Onderzoek: Betalen naar gebruik

Nu het kabinet voornemens is om betalen naar gebruik in te voeren heeft de ANWB in maart 2022 een nieuw onderzoek gedaan onder de Nederlandse bevolking (N=2124). De ANWB vindt het belangrijk dat er draagvlak is voor het kabinetsbesluit en heeft daarom een nieuwe peiling uitgevoerd.

Een aantal zaken vallen op:

Communicatie

Nederlanders niet goed op de hoogte van het huidige autobelastingsysteem
Nederlanders zijn over het algemeen spontaan goed bekend met de MRB, maar niet zo bekend met de BPM en de accijns op brandstof. 19 % kan geen van de 3 belastingen noemen. Nadat Nederlanders meer uitleg hebben gekregen over het huidige belastingsysteem zijn ze vaker negatief over het huidige systeem. 

Voorwaarden

Voorwaarden voor een nieuw systeem
Een nieuw autobelastingsysteem moet duidelijk zijn, mensen willen weten wat ze precies kwijt zijn aan autobelastingen (74%) en zorgen voor hoge kwaliteit van wegen.
Een nieuw belastingstelsel moet als doel hebben:
-    Dat de kwaliteit van het wegennet wordt onderhouden en verhoogd (50%)
-    Dat het veiliger wordt op de weg (36 %)
-    En het moet de verkoop van schonere auto’s stimuleren, die minder schadelijke stoffen uitstoten (36%)

Zorgen

Zorgen zijn er omtrent privacy en praktische uitvoerbaarheid
Nederlanders zijn positief over het principe van betalen naar gebruik. Het systeem wordt door een meerderheid (68%) als een eerlijk systeem ervaren. Privacy is echter een belangrijk aandachtspunt. De helft van de Nederlanders geeft aan dat ze het een te grote aantasting van hun privacy vinden als de overheid hun rijgedrag gaat bijhouden met een kastje. Slechts 24% vindt het helemaal geen aantasting van de privacy. Ook kent het systeem praktische uitdagingen: kastjes moeten worden uitgelezen. Nederlanders willen het liefst dat het aantal kilometers wordt bijgehouden door een paar keer per jaar langs te gaan bij een garage (31%) of met een kastje in de auto (25%). Een deel van de Nederlanders vindt dat een paar keer per jaar langsgaan bij de garage te veel tijd en geld kost en zou liever slechts 1 keer langsgaan.

Kosten

Duidelijkheid over de kosten
Bijna drie kwart van de Nederlanders (74%) wil precies weten hoeveel geld zij precies kwijt zijn aan autobelastingen. Mensen die vaker de auto gebruiken, vinden dit belangrijker dan mensen die de auto minder vaak gebruiken. Het liefst willen automobilisten die duidelijkheid (ten minste) 1x per maand. 
NB: het merendeel van de automobilisten geeft aan de auto niet vaker te zullen laten staan als 'betalen naar gebruik' wordt ingevoerd. 

Heffing

Heffing op basis van uitstoot scoort het hoogst, daarna een vlakke heffing op basis van gewicht en brandstof
•    Een uitstootheffing wordt het best beoordeeld: 48% is voorstander en slechts 20% is tegen.
•    41% is voorstander van een vlakke heffing op basis van gewicht en brandstof 
•    40% is voor een geheel vlakke heffing, dwz: iedereen betaalt dezelfde prijs per kilometer. 
•    Slechts 33% is voorstander van een spitsheffing.

Openbaar vervoer

Mensen zien OV meestal niet als alternatief
Slechts 20% van de Nederlanders geeft aan de auto vaker te zullen laten staan als “betalen naar gebruik” wordt ingevoerd. Mensen die de auto meerdere keren per week gebruiken geven vaker aan dat ze de auto zullen blijven gebruiken bij de invoering van “betalen naar gebruik.” Het hebben van alternatief vervoer speelt uiteraard wel mee bij de keuze om al dan niet de auto te pakken. Slechts 12% ziet het OV als een alternatief voor de auto. 

Wat wil de ANWB?

Op dit moment kent het autobelastingsysteem veel uitzonderingen. Afgelopen jaren haalde de overheid ook vaak meer geld op dan begroot. Zo kwam de BPM-opbrengst vaak veel hoger uit. 
Ook gebruiken provincies de opcenten (die in de MRB zijn versleuteld) om hun eigen (niet auto-gerelateerde) begroting te dekken. Dit zorgt ervoor dat de kosten voor de consument elk jaar fluctueren. Een hervorming van de autofiscaliteit kan alle auto-gerelateerde belastingen een stuk transparanter maken voor de gebruiker, en “betalen naar gebruik” kan een goede manier zijn om dat te bereiken.

In het coalitieakkoord staat dat het kabinet “betalen naar gebruik” per 2030 wil invoeren. 
De komende tijd gaat het kabinet zelf onderzoek doen naar mogelijke varianten. 
De ANWB zou willen dat hierbij aandacht uitgaat naar de volgende punten: 
-    Hoe wordt de privacy geborgd in een nieuw systeem? 
-    Hoe kan realtime inzicht worden gegeven in de kosten?
-    Veel mensen geven aan geen alternatief te hebben voor de auto en willen zekerheid over de kosten. Hoe kan de overheid borgen dat de tarieven niet omhoog gaan?
-    Wat is de impact van “betalen naar gebruik” op de verschillende inkomensgroepen?
-    Wat is de impact van “betalen naar gebruik” op de inwoners van de diverse regio’s in het land?

Aandachtspunten

De ANWB heeft een aantal aandachtspunten geformuleerd die bij de keuze voor een bepaalde variant kunnen worden meegewogen 
-    De overheidsfinanciën op peil houden wordt door de ANWB niet gezien als een doel op zich. Als autorijden steeds schoner wordt, hoort hier een andere belastingdruk bij.
-    Een heffing op basis van emissie en massa heeft de voorkeur. Massa moet worden meegewogen, omdat het eerlijker is dat een grote SUV meer betaalt dan een Fiat Panda. Eenzijdige sturing op CO2-emissie zorgt ervoor dat Nederlanders met een oude auto waarschijnlijk een heel hoog tarief gaan betalen.
-    Het tarief moet langjarig vastgesteld worden en niet steeds verhoogd kunnen worden. 
-    Het tarief moet een variabilsering van de MRB zijn; er moeten geen andere kosten in worden versleuteld.
-    De beoogde CO2-reductiedoelstelling die van “betalen naar gebruik” wordt verwacht, is wat de ANWB betreft niet reëel. Het is daarom noodzakelijk om aanvullend beleid te formuleren.
-    De ANWB is voorstander van “betalen naar gebruik” als dit een verbetering betekent van het huidige systeem. Dat wil zeggen: meer transparantie en geen verborgen kosten, zoals opcenten of accijns. Uitzonderingen moeten uit het systeem worden gehaald. 
-    Simpel en betrouwbaar: houd het betalen per kilometer zo simpel mogelijk. 
De privacy van de automobilist moet altijd gegarandeerd zijn. En de kosten van het systeem moeten in verhouding staan tot de baten ervan. 
-    Inzichtelijkheid van de kosten is eveneens belangrijk: het moet per rit duidelijk zijn wat je ervoor betaalt, zodat automobilisten niet voor verrassingen komen te staan.