Van schans naar vesting

Hond mee: tijdens deze hele route zijn honden aangelijnd toegestaan.

Toegankelijkheid: Tussen knooppunt 58 en 66 gaat de route voor de helft over een slecht beloopbaar graspad (gedeelte langs de spoorbaan), de andere helft betreft een betonpad (het gedeelte vanaf de spoorbaan naar Nieuw-Beerta). Je kunt op het graspad niet om je heen kijken om struikelen te voorkomen. Advies is om de route bij 58 rechtdoor te blijven volgen via een verhard fietspad naar de knooppunten 46 en 45 om dan uit te komen bij 66. Bij knooppunt 55 moet je linksaf door het weiland. Advies is om de weg te vervolgen tot de eerstvolgende kruising en daar linksaf slaan (Ombocht). Van knooppunt 81 naar 14 kun je bij 81 rechtdoor lopen en de verharde weg blijven volgen.

Paden: deze route voert voor 20% over onverharde (zand- en gras)paden en verder veel over asfalt.

De route is bewegwijzerd met wandelknooppunten. Start bij knooppunt 51 bij station Nieuweschans en volg de knoopunten:
53 - 58 - 50 - 66 - 65 - 55 - 81 - 14 - 94 - 18 - 39 - 51

1. Start bij knooppunt 51 schuin tegenover station (bordeauxrode/blauw/witte markering) en loop, gezien vanuit het station Bad Nieuweschans, naar links de Oudezijl op. Vlak na 51 volgt een routebord met knooppunt 53, loop door naar 58.
2. Na 58, loop RD naar 50 en vervolg richting 66. (Let op: hier haakse bocht terug naar links, beetje naar beneden over een graspad.)
3. Het graspad gaat over in een verhard pad nog steeds op weg naar Nieuw Beerta en no 66.
4. In Nieuw Beerta vanaf 66 richting 65 (links van de weg met prachtige Oldambster boerderijen!
5. Op de Nieuweweg gaat de route na bijna 3 km voorbij punt 65 bij punt 55 LA het weiland in en gaat na een bocht over een weiland; bij een bordje 'verboden toegang' de richting vervolgen over de verharde weg die u rechts ziet.
6. Volg deze verharde weg tot over de spoorwegovergang  naar punt 81.
7. Loop daar door en sla RA de dijk op (op een viersprong, ruim voor het viaduct), volg markeringen. Let op: niet naar de boerderij zelf lopen (no 2). Dat is niet de route: het enigszins begroeide pad gaat over de dijk rechts van de boerderij. De route leidt langs een mooi uitzicht. Grasdijk eindigt op verharde weg, hier LA , volg markering.
8. Na deze lus, onder de snelweg door, brug over, knooppunt 14 en RD gaan tot de T-splitsing, knooppunt 94. Hier LA, naar 18. Bij 18 RD naar 39.
9. Verharde weg volgen tot knooppunt 39, de brug over (infobord Bos op Houwingaham) en vlak voordat u Duitsland inloopt, in Booneschans, LA een betonpad uitlopen tot een T-splitsing. Daar LA naar een bruggetje. Over de brug voert de route tussen de plassen richting A7.
10. Bij A7, nog voor de snelwegRA en bij het volgende viaduct LA onder de snelweg door het dorp in.
11. U volgt de route verder naar startpunt 51 (Let op; bij de kruising Voorstraat/Hoofdstraat gaat u LA -markering ontbreekt.) U loopt verder richting het station (punt 51).

De naam van het buurtschap Oudezijl verwijst naar een zijl (sluis) die hier in de 17e eeuw werd aangelegd. Nadat in 1628 de vesting Nieuweschans was aangelegd, was er behoefte aan een sluis, om in geval van nood de omliggende landerijen onder water te zetten.

Van Nieuw-Beerta naar Beerta loopt u langs ‘boerderijkastelen’ die hier in de 19e eeuw gebouwd werden door rijke Groningse herenboeren. Het zijn typische voorbeelden van de Oldambster boerderij. Kenmerkend is de grote zolder boven het woongedeelte van twee verdiepingen, waar vroeger het geoogste graan werd gedroogd.

Het was Alfred Evert Bonen die in 1589 in het tracé van de Hamdijk de Booneschans bouwde. Maar tot grote bloei kwam het niet. Nadat in 1628 de Nieuweschans werd gebouwd, verloor de Booneschans aan belang en raakte in verval. Het enige dat nu nog verwijst naar de voormalige schans is een lichte verhoging en verbreding in de dijk.

De Westerwoldse Aa is een rivier die ten noorden van Nieuweschans in de Dollard stroomt.

Wie zeshonderd meter onder de vesting Nieuweschans zou afdalen, vindt er zout bronwater. Maar gelukkig kunt u zich de moeite besparen. Het water, dat zeer rijk is aan mineralen, wordt opgepompt en rechtstreeks naar het kuurbad geleid. Het bad maakt deel uit van een groot kuurcentrum met sauna, thermaalbad en hotel. Jaarlijks komen bijna tweehonderdduizend bezoekers naar de bron (www.fontananieuweschans.nl).

In het Vestingmuseum is een kleine expositie ingericht over de geschiedenis van de vesting. Het mooist is de maquette waarop de vesting anno 1825 is nagebouwd (1e Kanonnierstraat 2, www.vestingmuseumbadnieuweschans.nl).

Drie schansen
De Nieuweschans heeft twee voorlopers gehad in de Oudeschans en de Booneschans. De aanleg van deze drie schansen had alles te maken met de Tachtigjarige Oorlog, toen vijandige troepen vanuit Duitsland naar de Nederlandse grens trokken. In 1593 kwam graaf Willem Lodewijk hier aan met 150 schepen en 2200 man krijgsvolk om de Oudeschans aan te leggen. In dezelfde tijd werd de Booneschans aangelegd. De Nieuweschans volgde in 1628. Deze nieuwe schans kreeg de vorm van een rechthoek met  vijf bastions, omgeven door wallen en een gracht. In de 17e en 18e eeuw werd het geheel versterkt en uitgebreid.

Van 1628 tot 1870 was Nieuweschans een vesting. In de Voorstraat, het oude hart van het dorp, herinneren diverse panden aan de vroegere vesting, zoals de Hoofdwacht op nr. 30. Voor dit gebouw voltrok zich iedere dag het ceremonieel van de aflossing van de wacht. ’s Lands Huys (nrs. 21 en 22) was het onderkomen voor de vestinginspecteurs. Nieuweschans is tegenwoordig een beschermd dorpsgezicht.