Groningse graslanden tot voorbij de horizon

Liever een kortere route? Volg voor de routeverkorting (ca. 22 km) de knooppunten 65 – 47 – 66 – 61 – 60 – 01 – 64 – 19 – 65.

Vanaf de brug kijk je uit over het dorp Garnwerd, met links een korenmolen en rechts het beroemde café Bij Hammingh. De naam verwijst naar de familie Hammingh, die in 1836 een bestaand veerhuis met logement overnam. In 1876 bouwden zij het huidige café, dat eerder aan een landhuis doet denken. Blijkbaar verdienden ze goed geld aan de vele schippers die via het Rietdiep, de gekanaliseerde rivier direct voor het café, heen en weer voeren tussen  de stad Groningen en de Lauwerszee.

Fietsend door het Groninger land leer je meteen enkele regionale woorden kennen. Zo wordt het begrip zijl gebruikt voor een afwateringssluis – bij Aduarderzijl zie je een mooi voorbeeld. Even verderop passeer je het terrein van een borg, een voornaam huis dat vaak is gebouwd op de fundamenten van een middeleeuwse boerderij. Bij deze Allersmaborg mag je door de bosrijke tuinen dwalen, maar het omgrachte huis zelf is verboden terrein.

Veel dorpen langs de route zijn gebouwd op een wierde, een met de hand opgeworpen heuvel uit de tijd dat er nog geen dijken waren. Zo hielden de Groningers droge voeten als de Waddenzee weer eens binnendrong. Bij de kerk van Ezinge is de wierde nog goed te herkennen. Of eigenlijk is het slechts een restant van de oorspronkelijke heuvel, want begin vorige eeuw is veel van de vruchtbare grond afgegraven. Uit archeologische vondsten bleek toen dat hier al ver voor het begin van onze jaartelling mensen hebben gewoond. Meer weten over de bijzondere geschiedenis van Noord-Groningen? Bezoek dan Museum Wierdenland even verderop in het dorp.

Niehove is misschien wel het mooiste wierdedorp van Groningen. Van bovenaf lijkt het op een spinnenweb: in het midden de kerk, daarom twee cirkels met huizen en paden die vanaf de kerk naar buiten lopen. Tijdens een extra rondje om de kerk merk je dat Niehove nog net zo oogt als honderd jaar geleden. Eenmaal buiten het dorp krijg je vanaf het Oebelepad nog een keer mooi zicht op de wierde, die net boven het vlakke boerenland uitsteekt.

Gaarkeuken? Het plaatsnaambord bij de sluis maakt nieuwsgierig, maar de verklaring is simpel: vroeger stond hier een eenvoudig eethuis langs een vaarverbinding tussen Groningen en Friesland. Van dat oude gehucht is niets over. Het huidige Van Starkenborghkanaal werd tussen 1928 en 1938 grotendeels met de hand gegraven in het kader van de werkverschaffing. In 1966 volgde verbreding van het kanaal omdat de schepen steeds groter werden. De sluis dateert van 1981.

Verstopt in het groen staat de Piloersemaborg, de laatste boerderijborg van Nederland. Fiets het terrein op en je ontdekt een borg met daarnaast een boerenschuur die in 1702 werd toegevoegd. Zo kreeg de borg een functie als boerderij. Het huis tussen borg en schuur is 19de-eeuws. Na een grondige restauratie doet het complex nu dienst als hotel annex zalencentrum.

Nog zo’n verrassing staat op de wierde rechts van knooppunt 60: volg het onverharde pad naar boven en je komt bij een idyllisch gelegen kerkje uit de 13de eeuw. Een huis uit 1900 en even verderop een monumentale kop-hals-rompboerderij uit 1816 maken het plaatje compleet. Vroeger liepen gelovigen op zondag via smalle kerkpaden door het boerenland naar dit kerkje. De meeste van deze paden zijn verdwenen. Nog wel te herkennen is de dodenweg die net voorbij de kerk naar links gaat. Hierlangs werden de overledenen naar de begraafplaats gebracht.