ANWB HomepageOudste wandelroute van Nederland etappe 5
Nederland, Utrecht, Elst
In 1914 opende de ANWB de eerste bewegwijzerde wandelroute van Nederland. 150 kilometer wandelen, dwars door het hart van Nederland van west naar oost. En die wandelroute kun je vandaag de dag nog steeds lopen. De start is in Amsterdam, de finish in Arnhem. Onderweg loop je o.a. door het Gooi, over de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe. De route is vlak en de helft voert over onverharde wegen. De route bestaat oorspronkelijk uit zes etappes, maar Etappe 1 (30 km) is gesplitst in Etappe 1A (10 km) en Etappe 1B (20 km).
Etappe 5, Elst – Heelsum, is amper begonnen of je stuit vanaf de Buurtsche Berg op een uitzicht dat zijn weerga nauwelijks kent. Bij helder moet je vanaf hier Moskou kunnen zien liggen, of althans iets in die richting. Bij Rhenen krijg je voor het eerst zicht op de Nederrijn en beklim je de illustere Grebbeberg. De Grebbedijk voert je langs natuurgebied De Blauwe Kamer naar Wageningen. Net als je denkt dat je wel genoeg asfalt gezien hebt vandaag struin je door een schitterende botanische tuin en heten de bossen tussen Wageningen en Renkum je welkom. Na een mooi paadje langs een ouderwets mooie sloot leg je de laatste kilometers af over asfalt naar het eindpunt in Heelsum.
N.B. Deze etappe volgt op Etappe 4 Doorn - Elst. Aansluitend op deze etappe volgt (de laatste) Etappe 6 Heelsum - Arnhem. Kijk hier voor meer informatie (zoals geo-pdf's).
Hond mee: Tijdens het grootste gedeelte van de route zijn honden (aangelijnd) toegestaan. Let op: bij punt 11 in de routebeschrijving wordt een omleiding aangegeven voor wandelaars met de hond.
Toegankelijkheid: deze route is niet geschikt voor mindervaliden.
"We slaan met een hypernerveus gebaar van allermodernste verbazing, de handen boven ons hoofd samen, en richten de oogen met een languisanten blik naar onze voeten, - wat! Wordt er nog gewandeld in deze wereld, en waagt men het in de twintigste eeuw, onze aandacht te vragen voor zoo iets barbaarsch als het zich-voortbewegen-per-voet?" Zo begint het boekje 'Te voet van Amsterdam naar Arnhem' uit 1914. Deze oudste wandelroute van de ANWB is nog grotendeels te lopen. Een heerlijke wandeling van Amsterdam, door het plassengebied van het Gooi, over de Utrechtste heuvelrug, langs de grote rivieren, door de zuidrand van de Veluwe naar Arnhem.
Het idee kwam van de heer Pos, tweede voorzitter van de ANWB. Een bewegwijzerde wandelroute dwars door Nederland, zou dat geen mooie promotie voor de Bond zijn? Het Dagelijks Bestuur van de ANWB stemde in 1913 toe. De Kampioen plaatste een vacature voor iemand die het hele wandeltraject in kaart kon brengen en beschrijven.
Uit de 242 sollicitanten werd de heer J.D.H. Beckering, kapitein van het Indische Leger, gekozen. De wandelroute was 150 kilometer lang en bewegwijzerd met ruim 700 bordjes. Onderweg stonden vier stenen informatiepanelen en er kwam een boekje met extra informatie en wandelkaarten. Het hele project kostte drieduizend gulden. De wandelroute werd op 26 mei 1914 feestelijk geopend.
In 1951 werd het traject nog eens geactualiseerd. Op Pad begon in 2011 met het opnieuw in kaart brengen van het oorspronkelijke traject uit 1914. Naar schatting 80% van de wandelroute Amsterdam - Arnhem is nu, bijna honderd jaar later, nog steeds te lopen over dezelfde wegen en paden als toen. Alleen is de route niet meer bewegwijzerd en moet dus de routebeschrijving worden gevolgd. Gemakkelijk: met behulp van de ANWB Eropuit app kun je de route-etappes lopen en op het kaartje zien waar je je bevindt. Hierdoor kun je niet fout lopen.
