Nationaal Park Lauwersmeer

Wandelen op de oude zeebodem

In het grensgebied tussen Groningen en Friesland had de Waddenzee duizenden jaren vrij spel. Totdat deze zeearm in 1969 werd afgesloten van het Wad en omgedoopt tot het Lauwersmeer. Ten zuiden van de dam ontsproot een fonkelnieuw natuurgebied waar vogels en wandelaars maar wat graag neerstrijken.

Ingedamde zeearm

Wie net buiten het dorp Lauwersoog op de zeedijk klimt en richting het noorden tuurt, kijkt als het ware terug in de tijd. Dit is hoe ook het gebied in je rug er eeuwenlang uitzag; een aftakking van de Waddenzee die zich het land in had weten te wringen. Na de Watersnoodramp van 1953 zat de angst voor overstromingen er ook in het noorden van Nederland echter goed in. Toen de zeearm daarom werd afgesneden van het Wad, zorgde dit aanvankelijk vooral voor dood en verderf; de rotte zeedieren en -planten kon je mijlenver ruiken. Maar het Lauwersmeer, zoals het ingedamde water was gaan heten, toonde razendsnel veerkracht.

Zout water werd zoet  

Vijftig jaar is voor de natuur nauwelijks een zucht te noemen. Toch ontstond er in dat korte tijdsbestek rond het Lauwersmeer een totaal nieuw landschap. Het water speelt wel nog altijd een grote rol op de grens van Groningen en Friesland. Zij het dat het zoute water van weleer inmiddels zoet is en wordt omlijst door dansende rietvelden, uitgestrekte graslanden en begroeide zand- en kleiplaten. Bos vind je er ook volop. Sommige bomen zijn door de mens geplant, maar een groot deel stak spontaan de kop op. In 2003 kreeg dit afwisselende natuurgebied de ultieme erkenning met een plek op de lijst van 21 nationale parken.

Duizenden brandganzen

Hoewel je rond het Lauwersmeer ook vossen kunt spotten en er grote grazers rondsjokken om de graslanden kort te houden, is het gebied vooral bekend geworden om zijn vele vogelsoorten. Op een doodgewone winterdag kun je vele duizenden brandganzen zien overvliegen. In de lente en herfst neemt het gekwetter helemaal ongekende vormen aan, als een karrevracht aan trekvogels op weg naar hun overwinteringadres of broedgebied uitrust in het Groningse groen. Wielewalen, lepelaars, kluten, zeearenden, zaagbekken, brilduikers … Er lijkt geen einde te komen aan de gastenlijst.

Ook veel zeldzame plantensoorten hebben voet aan de grond gekregen op de vroegere zeebodem. Zo kun je er ondermeer elf soorten orchideeën vinden.

Ochtendconcert van de wielewaal

Ondanks het kletsnatte karakter laat het Nationaal Park Lauwersmeer zich uitstekend op de wandelschoenen ontdekken. Staatsbosbeheer heeft er elf wandelingen uitgezet. Negen van deze routes zijn duidelijk gemarkeerd met gekleurde paaltjes; van een kort kabouterpad voor de kleintjes tot een 10 kilometer lange trektocht door de Kollumerwaard. Een aanrader is ook de 12 kilometer lange ANWB-wandeling Wielewalen bij Lauwersoog, die onder meer de witte vogelroute en het blauwe orchideeënpad van Staatsbosbeheer aan elkaar stikt. Wie vroeg de hort op gaat, hoort in het Marnebos de ochtendconcerten van de wielewaal. Nog niet helemaal wakker? Op de zeedijk blaast de waddenwind de slaap zo uit je ogen.

Palingrokerijen en vissersmusea

Op de fiets kun je binnen het nationale park het best de fijne paden in het Ballastplaatbos en het Kollumeroord opzoeken. Of kleur buiten de lijntjes en tuf een tochtje door de Marnewaard, net buiten de parkgrenzen. De routemakers van de ANWB hebben aan de hand van dertien knooppunten ook de prachtige Lauwerslandronde uitgestippeld. In 45 kilometer fiets je langs en door het nationale park, langs de waddenkust en door de polder weer terug. De middeleeuwse kerkjes, palingrokerijen en vissersmusea bieden onderweg genoeg redenen voor een tussenstop.

Tip: zowel de fiets- als wandelroute van de ANWB kun je afvinken met behulp van de gratis ANWB Eropuit-app. Handig: onderweg zie je op het kaartje waar je bent.

Overige activiteiten in Nationaal Park Lauwersmeer

Wie het Lauwersmeer vanaf het water wil leren kennen, kan in de dorpen Kollum, Oostmahorn, Winsum en Dokkum een bootje huren of opstappen voor een rondvaart door het nationale park. In het noordoosten van het gebied (rond Lauwersoog) en aan de westkant (bij Oostmahorn) bevinden zich een aantal recreatiestranden waar je een plons mag nemen in de voormalige zeearm. Ook organiseren de boswachters van Staatsbosbeheer het hele jaar door activiteiten voor jong en oud.

Sterren kijken

Een van de grootste trekpleisters van het nationale park is de pikdonkere hemel. Vanwege de afwezigheid van lichtvervuiling heeft het Lauwersmeer het predikaat Dark Sky Park gekregen; een internationaal keurmerk voor bijzondere natuurgebieden waar je nog van de duisternis kunt genieten. Een van de beste plekken om al die fonkelende sterren goed op je te laten inwerken is het Hemelplatform Achter de Zwarten; een hippe hut waar je op je rug de ruimte in mag staren.

Het donkerste fietspad van het land

Liever wat meer actie in het donker? Door de Kollumerwaard – tussen de Kwelderweg en de Hooge Zuidwal – snijdt ‘het donkerste fietspad van Nederland’, met fijn uitzicht op de lichtjes van Zoutkamp en in de verte zelfs de gouden gloed van Groningen. Houd ook de agenda van Staatsbosbeheer in de gaten voor de nachtelijke excursies die geregeld georganiseerd worden.

Overnachten rond het Lauwersmeer

Het Lauwersmeer ligt precies op de grens van Friesland en Groningen, en op nog geen 40 kilometer rijden van zowel Leeuwarden als (de stad) Groningen. Ook buiten het nationale park zijn er dus genoeg redenen om meerdere dagen in de streek te verblijven. Verschillende bungalowparken, campings, hotels en B&B’s in de omgeving zijn benoemd tot officiële gastheren van Het Lauwersmeer. Dit houdt in dat ze het gebied op hun duimpje kennen en dus ook een goede vraagbaak zijn voor alle vragen over routes, voorzieningen en georganiseerde activiteiten.

Praktische informatie

Activiteitencentrum Lauwersnest vormt de beste toegangspoort tot het nationale park (adres: De Rug 1, Lauwersoog). Binnen zijn plattegronden en souvenirs te koop. Buiten starten diverse wandelroutes en bevindt zich het ‘nestbouwbos’ waar kinderen kunnen spelen met takken en andere materialen uit de natuur. Het Informatie Paviljoen in de haven van Lauwersoog (adres: Haven 6) geldt als tweede bezoekerscentrum. De hond mee? In het nationale park bevinden zich drie losloopgebieden waar de riem af mag.