het Rijndal en de Gelderse Vallei, biedt een blik op eeuwenlange bewoning en grondgebruik. Je krijgt zicht op ‘ijzertijdse’ en eigentijdse boeren, op inventiviteit en overlevingsdrang. En opeens is daar een wijngaard op de berg, als Franse of wellicht Zuid-Duitse déjà vu. Toch klopt het beeld in het totaalplaatje. Met nieuwe kennis en technieken biedt verscheidenheid vele mogelijkheden om een goed bestaan op het platteland op te bouwen.
NB: de route gaat deels over on- of halfverharde paden; deze kunnen na regenval modderig zijn.
Hond mee: tijdens deze hele route zijn honden aangelijnd toegestaan. Op ongeveer 1/3 van de route passeer je een losloopgebiedje.
Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden, vanwege de smalle bospaden met boomwortels en soms ook modderige paden.
Paden: 65% onverhard (bos- en zandpaden), verder verhard.
Per Ov: Vanaf NS-station Ede-Wageningen: Aan zuidzijde rechtdoor, Oude Bennekomseweg. Einde linksaf, na 30 meter rechts, Bennekomseweg. Bij rotonde rechtdoor, Edese weg. Linksaf, Kasteel Hoekelum. Per bus: neem bus 86 aan de achterzijde van het station, uitstappen bij halte Horalaan, Ede/Bennekom (reistijd ca. 4 min) of bus 303 (ca 15 min lopen)
1. Vanaf parkeerplaats (start route): LA, hekje door, hoofdpad volgen met bocht naar rechts (rood paaltje). Over witte sierbrug met 4 vazen LA. Op kruising RA, rode paaltjes volgen en derde pad LA. Eerste kruising negeren en io tweede kruising RA. Loop door en vervolg het pad (rood paaltje). Bij zuil ter ere van baron van Wassenaar rechts aanhouden, langs wit hek van Het Geldersch Landschap en RD, tunneltje onder A12 door.
2. RA fietspad en meteen eerste bospadLA. RD lopen, enkele zijpaden negeren. Pad gaat omhoog en met een bocht naar links. Ca. 25 m na bocht 1e RA smal bospaadje in (met midden op het pad een afgezaagde boomstronk) en links aanhouden. Einde breed zandpad LA. Bij Heinrich Witte-bank kruising RD. Pad blijven volgen, zijpaden negeren. Na passeren van het houten gebouwtje van voormalig kampterrein ’t Vlasveld (rood-witte luiken) RD.
3. Op kruising bij begin akker RA. Vóór akker LA, langs akkerrand. Bij bankje RA en met bocht naar links, akkerrand blijven volgen. RD, het laatste stukje weer door het bos. Einde RA, zandpad. Einde LA, asfaltweg, en kruising RD, Dikkenbergweg. Einde weg LA (Panoramaweg). Na heideveld met uitkijkplatform en restanten van ‘raatakkers’ RA (bij bankje). Bospad volgen. Bij platform LA. Einde pad RA, Bosbeekweg met fietspad. Je passeert het Nivon-huis ‘De Bosbeek’, na bordje met nr 25 (tegenover Hertogweg) LA, bordje ‘Veluwe Oostereng’, pad langs de sprengen van de Bosbeek.
4. Pad vervolgen. Links aanhouden. Einde pad LA. Na Huize Quadenoord (huisnr. 6) en de beeldentuin (huisnummer 4) schuin RA, klompenpad, bordje Landgoed Quadenoord. Pad langs de beek volgen en alsmaar RD. Doorgaande weg oversteken. Na 10 m rechtsaf, bruggetje over, parallelweg op. Na Restaurant Beekdalhoeve LA bospad (rood-witte pijl). Links aanhouden, na 150 gaat het pad langs de beek. Na ruim 500 m RA (rood-wit paaltje LAW). Voor huis (nummer 164) LA. Na circa 600 m einde weg RA. Vóór zijweg bij hotel ‘Nol in ’t Bosch’ LA, langs slagboom. Eerste pad rechts. Zijpaden negeren, bospad circa 1 km volgen tot verhard fietspad. Hier LA. Na 50 m RA, beukenlaan.
5. Einde LA. Eerste RA, tussen wijnranken van Wijngaard Wageningse Berg door. RD (let op: niet het weiland op maar rechts houden) en op verharde weg RA, langs zoom Wageningse Eng (let op, huis ‘De Loopstal’ hoort niet bij wijngaard). Voorrangsweg oversteken, Zoomweg in. Eerste LA (Dolderstraat), langs Pluktuin Kwekerij Bloemrijk. Eerste RA, zandpad. Pad RD volgen. Einde pad RA op T-splitsing RA. Op asfaltweg LA, Zoomweg. RA, Heidepark. Tweede weg LA, Papenpad. Op kruising met Hollandseweg RD, Papenpad. Einde RA en direct LA, Papenpad.
6. Na smal (fiets)pad tussen paaltjes RA, Oude Zoomweg. Einde LA. Na 50 m hoofdweg naar rechts oversteken (Hullenbergweg). Einde RA, Hullenberglaan (straatnaambordje ontbreekt). Einde asfalt LA. Doorlopen tot paal met tekst 'De Born' LA, het bos uit. Tweede weg RA, Pr. Willem-Alexanderlaan. Einde weg LA (Prins Hendrikweg). Einde RA, Selterskampweg. Bij snelweg A12 RA Na 80 m LA, tunneltje door. LA over halfverharde laan met jonge beuken. Tweede pad LA tot erf van Boerderij Hoekelum. Na winkel ‘’t Schot’ RA. Grindpad terug volgen naar parkeerplaats.