Geïnteresseerd in de oorspronkelijke routebeschrijving.? Download het oude route boek uit 1914!
Let op: Deze route gaat van a naar b en komt dus NIET terug op het startpunt. Aan begin en eind van de routebeschrijving staat aangegeven hoe je het startpunt bereikt met het OV en hoe je vanaf het eindpunt met het OV terug kunt reizen.
Je kunt deze route wandelen door de routebeschrijving (zie hieronder) te volgen of door de route te wandelen met behulp van de gratis ANWB Eropuit app. Op het kaartje in de app zie je precies waar je bent, zo kun je niet verdwalen.
Startpunt van de route: N416 bij ingang Residence Rhenen, Veenendaalsestraatweg 50, Elst.
OV-tip: Neem vanaf treinstation Veenendaal - De Klomp streekbus 50 en stap uit bij bushalte Rhenendael-West in Rhenen. Vanaf daar is het 15 minuten lopen naar het startpunt van de route.
1 Vanaf de N416 rechts naast de inrit naar Residence Rhenen door hek en meteen rechtsaf. Op T-splitsing linksaf.
2 Zijwegen negeren en na ca. 1 km op Y-splitsing rechtsaf, wordt smaller pad. Op Y-splitsing (10 m voor breed pad) rechtsaf, op de volgende viersprong schuin rechtdoor (wit/rode-markering voorlopig blijven volgen).
3 Voorbij het uitzichtpunt zandgroeve De Dikkenberg linksaf. Op viersprong linksaf. Op Y-splitsing het linkse pad volgen. Zijweg rechtsaf, pad oversteken en rechtdoor.
4 Op T-splitsing linksaf. Eerste pad rechtsaf, wordt verderop ruiterroute. Waar grindpad bocht naar rechts maakt, ga je rechtdoor (bank in bos, laatste wit/rodemarkering).
5 Over parkeerplaats, asfaltweg oversteken en rechtdoor langs slagboom, asfaltfietspad. Fietspad wordt asfaltweg, daarna tweede pad rechtsaf (tegenover volkstuinen), langs slagboom.
6 Meteen op Y-splitsing rechtsaf langs akkerland. Eerste pad (na mountainbikepad) linksaf omhoog, na een aantal bochten eerste pad rechtsaf richting woonwijk, voor trapje linksaf en meteen rechtsaf, Vijverberg. Klinkerweg langs huisnr. 24.
7 Op driesprong bij bankje linksaf, omlaag. Op T-splitsing linksaf, Galgenberg. Op driesprong rechtsaf, Galgenberg, asfaltweg.
8 Op T-splitsing linksaf, Donderberg, asfaltweg. Op voorrangskruising rechtsaf, Paardenveld. Bij rotonde linksaf. Eerste weg rechtsaf (Veerweg), eerste asfaltpad linksaf, voetpad.
9 Op kruising linksaf, Rijnstraat, tweede weg linksaf, Markt. Voorbij kerk Cuneratoren rechtsaf de Torenstraat in, op T-kruising rechtsaf (winkelstraat). Bij rotonde rechtdoor, Herenstraat.
10 Bij verkeerslichten rechtdoor en over viaduct rechtsaf, Zwarteweg. Onderaan op T-kruising linksaf de Cuneralaan in, wordt grindpad.
11 Daarna eerste pad linksaf, stalen trap omhoog (wit/ rode-markering). (Met hond rechtdoor fietspad 1,5 km blijven volgen, route bij 105 vervolgen). Boven aan de trap wit/rode-markering langs heuvelrand pad (rechtsaf) volgen, later rechts aanhouden. Smal, naar rechts afdalend pad negeren.
12 Om zijdal heen, op de heuvelrand blijven lopen. Bij toren op Koningstafel rechtdoor grasveld oversteken (rood/ wit-markering), rechts uitzicht natuurgebied De Blauwe Kamer. Na grasveld tweede van 3 stalen trappen omhoog kiezen. Op kruising rechtdoor, wit/rodemarkering volgen.
