Ravenstein

• Ga vanaf de parkeerplaats op de Bleek richting stadje en ra, Walstraat. Einde ra, Maasdijk. Na restaurant ’t Veerhuis schuin rechts naar beneden, Doolhof. Eerste weg ra, Bocht naar links, op splitsing rechts aanhouden, Contre Escarpe.

• Eerste ra, Landpoortstraat, het stadje in. Eerste la, Molensingel. Achter molen langs, dan links Molensingel vervolgen met de bocht naar rechts en links aanhouden. Einde Molensingel la, Philips van Kleefpad. Over een bruggetje, Pollekespad, dan einde ra. ’t Laantje. Volg het pad langs het water. Rechts aanhouden. Gaat over in Maasdijk.

• Eerste ra, Van Coothweg. Eerste la, Kasteelseplaats. Onder poort door, St.-Luciastraat. Einde op pleintje la, Marktstraat. Einde rd, via poort en op Maasdijk ra.

In de Walstraat zit tegenwoordig een leerlooierijmuseum dat u kunt bezoeken. Op de hoek van de Maasdijk en de Walstraat ligt het Oranjerondeel, onderdeel van Bolwerk Oranje. Rechts, dicht tegen de dijk, ziet u het restant van een schietgat. Daarbovenop staat een kanon.

Rechts beneden de dijk is het vroegere Bovenste Hoornwerk herkenbaar. Het heeft de tijd beter doorstaan dan het Onderste Hoornwerk aan de andere zijde van de stad, dat wordt doorsneden door de spoorlijn. Een hoornwerk lag, net als een ravelijn, in de gracht, maar had een versterkt front en twee lange flanken. Benedendijks loopt u langs de gracht die om het hoornwerk liep. Verderop is het vestingverleden nog gevangen in de straatnaam Contrescarpe (stenen talud of muur ter bescherming van de wal).

Weer bijna terug in de stad loopt u ongemerkt over het ravelijn Halve Maan. Dat is nu zijn vorm kwijt, maar wordt nog wel aan drie zijden omgeven door water. Hier kwamen vroeger twee bruggen samen bij de verderop gelegen Landpoort.

In verschillende periodes in de geschiedenis werd Ravenstein beschermd door muren, wallen en grachten, maar de meeste van deze verdedigingswerken zijn tussen 1672 en 1675 gesloopt. Daardoor loopt u nu bijna ongemerkt via de Landpoortstraat de ‘vesting’ binnen. De straat is genoemd naar een middeleeuwse stadspoort, die echter al vroeg werd afgebroken. In de 17e eeuw zou u via een ravelijn – een versterkt eilandje in de gracht – en twee houten bruggen de stad binnen zijn gewandeld. Op de plek van huisnr. 3 stond de kortegaard of hoofdwacht die bij de poort hoorde. Het grote pand ertegenover was een bierbrouwerij. Tegenwoordig kunt u in deze straat een smederij bezoeken.

Op bastion Utrecht staat stellingmolen De Nijverheid, die in 1857 in de plaats kwam van een oudere korenmolen. Door de hoogte van het bastion konden de wieken veel wind vangen. Bij de laatste restauratie van De Nijverheid in 1996 zijn de vier teerlingen (zware stenen waar de molen op stond) van de voormalige standerdmolen onder de betonvloer teruggevonden. Deze zijn in het straatwerk onder de molen te zien. Tegenwoordig wordt in de korenmolen het in de streek op biologische wijze geteelde spelt gemalen. Spelt is een oergraan dat erg gezond is en aan populariteit wint. Elke vrijdagmiddag is de molen open en worden er in de winkel graanproducten verkocht. In een bijgebouw van de Molen de Nijverheid is ook nog een stadsbrouwerij gevestigd, waar u op het terras speciaalbier kunt proeven.

Op de plaats waar nu Van Coothweg 1 is, lag vroeger het bastion Famars. De van oorsprong puntige uitbouw in de stadswal heeft sinds de ontmanteling van de vestingwerken een ronde vorm. In het bastion is een overwelfde gang ontdekt, die alleen te herkennen is door een bolling in het maaiveld.

Over het bruggetje komt u langs het protestantse kerkhof, dat op het voormalige ravelijn Polleke ligt. Het ravelijn is goed bewaard gebleven: het heeft nog altijd een driehoekige vorm en wordt bijna geheel door water omgeven.

Langs de Maasdijk ziet u links het gereconstrueerde rondeel Kasteelse Bok. Dit zware muurwerk met opstelplaats voor een kanon is de voorloper van de puntige bastions. Het rondeel was eeuwenlang verborgen in de dijk op slechts 1 m diepte en behoort tot de oudere delen van de vestingwerken. Vroeger stond de Strang of Binnenmaas tegen het rondeel aan. Aan de rechterzijde van de weg staat een zeldzaam gaaf, tienhoekig theehuisje uit circa 1890. In die tijd werden door particulieren tuinen aangelegd op de plek van de verdwenen wallen. Dit theehuisje staat mogelijk op de resten van een kruitkelder uit 1521.

Als u de dijk af loopt, ziet u links van de weg de door een gracht omgeven Reinouthof. Op deze plek stond Kasteel Ravenstein, waarmee de geschiedenis van het stadje begon (zie hieronder). In 1818 werd het kasteel, inclusief de fundamenten, opgeruimd. Wat nu Kasteelseplaats heet, was destijds de plek van de ommuurde voorburcht. Hier stonden de bijgebouwen zoals stallen, een bakkerij en personeelsverblijven. De Kasteelsepoort – nu onderdeel van een woonhuis – is 14e-eeuws en hoorde bij de voorburcht. Via de poort kwam je in de ommuurde middeleeuwse stad.

Ravenstein ontstond nadat heer Walraven van Valkenburg in 1360 een kasteel aan de Maas bouwde om tol te heffen bij passerende schepen. De nederzetting naast het kasteel kreeg al snel stadsrechten en een ommuring. Nadat in 1396 de kasteelheer van Ravenstein door de hertog van Kleef was verslagen, kwam de omgeving van Ravenstein in Duitse handen. Toen de rest van de Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) protestant werd en het katholicisme werd verboden, gold dat niet voor Ravenstein. Daarom kwamen veel katholieke kloosters naar deze regio. Pas in 1794, toen de Fransen het voor het zeggen kregen, kwam er een einde aan de autonomie. In 1814 werd het ‘Duitse’ Ravenstein officieel onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden.

Onderweg naar de rivier komt u door de Maaspoort, die ook deel uitmaakte van de eerste ommuring van de stad. Samen met de Kasteelsepoort behoort hij tot de oudste bouwwerken van Ravestein.