Land Art-route Zeewolde

Fietsveiligheid route-informatie: houd op deze route rekening met onderstaande punten; pas je snelheid aan, houd rekening met tegenliggers en ga waar nodig achter elkaar rijden.
• Tussen knooppunt 42-41-77 fiets je door het Horsterwold, waar je veel smalle paden, bruggen en paaltjes tegenkomt op de route.
• Tussen 41-77 steekt de route de drukke provinciale weg (N705) over; kijk hier goed uit.
• Bij knooppunt 77 staat een paaltje midden op het pad.
• Tussen knooppunt 46 en 11 fiets je het eerste deel via smalle en onverharde (schelpen)paden door het Knarbos. Na regen kan het hier flink drassig worden. Alternatief: fiets van 46 via 25 direct naar 13.

Toegankelijkheid: deze route is ongeschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.), vanwege bovengenoemde smalle paden, bruggen en paaltjes.

Parkeren: op TOP Woldstrand (Strandweg, Zeewolde) kun je gratis parkeren. Er is ook een toilet en een oplaadpunt voor e-bikes.

Naar het startknooppunt: vanaf de parkeerplaats van TOP Woldstrand ga je rechtsaf, het fietspad (op de dijk) op. Aan het einde van het fietspad is knooppunt 20. Hier ga je linksaf richting 42 en pak je de knooppuntenreeks op.

Aan de rand van Zeewolde passeer je twee betonnen muren, gescheiden door een kanaal. Het is een landschapskunstwerk met de naam Sea Level (1996) van de Amerikaanse kunstenaar Richard Serra. Hij kon nauwelijks bevatten dat je je hier op de zeebodem bevindt. Daarom wilde hij het waterpeil van de verdwenen zee laten zien: zonder de dijken zou het water tot de bovenste rand van de muur komen. Doordat de muur in een heuvel verdwijnt, wordt het hoogteverschil extra benadrukt. Het materiaalgebruik is bijzonder, want Serra werkte vooral in staal. Dit is een van de slechts drie kunstwerken die de minimalistische kunstenaar ooit in beton maakte.
Het werk, dat na bijna 30 jaar in slechte staat verkeerde, wordt dit jaar (2024) geheel afgebroken en opnieuw weer opgebouwd. Het overgrote deel van de kosten – bijna 1,2 miljoen – wordt betaald door de studio van Serra, die onlangs op 85-jarige leeftijd in New York is overleden (26 maart 2024). Het zegt iets over hoe bijzonder dit kunstwerk voor hem was, dat hij bij de onthulling ‘een liefdesverklaring aan het Nederlandse polderlandschap’ noemde. In zijn ogen was het vooral in Flevoland ‘alsof de aarde en hemel met elkaar vergroeid zijn’. Hij vond het landschap onvergelijkbaar met geen ander landschap ter wereld.

Voorbij Zeewolde zigzagt de route door het Horsterwold, een uitgestrekt bos dat vanaf 1973 is aangelegd op de toen nog maar net drooggevallen grond. Inmiddels maakt het bos een volwassen indruk. Opvallend zijn de dode bomen op de grond. Deels zijn het populieren, snelle groeiers die als eerste werden aangeplant en nu aan het einde van hun levenscyclus zijn. Maar voor het merendeel gaat het om essen. Die zijn ten prooi gevallen aan de essentaksterfte, een dodelijk schimmelziekte waar niets tegen te doen is. Op sommige percelen experimenteert Staatsbosbeheer nu met nieuwe boomsoorten die resistent zijn tegen deze en andere ziektes.

Tussen de knooppunten 73 en 72 passeer je op de Flediteweg twee bruine bordjes van Staatsbosbeheer. Bij het tweede bordje kun je linksaf naar een uitzichtpunt bij de Stille Kern. Zet achter aan de parkeerplaats je fiets neer en volg te voet het wandelpad. Even verder splitst het pad zich: rechtsaf ga je naar de Tuurtoren, linksaf naar een verhoogd uitzichtpunt. Beide plekken geven zicht op de Stille Kern, een waterrijk gebied waar de natuur alle ruimte krijgt. Konikpaarden, damherten, edelherten en reeën zorgen ervoor dat het gebied niet dichtgroeit. Let op: deze grote grazers kun je ook zomaar op het pad tegenkomen!

