Van vestingstad naar vestingstad

Fietsveiligheid: houd rekening met de flinke stijgings- en dalingspercentages op deze route!

In 2021 riep de Kampioen de hulp in van de ANWB-leden op zoek naar de allermooiste vestingstad van Nederland. Bijna 70.000 mensen stemden op hun favoriete vestingstad. Sittard eindigde in de Top vijf, samen met Gorinchem, (winnaar), Hulst, Bourtange en Dokkum. ‘Driekwart van de stadswal is nog intact en kun je bewandelen. De namen van de wallen zijn subtiel in het wegdek verwerkt’, oordeelde de jury. ‘Van één bastion rest de ruïne (Fort Sanderbout) en de schootsvelden zijn mooi open gehouden (goed: die ondergrondse parkeergarage!) zodat je het zicht van vroeger kunt ervaren. De binnenstad kent veel moois (233 monumenten). Een fijn stadje voor een bourgondisch bezoekje met stadswandeling!’

Van de middeleeuwse aarden omwalling rondom de historische binnenstad van Sittard is driekwart behouden gebleven, de Agnetenwal, de Begijnenhofwal en de Dominicanenwal vormen daar een onderdeel van. Uniek in Nederland zijn de hier vrij goed bewaard gebleven schootsvelden, de open ruimte rondom de (oorspronkelijke) wallen en de (gereconstrueerde) grachten.

Geniet op een zomerse dag van een drankje op de historische Markt. Er zijn veel restaurants en leuke cafeetjes. Vanaf de Markt loop je zo de winkelstraten in.

De Fatimagrot (Boompjesweg 1, Oirsbeek) is een kapel in Oirsbeek in de nieuwe fusiegemeente Beekdaelen. Hij is gelegen tegen de beboste helling van de Beukenberg, vlak bij het uitzichtpunt. De kapel is gebouwd als een grot in een gemetselde muur van Kunrader steen. De Fatimagrot stamt van 1945 en is gebouwd uit dankbaarheid voor het einde van de Tweede Wereldoorlog. De grot is toegewijd aan de O.L. Vrouw van Fatima, de moeder van de vrede. Het bouwwerk wordt onderhouden door vrijwilligers en is in 1999 volledig gerenoveerd.

Kasteel Amstenrade (Hagendorenweg 1, Amstenrade) ligt in de gelijknamige plaats Amstenrade in de gemeente Schinnen en vormt een van de mooiste voorbeelden van neoclassicisme. Het kasteelinterieur is rijk gedecoreerd door Luikse kunstenaars. De eerste vermelding van Amstenrade dateert uit een akte uit 1271. In de late twaalfde en het begin van de dertiende eeuw was voor het eerst sprake van een burcht van de Heren Van Amstenraedt, vermoedelijk gesticht door het geslacht De Vrien. Het Engelse landschapspark, met zeldzame bomen staat in de top 10 van Nederland. Het is open voor het publiek van 10.00-18.00 uur in de zomer en van 10.00-16.00 uur in de winter. Kasteel rondleiding: € 8,- per persoon., minimaal 10 deelnemers. Rondleiding met Koffie, thee en vlaai: € 16,- per persoon.

De Geleenbeek (Klinkerstraat, Hoensbroek) ontspringt in het Heerlense Benzenrade en mondt bij Stevensweert uit in de Maas. De oude beek en het beekdal zijn de afgelopen decennia prachtig in ere hersteld na schade van de voormalige mijnindustrie. Het Geleenbeekdal strekt zich ver uit en brengt onverwacht groen in stedelijk gebied. Rondom de Geleenbeek was het van oudsher al goed toeven. Er zijn nog steeds veel kastelen te vinden, waaronder Kasteel TerWorm en Kasteel Hoensbroek. Rondom Schinnen ligt een rustig stuk Geleenbeekdal dat ook het ontdekken waard is.

In juni 2022 werd Kasteel Hoensbroek door ANWB uitgeroepen tot Allermooiste van Nederland. Een conclusie die de jury baseerde op een optelsom van factoren.

Uit het juryrapport: Kasteel Hoensbroek is nooit verwoest door brand of oorlogshandelingen daardoor is vrijwel alles authentiek. Er zijn twee voorpleinen die een soort hoek maken. Sta je voor het kasteel dan kun je aan de raampartijen, de steensoorten en het dak zien uit welke tijd dat gedeelte stamt. Zo leest de buitenzijde van het kasteel als een bouwgeschiedkundig boek! De donjon met drie meter dikke muren is nog geheel intact: je kunt alle verdiepingen van deze toren bezoeken. Verder zijn in de donjon de restanten zichtbaar van een in de 18de eeuw ingestort middeleeuws bouwdeel. Een groot deel van het kasteel is oorspronkelijk 17de eeuws. Die onderdelen zijn ook nog goed intact. Door de brede gracht is de verdedigingsfunctie van het slot goed zichtbaar; tezamen met de waterrijke omgeving vormt het een bijzonder mooi geheel (ruimtelijke samenhang). Dit wordt versterkt door de aanwezigheid van twee afzonderlijke voorburchten en hun positie ten opzichte van het kasteel.

