ANWB HomepageEmmen, de open groene stad
Nederland, Drenthe, Emmen
- 52
- 54
- 40
- 31
- 30
- 47
- 32
- 16
- 21
- 41
- 37
- 39
- 76
- 40
- 55
- 21
- 52
Het mooi op de Hondsrug gelegen Emmen doet op het eerste gezicht wat dorps aan. Maar niets is wat het lijkt, want op haar eigen bescheiden wijze is Emmen in stedenbouwkundig opzicht ronduit vooruitstrevend en heeft het meerdere innovaties op haar naam staan. Denk daarbij aan de beroemde Vlindertuin van de jaren 80 en de slimme wijze waarop nu de doorgaande Hondsrugweg letterlijk onder het moderne stadshart is weggewerkt. Ja, zelfs over dat landelijke karakter van Emmen is nagedacht: het is onderdeel van een stedenbouwkundig fenomeen dat de ‘open groene stad’ heet!
NB Het startpunt/P ligt niet direct aan de knooppuntenroute; lees de routebeschrijving voor de aanrijroute (Routebeschrijving Start en Einde). In Emmen is het bijna overal betaald parkeren; een dagkaart kost € 10,20.
TIP: de route bestaat uit twee lussen van elk ca. 24 km die samenkomen in het stadshart; levensgenieters en liefhebbers van korte rondjes kunnen de route eenvoudig in tweeën delen en onderweg uitgebreid pauzeren met een picknickmand of op een terrasje, eventueel gecombineerd met een overnachting.
Tip: Fiets deze route via de gratis ANWB Eropuit app. Zoek de route in de app via de filters. Onderweg zie je op het kaartje waar je bent, zo kun je niet verdwalen.
Fietsveiligheid route-informatie: houd op deze route rekening met onderstaande punten:
• Tussen knooppunt 32 en 16 is bij het verlaten van het bos een onoverzichtelijke oversteek over de Ermerweg. Stop hier alvorens over te steken! Er wordt vrij hard gereden op deze rustig lijkende plek.
• 54-40: net na 54 is het Schoolpad een hobbelig pad met slecht wegdek.
• 40-55: net na de molen bevindt zich een stukje rulle zand/grindweg met forse kuilen.
• Tussen 55-21 is het schelpenfietspad door de Emmerdennen stevig, maar hier en daar met flinke spoorvorming en stevige rillen.
• Tussen 55-21 bevindt zich de onoverzichtelijke oversteek van de Boermarkeweg; vanuit het bos beland je zo op het drukke fietspad waar men flink doorfietst op weg van werk naar huis!
Toegankelijkheid: deze route is in principe geschikt voor extra brede fietsen (driewielers, bakfietsen, etc.), mits jerekening houdt met tegenliggers op de soms smalle paden door het bos.
STARTPUNT:
Ga met je rug naar het Fletcher Hotel-Restaurant ByZoo Emmen linksaf, de weg uit (supermarkt aan je linkerhand houden). Op de asfaltweg linksaf (Klokkenslag) en met de bocht mee naar rechts. Op de kruising rechtdoor, Kerkhoflaan. Na de spoorwegovergang rechtdoor blijven rijden, Kerkhoflaan, wordt na de kruising Angersloërdijk. Je fietst nu op de route naar knooppunt 52.
EINDE (via Raadhuisplein en Wildlands Zoo):
Fiets vanaf KP-21 verder richting 52. Ga na het Marktplein direct na de kerk rechtsaf, Kerkpad. Net voor het grasplantsoen linksaf, tussen het gemeentehuis en de winkels door. Rechts aanhouden, het Raadhuisplein over, richting de ingang van Wildlands. Voor de ingang linksaf het plein oversteken richting de winkelpassage (je gaat nu vóór de verkeerstunnel langs, de auto’s rijden onder het plein door). Pal voor de ingang van de passage rechtsaf, even afstappen en te voet tussen de gebouwen door. Rechtdoor zie je Parkeerterrein Willinkplein Zuid al liggen. Aan het einde rechtsaf voor Fletcher Hotel-Restaurant ByZoo Emmen, je startpunt.
Hoewel van oorsprong een esdorp op de hoge zanden van de Hondsrug, floreerde Emmen dankzij de ontginning van en turfwinning in de omringende veengebieden. Na de Tweede Wereldoorlog nam de industrialisatie hier een vlucht en moesten er snel woningen komen om de vele arbeiders te huisvesten. Stedenbouwkundige Niek de Boer besloot om de benodigde nieuwbouwwijken op relatief grote afstand van de oude kern te plaatsen, om zo een woonvorm te ontwikkelen die aansloot bij de behoeften van de voormalige veenwerkers: de voorzieningen van een stad, maar met behoud van een landelijk karakter. Het concept, dat bekend staat als de ‘open, groene stad’, trok internationale aandacht, onder meer met het vernieuwende fenomeen ‘woonerf’.
Halverwege de 19e eeuw werd het Oranjekanaal (‘het knoal’) aangelegd door de Drentsche Veen- en Middenkanaal Maatschappij (DVMKM), inclusief vier sluizen om een hoogteverschil van 7 meter te overbruggen. Het was bedoeld om de veengebieden ten westen (Odoornerveen) en oosten (Bargervenen) van Emmen te ontsluiten voor de turfwinning. Helaas bleek de onderneming al snel onrendabel.
Net voor de buurtschap Zuidbarge passeer je de molen Zeldenrust. Hier ving de weduwe Jacoba Omvlee in de Tweede Wereldoorlog een Joods gezin op. Wonder boven wonder zijn ze nooit ontdekt. De kleinzoon van de onderduikers maakte hier later een film over, ‘Jacoba’, die in 1990 op nationale televisie werd uitgezonden.
Nieuwbouwwijken in een parkachtige setting kenmerken de ‘open, groene stad’. In het geval van de zuidelijke woonwijk de Rietlanden betekent dit dat de twee plassen, de Kleine en de Grote Rietplas, een prominente rol kregen toebedeeld. Het speelstrandje met horeca en de rietkragen doen je even in een vakantiepark wanen. Even verderop ligt Park Sandur, inderdaad een recreatiepark met een klein aantal luxe permanente woningen die pal aan het water zijn gelegen. Vanaf daar gaat het door de voormalige veenontginningsgebieden.
Na het oversteken van de brug over de drukke rondweg verandert het landschap en fiets je het in de jaren 20 aangeplante Noordbargerbos in. Na de oversteek van de Ermerweg (let op: hier wordt vrij hard gereden) volgen in het tweede deel van het bos een paar mooie kleine stukjes heide met een solitaire boom. Wees niet verbaasd als je hier paarden tegenkomt, de manege is niet ver weg. In dit bos bevindt zich ook de beroemde ‘Dikste Stien’ – een enorme zwerfkei uit de Saale-ijstijd. Helaas komt de route hier niet langs.
Het brede zandpad dat bij de manege links vanuit het bos samenkomt met de asfaltweg heet de Heirweg. ‘Heerweg’ of ‘heirbaan’ was oorspronkelijk de benaming voor een weg die door het leger werd gebruikt, meer specifiek door het Romeinse leger. Sommige van deze wegen zijn dan ook al heel oud. Van deze Heirweg kunnen we echter met zekerheid zeggen dat hij niet tot op de Romeinse tijd teruggaat: Drenthe ligt immers een flink stuk boven de Limes. De naam stamt waarschijnlijk uit de middeleeuwen, toen veel doorgaande wegen ook zo werden aangeduid.
Na knooppunt 16 gaat de route langs de rand van het pittoreske buurtschap Westenesch. Nu een stadsdeel van Emmen was dit ooit een zelfstandig esdorp. Een deel van de buurtschap is beschermd dorpsgezicht met enkele prachtige monumentale 18e-eeuwse (heren)boerderijen. Verderop (niet aan de route) bevindt zich nog een bijzonderheid: het enige hunebed (D44) van ons land dat nog in particulier bezit is.
De route doorkruist het centrum van Emmen om daarna via de noordelijke woonwijken het Valtherbos in te rijden. Na 500 meter liggen links van het fietspad drie hunebedden (D38, D39 en D40) bij elkaar op een fraai stukje heide. Bij de twee kleinere zijn de heuvels die zo’n keiengraf oorspronkelijk bedekte nog herkenbaar. De laatste inzichten zijn dat de hunebedden belangrijke (voorouder)monumenten waren binnen een gemeenschap. Dat er hier drie bij elkaar liggen betekent mogelijk dat hier meerder familieclans dicht bij elkaar woonden.
Zo’n 100 meter verderop ligt aan de rechterkant van het fietspad een flinke reeks goed herkenbare grafheuvels. Nergens anders in Drenthe zijn zo veel grafheuvels gevonden dan in het Valtherbos. Dit zou erop kunnen duiden dat dit in de Nieuwe Steentijd een dichtbevolkt gebied was.
