ANWB HomepageVersnellingsbak
Een auto heeft - net als een racefiets - tandwielen van verschillende groottes. Deze tandwielen zitten in de versnellingsbak en zorgen voor de juiste kracht op de wielen.
Hoe werkt een versnellingsbak?
In de versnellingsbak grijpen tandwielen in elkaar, maar draaien ze los op hun as. Bij het schakelen verbindt een schakelmof het tandwiel met de as. Deze verbinding verloopt soepel dankzij synchromeshringen, gemaakt van een bronzen materiaal. De versnellingsbakolie zorgt voor smering, koeling en houdt vuil weg.
Wat doet een versnellingsbak?
Tandwielparen van verschillende grootte grijpen in elkaar. Het ene tandwiel is verbonden met de motor, het andere met de wielen. De verhouding tussen de tandwielen bepaalt hoe snel de wielen draaien bij een bepaald motorvermogen.
Welke soort versnellingsbakken zijn er?
Er zijn vijf verschillende soorten versnellingsbakken. Hieronder leggen we uit hoe ze werken en wat de voor- en nadelen per type versnellingsbak zijn.
Het meest gangbaar is nog steeds de handgeschakelde versnellingsbak, waarbij je zelf koppelt en schakelt.
Voor- en nadelen van de handgeschakelde versnellingsbak
+ Goedkoper in aanschaf
- Handmatig schakelen kan onprettig zijn bij files of stadsverkeer
In een handgeschakelde auto gebruiken we de koppeling om de overgang van de ene naar de andere versnelling soepel te laten verlopen. Een conventionele automaat heeft geen gewone koppeling die je bedient met een pedaal, maar een vloeistofkoppeling, ook wel koppelomvormer genoemd.
Deze koppelomvormer zorgt voor een hele soepele overgang van de ene naar de andere versnelling. Deze automaat heeft vaak een hoger brandstofverbruik dan een handgeschakelde auto, zeker als het gaat om een wat oudere auto of youngtimer. Er zijn tegenwoordig automaten met maar liefst negen versnellingen, die dankzij computeraansturing razendsnel kunnen schakelen en juist zuiniger kunnen zijn dan een handgeschakelde auto. Deze vallen wel in een hogere prijsklasse.
Voor- en nadelen van de conventionele automaat
+ Zeer soepele schakelmomenten
- Onzuinig (bij oudere auto's)
- Ingewikkelde techniek
Een gerobotiseerde handbak wordt ook wel een semi automaat genoemd. Eigenlijk is het niets anders dan een gewone versnellingsbak waar een computer en hydraulica de bediening van de koppeling en de versnellingen op zich nemen.
Omdat de computer zijn schakelmoment slim kan kiezen en misschien veel vroeger opschakelt dan wanneer je dat zelf zou doen, zorgt een gerobotiseerde handbak voor een lager verbruik. Let op: tijdens het schakelen wordt de aandrijving even onderbroken, terwijl de bestuurder op dat moment wel gewoon gas geeft. Dit wordt ervaren als ‘inhouden’. Dit soort automaten schakelt daardoor wel vrij langzaam.
Voor- en nadelen van een gerobotiseerde handbak
+ Zuinig en efficiënt
- Schakelt vaak vroeg op, minder comfortabel
- Langzame en bokkige versnellingswisselingen bij oudere systemen
Dit is een variant op de gerobotiseerde handbak, maar dan ontworpen om het schakelen soepeler en sneller te laten verlopen. Het systeem bestaat feitelijk uit twee versnellingsbakken, één voor de even en één voor de oneven versnellingen, beide met hun eigen koppeling. Wanneer je bijvoorbeeld in de vierde versnelling rijdt, kan de auto in de andere versnellingsbak alvast de derde of vijfde versnelling inschakelen, afhankelijk of je aan het versnellen of juist afremmen bent.
Zo kan er razendsnel worden op- of teruggeschakeld. Vaak in enkele tienden of zelfs honderden van een seconden, veel sneller dan je zelf ooit met een handgeschakelde versnellingsbak kunt schakelen. Een bekend voorbeeld is de DSG automaat van de VAG groep.
Voor- en nadelen van een automaat met dubbele koppeling
+ Zuinig en efficiënt
+ Razendsnel schakelen
- Schakelt vaak vroeg op
- Wegrijden uit stilstand kan bokkerig gaan als je veel gas geeft
Zonder te ver in de techniek te duiken is het goed om te weten dat een Continu Variabele Transmissie (CVT) geen vaste versnellingen met tandwielen heeft, maar een oneindig aantal versnellingen tussen de lichtste en zwaarste overbrenging.
In de praktijk betekent het dat wanneer je gas geeft, de motor meteen veel toeren maakt en zolang je blijft versnellen ook evenveel toeren blijft draaien. Heb je je snelheid bereikt, dan zakt het aantal toeren terug tot het aantal dat nodig is om die snelheid vast te houden. Hybride-auto’s zoals van Toyota, Lexus en de Ford Kuga hebben een CVT, maar die werkt met een planetair tandwielstelsel. Die techniek werkt heel anders.
Voor- en nadelen bij een CVT
+ Motor kan altijd op een optimaal (lees zuinig) toerental werken
- Motorgeluid niet in overeenstemming met de rijervaring
- Gaat loeien bij accelereren. Dit wordt nogal eens als oncomfortabel ervaren. Vooral hybrides kennen dit fenomeen.
Waarom slijt een versnellingsbak?
Door het continu in elkaar grijpen van de tandwielen ontstaat slijtage. De synchromeshringen hebben het nog het zwaarst te verduren. Zij moeten tijdens het schakelen het snelheidsverschil tussen tandwiel en as opvangen. Als de synchromeshes versleten zijn, wordt schakelen lastiger, misschien is soms wat gekraak hoorbaar.
Een ‘bakrevisie’ betekent meestal nieuwe synchromeshes en eventueel de lagers van de assen. De versnellingsbakolie gaat in theorie een autoleven lang mee.
Wat als de versnellingsbak kapot is?
Als de versnellingsbak niet soepel meer schakelt, begint te kraken of uit de versnelling springt, kan dat meerdere oorzaken hebben. Mogelijk zijn de synchromeschringen versleten.
Verder kunnen ook de in de bak aanwezige lagers of tandwielen versleten zijn of de schakelvork gebroken zijn. Dan zit er niets anders op de versnellingsbak te laten repareren of, in het ergste geval, te vervangen.
Wat kost een revisie of vervanging?
Een revisie kost ongeveer €2.500, inclusief montage. Soms is vervanging door een tweedehands versnellingsbak goedkoper.
Wat kan ik zelf doen?
Reparatie en vervanging van de versnellingsbak kun je beter aan een specialist overlaten.
Vervangend vervoer nodig?
Staat je auto voor langere tijd bij de garage vanwege een kapotte versnellingsbak en heb je vervangend vervoer nodig? Dan kun je bij ANWB terecht voor een huurauto via onze partner Sunny Cars. Als ANWB-lid ontvang je ledenvoordeel op het huren van een auto.