De geschiedenis wordt in het kasteel op verschillende manieren levend gehouden: zo zijn er rondleidingen, is er een audiotour en een app. Aan de bezoekers wordt verder een informatief boekje meegegeven, waarin veel informatie over het kasteel, de bouwgeschiedenis en de bewoners op toegankelijke wijze wordt gepresenteerd, waarbij ook historische verhalen en legendes aan bod komen. In het kasteel hangen ook panelen waarop de geschiedenis van de familie Hoen (later de graven en markiezen Von und zu Hoensbroech) wordt uitgelegd tot aan de huidige generatie. Van verschillende familieleden hangen portretten in het kasteel. Er worden films over de geschiedenis vertoond. De wandelroute door het kasteel is goed gekozen. Door de wijze van presenteren van informatie op verschillende lagen is het kasteel zowel voor volwassenen als voor kinderen interessant, afwisselend en spannend ( in de gevangenis kun je lekker griezelen!). De inrichting van veel leefruimtes is vrij sober, maar dat is dichtbij de realiteit van de middeleeuwen. Voor de thuisblijvers is er een zeer uitgebreide website, die ook een virtuele tour door het gehele kasteel biedt (virtueelkasteel.nl) en in een 11-delige serie 'Waterwandelingen' belicht de conservator de buitenruimte (deze wandelingen staan in een playlist op Youtube). Door de inzet van verschillende multimedia, wordt het historisch belang op een eigentijdse manier overgebracht. Ook is veel gedaan om het kasteelbezoek voor kinderen leuk te maken: speurtochten, spelletjes (raddraaien, vissen of flipperen avant la lettre) en er zijn verkleedkleren zoals maliënkolders en helmen. Bezoekers krijgen een informatieboekje mee, boordevol details (zoals dat er maar liefst 12 historische gemakken of wc’s zijn in het kasteel). In het kelderrestaurant van het kasteel kun je iets drinken of eten bij middeleeuwse muziek van klavecimbel, luit en fluit. Opvallend zijn de ruime openingstijden en de uitstekende toegankelijkheid voor mindervaliden.

Het huidige kasteel Wijnandsrade (Opfergeltstraat 3, Wijnandsrade) ligt in de gemeente Beekdaelen. Het is een gedeeltelijk omgracht gebouw bestaande uit drie vleugels om een binnenplaats. Achter het kasteel ligt een motte, omgeven door de kasteelgracht. Op deze motte, een kunstmatige heuvel, heeft het oorspronkelijke slot gestaan. Naast het kasteel ligt een kasteelhoeve, de vroegere borchhof, bestaande uit drie vleugels rond een grote binnenplaats. De motteburcht wordt voor het eerst vermeld in de twaalfde eeuw. Sinds 2006 is de Stichting tot Behoud van Kasteel Wijnandsrade ook eigenaar van de kasteelhoeve, zodat het gehele gebouwencomplex weer in eigendom is verenigd. Sinds 2008 zijn er ook een proeflokaal en een terras gevestigd.

Ze liggen als witte pareltjes verspreid in het prachtige Zuid-Limburgse landschap: de vakwerkwoningen en vakwerkboerderijen. Het 'skelet' van de woningen is gemaakt van hout, stenen, stro en leem. Tot 1850 was dit de normale wijze waarop huizen gebouwd werden. Tot in de vorige eeuw onderhielden boeren deze witte huizen met houten raamwerk zelf. Terstraten is in 1969 aangewezen als beschermd dorpsgezicht vanwege de vele goed bewaarde vakwerkboerderijen en spekhuizen. Het gehucht staat bekend als een waar schildersparadijs. In 1952 werd één van de schuren in het gehucht gesloopt, om later weer opgebouwd te worden in het Nederlands Openlucht-museum in Arnhem.