Het volgende landschapskunstwerk ligt aan de overkant van de Vogelweg. Een bordje wijst de weg. Al van een afstand valt op dat het landschap hier niet zo vlak is als bij de omliggende akkers. Alles glooit en golft. Dit kunstwerk heet Aardzee (1982) en is van Piet Slegers. Achter de kleurrijke brug begint een wandelpad langs grasheuvels die de golven van de verdwenen Zuiderzee verbeelden. Je moet hier zeemansbenen hebben om niet te struikelen. Op één plek zit er een gat in de ‘dijk’, waardoor water uit de vaart het gebied kan binnenstromen. Achter het gat kijk je uit over het oneindig lijkende polderlandschap.

Vanaf de Vogelweg volg je de hoge Knardijk, het oudste plekje van deze route. Links van de dijk ligt de polder Oostelijk Flevoland, die tussen 1950 en 1957 werd drooggelegd. De werkzaamheden begonnen met de aanleg van een ringdijk in het water. Daarna werd het gebied binnen de dijken leeggepompt. De Knardijk maakte deel uit van deze ringdijk. Op de kruising met de Vogelweg lag destijds een kleine werkhaven, die je nog altijd in het landschap herkent. Tussen 1959 en 1968 werd vervolgens Zuidelijk Flevoland, rechts van de dijk, drooggelegd. De Knardijk verloor daarmee zijn zeewerende functie, maar bleef liggen als slaperdijk: mocht de buitendijk ergens doorbreken, dan loopt niet meteen de hele polder onder water.  

De naam Knar verwijst naar een zandplaat die vroeger op deze plek in de Zuiderzee lag. Dat zand ligt er nog altijd en is de reden dat het gebied rond de dijk minder geschikt was voor de landbouw. Daarom werd hier vanaf 1974 een bos aangeplant. Over de naam hoefde niet lang te worden nagedacht: Knarbos. In het bos passeer je een plas die in 1997 speciaal voor bevers werd gegraven. Met succes, want inmiddels hebben bevers hier twee burchten gebouwd. Ook legden ze aan de oostkant van de plas een dam aan om het waterpeil te verhogen. Zo is hun burcht beter tegen roofdieren beschermd.

Pas in 1983 verrezen de eerste huizen in het dorp Zeewolde. Het was uitdrukkelijk de bedoeling dat er niet meer dan 5000 mensen zouden gaan wonen, maar dat aantal is inmiddels ruim overschreden. Voor de naam van het nieuwe dorp werd weer teruggegrepen op het verleden. De Zuiderzee ontstond aan het einde van de middeleeuwen doordat bestaande binnenmeren zich steeds verder uitbreidden. Daarvóór lag hier een nat veengebied, waar al vanaf de prehistorie mensen woonden. Documenten uit het jaar 790 geven aan dat in dit veengebied destijds een dorp lag met de naam Seaewald. Dat werd gemoderniseerd tot Zeewolde.

De grootste troef van Zeewolde? Zonder twijfel de serie stranden langs het Wolderwijd. Door het ondiepe water langs de kust zijn ze bovendien zeer geschikt voor gezinnen met kinderen. Het Wolderwijd hoort bij de randmeren, een strook water die de drooggelegde polders scheidt van het vasteland. Bij eerdere inpolderingen, zoals bij de Noordoostpolder die in 1942 droogviel, werd het nieuwe land nog vastgeplakt aan het oude land. Maar dat zorgde voor een groot probleem: het grondwater stroomde constant van het hooggelegen vasteland naar de laaggelegen nieuwe polder. Om dat te voorkomen kregen Oostelijk en Zuidelijk Flevoland de vorm een eiland. Bijkomend voordeel: je kunt deze route afsluiten met een glas in je hand en je voeten in het water …