13 Bij muurresten op T-kruising rechtsaf, verderop weer wit/rode-markering, nu heuvelrand aan linkerhand. Bij ijzeren trap linksaf omlaag. Onderaan op T-splitsing linksaf, over wildrooster.
14 Op T-splitsing rechtsaf langs de parkeerplaats, verderop eerste weg rechtsaf, de Grebbedijk op. Deze Grebbedijk ongeveer 4 km blijven volgen. (Indien gewenst en het gras het toelaat kun je rechts onder langs de dijk lopen.)
15 In Wageningen op T-splitsing met voorrangsweg: rechtsaf richting Wageningen. Net na industrie aan de rechterkant van de Grebbedijk, asfaltweg schuin naar links nemen. Weg onderaan de dijk blijven volgen op trottoir. Bij voorrangskruising rechtdoor, Nudestraat volgen.
16 Over brug (Nudepoort) rechtdoor. Verderop de Markt oversteken en rechtdoor de Hoogstraat in. Verderop direct na brug schuin rechts aanhouden. Weg volgen voorbij kerk (links).
17 Bij het monument op het 5 Mei Plein (hotel De Wereld) rechtsaf, de Veerstraat in. Op driesprong linksaf, Veerstraat. Veerstraat volgen, wordt verderop Veerweg. Veerweg blijven volgen met rechts uitzicht op de uiterwaarden.
18 Waar de weg omhoog gaat, asfaltweg oversteken (fietsknooppunt 61) en rechter trap op, Bergpad (wit/ rode-markering). Meteen weer links omhoog, wit/rodemarkering volgen. Verderop trap links omhoog naar Arboretum Belmonte (rood/ wit-markering).
19 Bovenaan bij ingang arboretum 2 keer naar rechts. Rechts houden langs heuvelrand. Pad steeds blijven volgen langs de heuvelrand tot aan informatie bord Arboretum. Hier Arboretum verlaten, pad richting parkeerplaats van hotel de Wageningsche Berg volgen. Op parkeerplaats rechtdoor gaan, aan einde schuin links. Bij einde parkeerplaats rechtdoor gaan (tegen de rijrichting van autoverkeer in). Asfaltweg volgen.
20 Op driesprong linksaf, bij T-splitsing met voorrangsweg rechtsaf langs watertoren. Bij rotonde voorrangsweg oversteken en rechtdoor, Scheidingslaan aflopen tot het asfalt ophoudt. Langs slagboom direct rechtsaf, onverharde weg, wordt ruiterpad. Steeds rechtdoor.
21 Bij splitsing voor asfaltfietspad links houden en fietspad oversteken. Rechtdoor pad volgen. Op viersprong rechtsaf, op zevensprong rechtdoor gaan. Op Y-splitsing pad rechts volgen. Op T-splitsing linksaf.
22 Langs slagboom en op T-splitsing linksaf, asfaltweg (Hartenseweg). Weg langs hotel Nol in ’t Bosch volgen (Hartenseweg). Eerste weg rechtsaf, Regentesselaan. Op T-splitsing provinciale weg oversteken en rechtsaf, fietspad volgen.
23 Eerste weg linksaf, doodlopende weg. Asfaltweg wordt grindweg. Daarna tweede pad rechtsaf (bij bankje links van het pad). Op T-splitsing linksaf tussen weiland en manege door. Op driesprong bij waterpeilpunt, rechtsaf.
24 Twee beekjes over en door beeldentuin van landgoed Quadenoord. Op kruising met betonfietspad rechtsaf. Direct daarna eerste pad rechtsaf (wit/rode markering NS) volgen met weiland aan rechterhand. Pad langs beek volgen, verderop bij zitbank rechts onder langs de beek gaan. Door klaphek (einde landgoed Quadenoord) gaan en pad blijven volgen.
25 Langs slagboom op kruising met asfaltweg linksaf, fietspad Bennekomseweg (wit/rode-markering). Deze weg ruim 1 km. volgen Renkum in.
26 Bij rotonde rechtdoor, Bennekomseweg. Voorbij huis nr. 42, De Bocht, rechtsaf Prins Bernhardlaan in. