ANWB HomepageSterrensysteem voor veiliger fietsverkeer
De ANWB heeft een methodiek laten ontwikkelen, CycleRAP, waarmee de veiligheid van fietsverkeer kan worden verbeterd. Jaarlijks raken ongeveer 12.000 fietsers ernstig gewond. Bij de helft van deze ongevallen speelt de inrichting van de weg een rol. Je kunt hierbij denken aan paaltjes in de weg, stoepranden, trambanen, fietspad langs geparkeerde auto’s, boomwortels etc.
De nieuwe methode geeft inzicht waar een verhoogd risico is op een ongeval. Hiermee kunnen gemeenten en provincies (de wegbeheerders) de weg veiliger maken. Daarmee kan geld om de verkeersveiligheid te verbeteren effectiever worden ingezet. Lees meer hierover in het artikel van de Kampioen.
Hoe meer sterren, hoe veiliger
De CycleRAP methode is ontwikkeld voor fietspaden, fietsstroken en andere wegen waar fietsers ook van gebruik maken zowel binnen en buiten de stad. De bedoeling is om voor fietspaden sterren uit te delen. Hoe meer sterren, hoe veiliger. Bij de analyse van de fietsveiligheid van routes worden videobeelden gebruikt. Hierbij kan bijvoorbeeld worden bekeken of ergens langs een route obstakels staan die gevaarlijk voor fietsers kunnen zijn. Zoals een smal fietspad in de stad wat vlak langs geparkeerde auto’s loopt. Dat biedt risico dat uitstappers uit auto’s langsrijdende fietsers raken.
Sinds de lancering van CycleRAP in 2017 is ruim 1.10 kilometer fietspaden en wegen van CycleRAP scores voorzien.
Informatie voor professionals
CycleRAP is een methode om de veiligheid van fietsinfrastructuur proactief in kaart te brengen, dus zonder gebruik te hoeven maken van ongevallengegevens. CycleRAP is ontwikkeld voor alle fietspaden, fietsstroken en wegen waar fietsers gebruik van maken, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. De veiligheid van de fietsinfrastructuur wordt uiteindelijk uitgedrukt in een risicoscore.
CycleRAP is een van de meetinstrumenten voor de ‘Safety Performance Indicator’ fietsinfrastructuur (SPI fiets). Het uitvoeren van een risicoanalyse voor (fiets) infrastructuur past binnen de uitvoering van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV).
De ANWB verwacht dat gemeenten en provincies baat hebben bij de CycleRAP methodiek. Door het uitvoeren van een CycleRAP onderzoek ontstaat inzicht in ongevalsrisico’s op het wegennet. Hierdoor kan er gericht actie genomen worden. Dit kan gebruikt worden als onderdeel van beleid voor verkeersveiligheid en fietsbeleid.
In het Startakkoord Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030 is afgesproken dat elke wegbeheerder een risicoanalyse maakt van het eigen verkeerssysteem en daarmee inzichtelijk krijgt welke maatregelen nodig zijn om de belangrijkste verkeersveiligheidsrisico’s proactief aan te pakken.
Risico gestuurd werken, met een ‘Safety Performance Indicator’ (SPI), maakt het mogelijk om proactief beleid op te stellen. SPI’s zijn meetbare variabelen waarmee veiligheidsrisco’s in kaart gebracht kunnen worden en waarvan is aangetoond dat ze een relatie met verkeersveiligheid hebben.
Het aantal ernstige enkelvoudige fietsongevallen is de afgelopen jaren gestegen. Bij de helft van deze ongevallen speelt de weginrichting een rol. Werken met een SPI voor fietsinfrastructuur maakt het mogelijk om gericht beleid te maken en het resultaat te meten. CycleRAP is een meetinstrument voor de SPI fietsinfrastructuur.
Bij de analyse van de fietsveiligheid wordt gebruik gemaakt van videobeelden. Op basis van de beelden worden wegkenmerken gestructureerd in kaart gebracht. Er vindt een externe kwaliteitscontrole plaats op de dataverzameling. Op basis van het risicomodel wordt de veiligheidsscore berekend. De score vorm de basis voor analyse en rapportage. Rapporten bieden inzicht in de risico’s op ongevallen met voertuigen, fietsers en snor/bromfietsers, voetgangers en enkelzijdige ongevallen. Daarnaast worden de veiligheidsscores en wegkenmerken weergegeven in een GIS omgeving.
CycleRAP is een uitgebreide versie van de EuroRAP / iRAP sterrenmethodiek. In het iRAP basismodel zit een sterrenscore voor fietsers, welke inzicht biedt in de ongevallen met gemotoriseerd verkeer. Deze kan een quick scan kunnen vormen. CycleRAP kan vervolgens worden ingezet op trajecten of locaties waar een diepgaander inzicht nodig; zoals schoolroutes of de drukste fietspaden.
CycleRAP is in Nederland ontwikkeld door SWOV in opdracht van de ANWB. De methode is onderdeel van het internationale Road Assessment Programme (iRAP). Dit is een NGO zonder winstoogmerk. De ANWB is ambassadeur van het programma en brengt partijen bij elkaar om de ontwikkeling en toepassing van de methodiek te stimuleren.
De onderzoeken met de CycleRAP methodiek worden uitgevoerd door bedrijven die training hebben ontvangen van iRAP. Mocht u als wegbeheerder zelf beelden of data van wegkenmerken hebben dan kunnen die mogelijk gebruikt worden. Wilt u zelf met de methodiek een (deel van het) onderzoek uitvoeren, of opdracht verlenen aan een bedrijf dat nog geen training heeft ontvangen? Dat is mogelijk na doorlopen van een training.
Hier vermelden we de bedrijven die van iRAP een training hebben ontvangen en ten minste één CycleRAP project hebben uitgevoerd. Voor offertes kunt u rechtstreeks met hen contact opnemen.
- AMSS-CSV, Nikola Galovic
- IV-infra (voorheen Advin), Stefan van Lith
- Mobycon, Erik Wahle
- RHDHV, Peter Morsink
Voor vragen over de methodiek of het RAP programma kunt u een mail sturen aan de ANWB met in onderwerpregel ‘CycleRAP’.
De laatste ontwikkelingen zijn te vinden op https://irap.org/CycleRAP/
CycleRAP is ontstaan vanuit de behoefte van enkele wegbeheerders om de fietsveiligheid in kaart te brengen. De ANWB bood de provincies in 2013 een onderzoek naar de provinciale wegen met de EuroRAP methodiek aan. Op dat moment kon fietsveiligheid nog niet voldoende meegenomen. Met het oog op het toenemend aantal enkelzijdige fietsongevallen heeft de ANWB besloten een meetmethode voor de fiets te ontwikkelen.
In 2013 kreeg SWOV de opdracht (van de ANWB) om een systeem te ontwikkelen ter beoordeling van de veiligheid van fietsinfrastructuur. Onder de noemer “Safe Cycling Network” is onderzoek gedaan naar gevaar verhogende indicatoren. In gemeente Harderwijk en Goes is praktijk ervaring opgedaan met het systeem. Daarnaast is er een belevingsonderzoek uitgevoerd in Gelderland waarbij fietsers de veiligheid van fietsvoorzieningen beoordeelden. Na afloop van de studie is de bèta versie van CycleRAP toegepast op een fietsroute in Friesland. Het onderzoek is mogelijk gemaakt met financiering van de FIA Foundation en bijdrage van Provincie Gelderland en Provincie Friesland.
In 2016 startte SWOV in opdracht van de ANWB en gemeente Amsterdam een tweede studie waarin de bèta versie van CycleRAP getest werd in Amsterdam. De methodiek werd toegepast als onderdeel van de ‘Network Safety Index’, waarbij ook de auto infrastructuur in kaart werd gebracht. Op basis van dit onderzoek kon gevalideerd worden welke wegkenmerken een relatie hebben met ongevallen. Het NSI onderzoek vindt u hier.
De bèta versie van CycleRAP die door SWOV ontwikkeld is bevat een lijst van wegkenmerken die gestructureerd in kaart gebracht worden. De score is een optelling van wegkenmerken die risico verhogend zijn. Om het risico op een ongeval te kunnen voorspelling is een weging van wegkenmerken, intensiteiten en snelheden noodzakelijk. De iRAP sterrenmethodiek werkt ook op die manier. Daarom is in 2017 gestart met het bouwen van een risicomodel voor de fiets. Hieraan is een bijdrage geleverd door experts van Provincie Friesland, de ANWB en iRAP.
In 2017 zijn de eerste projecten van start gegaan met CycleRAP 1.0. De noordelijke proeftuin verkeersveiligheid (Provincie Drenthe, Friesland, Groningen), de MRDH en provincie Gelderland hebben opdracht gegeven om een deel van hun wegennet te analysen. Enkele bedrijven zijn geselecteerd en getraind om met CycleRAP te werken. Deze projecten maakte het mogelijk om het model te ontwikkelen en testen. De rapportages kunt u vinden op de pagina regionale projecten.
Het CycleRAP model 1.0 geeft met indexscores inzicht in het risico op auto-fietsongevallen, fiets-fiets ongevallen, enkelzijdige fietsongevallen en fiets-voetgangersongevallen. De projecten leverde waardevolle feedback op van de betrokken overheden en bedrijven. Bijvoorbeeld de wens om de index scores te classificeren in sterrenscores en om de invloed van wegkenmerken nader te analysen.
In 2019 heeft iRAP in samenwerking met SWOV (in opdracht van de ANWB) een literatuur onderzoek uitgevoerd. Het gaat om een metastudie naar literatuur uit diverse taalgebieden. Dit is samen gedaan met WRI (uit Brazilië) en Viatrafik (uit Denenmarken), waarbij SWOV ook een peer-review heeft gedaan. De focus lag op het vinden van studies naar fietsongevallen zonder gemotoriseerde tegenpartij, omdat hierover het minst bekend was. Bekijk de resultaten van het literatuur onderzoek. Op basis van het onderzoek wordt de methodiek verder ontwikkeld.
Veelgestelde vragen
De CycleRAP onderzoeken worden door bedrijven uitgevoerd. De kosten hangen van af meerdere factoren: aantal kilometers te inspecteren weg of fietspad, complexiteit van de omgeving, beschikbaarheid van actuele beelden, beschikbaarheid van intensiteitsdata, hoe uitgebreid de analyse en rapportage moet zijn. Om een indicatie te krijgen raden we u aan om offertes op te vragen.
In principe wel. Echter om de methodiek op een goede manier toe te passen is er training voor nodig. Het gaat om een gecertificeerde methodiek. Resultaten kunnen alleen gepubliceerd worden als er kwaliteitscontrole plaatsvindt op de dataverzameling. De vraag is of uw organisatie wil investeren in het opdoen van de skills om de data te verzamelen? iRAP kan een training op maat verzorgen.
iRAP stelt de methodiek gratis ter beschikking en werkt met een systeem van certificering. CycleRAP is nog vrij nieuw, in 2020 volgt meer informatie over de certificering voor CycleRAP. Naar verwachting zal dit vergelijkbaar zijn of onderdeel worden van de iRAP accreditatie.