De geschiedenis van het Valtherbos is in meerdere opzichten veelbewogen. Even voorbij knooppunt 37 ligt links een toegangspad naar een onderduikershol uit de Tweede Wereldoorlog. Op deze indrukwekkende plek worden de mannen geëerd die zich inzetten voor de bescherming van anderen, en daarbij soms het leven lieten. Ondanks verraad volhardden zij in hun stilzwijgen, zodat de ondergedoken joden gespaard bleven. Initiator en lokale kippenboer Bertus Zefat werd daarom ter plekke op zijn erf doodgeschoten, maar het hol bleef tot het einde van de oorlog onontdekt.
Even verderop ligt aan de rand van het bos – een stukje naar links van het fietspad af, bij hunebed D35 – een gletsjerkuil. Dit overblijfsel uit de Weichsel-ijstijd betreft een droge pingoruïne. Waar de meeste andere pingoruïnes gevuld zijn met water en veen, bevatte de ondergrond hier meer zand dan leem, waardoor het water er niet in blijft staan.
Onderweg van Weerdinge (fraaie molen De Hondsrug) naar knooppunt 55 rijd je langs Zandgat De Boer, een inactieve zandafgraving. Helaas is er door de omringende bosjes weinig te zien van het hier aanwezige ‘Broken Circle and Spiral Hill’ dat de gerenommeerde landart-kunstenaar Robert Smithson vijftig jaar geleden maakte voor de legendarische Sonsbeek-tentoonstelling van 1971.
Dan duikt de route de Emmerdennen in, een populair wandelgebied dat door de Emmenaren ook wel liefkozend ‘Klein Zwitserland’ wordt genoemd. De grove dennen werden aan het begin van de 19e eeuw geplant om de oude zandduinen vast te leggen. Op de hoek bij knooppunt 55 ligt een duidelijk herkenbare grafheuvel.
Even na het oversteken van de drukke Boermarkeweg (let op: vanuit het bos beland je plotseling op het drukke fietspad waar flink wordt doorgefietst) ligt het op twee na grootste hunebed van ons land op een kleine zandrug. Van dit hunebed is het merendeel van de stenen nog aanwezig: beide sluitstenen, alle draagstenen op één na, zes van de negen grote dekstenen en zelfs een flink deel van de kransstenen. Deze laatste stenen markeerden de omtrek van de aarden heuvel die het graf oorspronkelijk bedekte. Het verhaal wil dat koning Lodewijk Napoleon met paard en al bovenop de platte deksteen van dit hunebed sprong tijdens zijn bezoek aan Drenthe in 1809.
De bijnaam van Emmen is ‘Vlinderstad’, een verwijzing naar het vroegere Noorder Dierenpark, dat eind jaren 80 internationaal bekend stond om zijn innovatieve vlindertuin. In 2015 sloot deze dierentuin, waarna op een ruimere locatie met groeimogelijkheden de spiksplinternieuwe Zoo werd gebouwd. Het terrein van het oude dierenpark werd omgevormd tot een ‘mensenpark’, een kleurrijk stadspark waar evenementen plaatsvinden en dat nu de naam Rensenpark draagt. Het kenmerkende witte, tuindorpachtige gebouw De Drommedaar was ooit de woonvilla van de oprichter van de dierentuin. Later fungeerde het als dierentuinrestaurant.
Ten westen van het centrum opende in 2016 op de Noordbargeres het totaal vernieuwde dierenpark. Om de nieuwe Zoo aansluiting te geven op het stadshart werd al in 2012 gestart met een ingrijpend en prestigieus project voor centrumvernieuwing. Zo werd de Hondsrugweg – een belangrijke verkeersader die de nieuwe locatie van het dierenpark van het centrum afsneed – vernuftig weggewerkt in een tunnel. Samen met een grote parkeergarage verdween de drukke weg onder het oppervlak van een modern en ruimtelijk opgezet stadsplein. Rond het nieuwe Raadhuisplein bevinden zich, naast de entree van Wildlands Zoo, een stadstheater, het gemeentehuis en een winkelcentrum. Het verbindende, maar toch ruimtelijke karakter, de integratie van sport en spel en de waterrijke vormgeving sluiten uitstekend aan bij de ‘open groene stad’. Emmen is klaar voor de toekomst!