Onder de heide liggen lage, rechte walletjes die kleine akkers omsluiten. Vanwege de vakjesstructuur heten ze raatakkers, ook bekend onder de onterechte naam ‘Celtic fields’. De boeren in de ijzertijd (vanaf 800 v.Chr.) ontdeden het veldje van gras, takken en stenen en verbouwden er tarwe en spelt. Als de bewerkte akkertjes door uitputting niet meer voldoende opbrachten, werden nieuwe in gebruik genomen. Op deze manier ontstonden op het zand van de Veluwe uitgestrekte akkercomplexen.
Hoe natuurlijk sprengen er ook uitzien, het is allemaal mensenwerk. Met de komst van de techniek om met wind- of waterkracht een werktuig aan te drijven (rond 1600) is een heel stelsel van beken gegraven om koren- en papiermolens van stromend water te voorzien. Omdat een sprengenbeek minder afloopt dan een natuurlijke beek, was onderhoud aan de bedding noodzakelijk om voldoende water aan te laten komen bij de molens. In 1963 hield de laatste ‘beekruimer’ ermee op. Tegenwoordig worden de sprengenbeken weer in oude luister hersteld, niet alleen vanwege een stukje cultuurhistorie, maar ook vanwege het ideale leefklimaat voor flora en fauna.
Waar eerst koeien graasden, staan nu paarden. Waar tarwe stond, is nu een golfbaan. Of … er staan wijnranken. Om te kunnen overleven, zoeken boeren naar een juiste mix van activiteiten. Dat gebeurde trouwens vroeger ook al. Denk aan een taverne bij een doorwaadbare plaats, textielnijverheid, turfwinning of steenoven als onderdeel van het boerenbedrijf.
Wijngaard Wageningse Berg ligt er al zo’n twintig jaar. Ontwikkelingen aan het eind van de vorige eeuw met nieuwe druivenrassen én nieuwe kennis maakten grote veranderingen in de wijnbouw mogelijk. Na een intensieve periode van experimenteren bleken regent en merzling het hier goed te doen. Zonder chemische bespuitingen worden ze goed rijp en leveren een goede wijn. Ook de kennis over biologische wijnbouw, bijvoorbeeld over de ondergroei, nam sterk toe. Het gebruik van gras, klaver en bloemen stimuleert de bodemvruchtbaarheid, klaver bindt stikstof zodat kunstmest niet nodig is en bloemen trekken nuttige insecten aan die weer andere schadelijke insecten opeten. Dit maakt het gebruik van herbiciden en insecticiden overbodig. Voor de eigenaren was dit alles aanleiding om de stap naar professionele wijnbouw te maken. In 2016 is een deel van de aanplant vervangen door johanniter, een druivensoort die verwant is aan riesling. Als eerste wijngaard in Nederland verwierf Wijngaard Wageningse Berg het EKO-keurmerk voor biologische wijn. Het belangrijkste ras regent levert een krachtige rode wijn. Daarnaast levert de wijngaard, die 2,3 hectare groot is, een fruitige rosé en sinds 2018 een parelende mousserende wijn. De rassen johanniter, merzling en bianca geven een witte wijn.
Sinds 2015 is de wijngaard, die op het terrein van Landgoed De Dorskamp ligt, ondergebracht in Stichting Wagenings Wijngoed. Hier zetten vrijwilligers zich nu in om het wijngoed te behouden. Het Wagenings Wijngoed produceert niet alleen wijn, maar ook grappa. Dit is een destillaat (38% alcohol) gemaakt van de druivenschillen die na het persen nogmaals gisten en na destillatie worden gerijpt op eikenhout. In het Italiaans heet dit grappa, hier heet het Wageningse Vlam. De destillatie wordt uitgevoerd door Brouwerij de Hemel in Nijmegen die een zeer goede stookketel heeft. De producten zijn te koop via de webwinkel, bij wijnwinkels in Wageningen, Bennekom, Renkum en Oosterbeek of tijdens rondleidingen en open dagen (wageningswijngoed.nl). Als je de route op zaterdag of zondag loopt, zijn er vaak vrijwilligers in de wijngaard, waarbij je 's middags wijn kunt kopen.
De Wageningse Eng is een eeuwenoud open agrarisch landschap. Beroemd is de in 1840 gevonden ‘bronsschat’, bestaande uit diverse stenen en bronzen voorwerpen, daterend uit de late steentijd/vroege bronstijd (2000 v.Chr.). Vandaag de dag wordt de Eng door allerlei groepen mensen gebruikt. Zo zijn er bewoners en recreanten, volkstuinders, agrariërs en grondeigenaren, natuurliefhebbers en sportverenigingen.
Een van de gebruikers is Kwekerij Bloemrijk. Gestart in 2007 teelt zij zomerbloemen in de open lucht, in de volle grond, zonder gas, bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Een deel van de kwekerij is ingericht als pluktuin. Op woensdag en zaterdag kunnen bezoekers in ‘geuren en kleuren’ zelf bloemen plukken en een eigen boeket samenstellen (www.pluktuinbloemrijk.nl).
In Boerderij Hoekelum werd tot voor kort op ambachtelijke wijze kaas gemaakt, met veel aandacht voor de afwerking. Tot 2011 werden hier per week maar liefst 600 vlegelkaasjes gemaakt. Inmiddels wordt er op de boerderij geen kaas meer geproduceerd. Men is zich volledig gaan richten op het geven van workshops kaasmaken. Op het terrein liggen ook een kampeerboerderij, een landwinkel en een thee- en koffieschenkerij (www.hoekelum.nl).