Valkenburg ligt in een dal dat gevormd is door het riviertje de Geul. Diverse steile hellingen leiden aan de noordzijde van het stadje naar het Centraal Plateau en aan de zuidzijde naar het Plateau van Margraten. Het stadje ligt verscholen tussen de mosgroene heuvels, in het hart van het beschermde natuurgebied Heuvelland. Het is de enige voormalige vestingstad in Nederland met een hoogteburcht. De Grendelpoort, de Geulpoort en het Halderpark zijn must see’s voor bezoekers van Valkenburg. Het stadje heeft een rijke toeristische traditie. Al meer dan 135 jaar is het een toeristische trekpleister. Rondom de indrukwekkende kasteelruïne en boven de eeuwenoude gangenstelsels ligt de charmante, middeleeuwse stadskern vol terrassen en winkeltjes. Valkenburg is hét mergelstadje bij uitstek. Ondergronds bewonder je mergelgroeves vol kunst, erfgoed en ondergrondse geheimen. Bovengronds zie je de lokale kalksteen terug in huizen, torens en stadsmuren. Het kent een bijzondere geschiedenis, waarin de lokale kalksteen (beter bekend als mergel) een belangrijke rol heeft gespeeld.

Kasteelboerderij Huis Terborgh (Heisterbrug 119, Schinnen), ook wel Huis Schinnen genoemd, ligt in het Geleenbeekdal in het buurtschap Heisterbrug in de gemeente Schinnen. Het staat in het huidige Landschapspark Graven en is te vinden op de route van het Pieterpad. In Madurodam staat een replica van het kasteel. Het huidige kasteel is een gesloten hoeve bestaande uit vier, uit bakstenen opgetrokken, vleugels rond een grote binnenplaats. Enkele gebouwen doen nu dienst als vakantie appartement en als gasterij. Kasteelboerderij Huis Terborgh is momenteel in privé bezit en is niet opengesteld. Wel bestaat er de mogelijkheid om een bezoek aan Gasterij Terborgh te brengen.

De Sint Janskluis (Kluis 1, Geleen)anno 1699 is één van de meest in het oog springende monumenten die Geleen rijk is. Deze kluis of kluizenaarswoning was oorspronkelijk een 'miniklooster' of wooncel voor slechts één, in grote afzondering levende monnik. Het is een driezijdig gesloten gebouw van baksteen met mergelbanden en met een typisch dakruitje. Na de laatste restauratie in 1985 is de Sint Janskluis ingericht als bidkapel. De kluis wordt daardoor nog steeds gebruikt voor doop- of jubileumplechtigheden. Bovendien wordt het gebouw meermalen per jaar gebruikt als tentoonstellingsruimte of klein concertzaaltje.

Oud-Geleen is een historisch gedeelte van het stadsdeel Geleen. Al rond 5.000 v. Chr. woonden er mensen in (Oud)-Geleen. Daarmee is het één van de oudst-bewoonde gebieden van Nederland. Het middelpunt van Oud-Geleen vormt de kerk die al in  de Karolingische tijd (800-850) werd gesticht. De huidige kerktoren is het oudste monument van Geleen en werd gebouwd in 1504. De komst van de staatsmijn Maurits en de officiële ingebruikname ervan in 1925 betekende ook voor Oud-Geleen een hele omwenteling. Voor het eerst kwamen er in de omgeving veel vreemden wonen en dat was men niet gewend. Oud-Geleen is en blijft een wijk met een uitstraling die in vele opzichten uniek is. Bezoek de wijk en laat je verrassen door het historische karakter.

Het wonderlijke verhaal van Pater Karel, een ‘gewone’ Limburgse jongen met helende handen, wordt op vele plekken herinnerd. Tussen Sittard en Geleen ligt het plaatsje Munstergeleen, waar op 11 december 1821 Joannes Andreas Houben werd geboren. In de volksmond staat hij echter beter bekend als Pater Karel. Deze bijzondere Limburger begon zijn leven als jonge jongen, in het Zuid-Limburgse Munstergeleen en vervolgde zijn weg via België naar Engeland en Ierland. De pater sprak slecht Engels en kon daarom niet preken. Met zijn luisterend oor en helende krachten nam hij echter de zorgen van velen weg. Hij troostte veel zieken en rijken en zou zelfs twee doodzieke mensen hebben genezen. Deze gewone Limburgse jongen was dus een baken van hoop en troost voor honderden mensen. Tot op heden herdenken de mensen deze wonderdoener, wiens wortels in Zuid-Limburg lagen.  Op verschillende plekken waar Pater Karel verbleef, werd en wordt hij herdacht. Zo trokken duizenden Ieren bij zijn dood naar Mount Argus om hem de laatste eer te bewijzen. Bij het geboortehuis aan de Geleenbeek is de schuur in 1954 ingericht tot Mariakapel met een speciale hoek ter ere van pater Karel. De kapel (Pater Karelweg 1, Munstergeleen)is een plek waar mensen kracht en hoop vinden, wanneer ze daar komen voor een kort gebed, om een kaarsje aan te steken of om een wandeling te maken in de tuin. Jaarlijks zijn er duizenden bezoekers die een kaarsje komen opsteken.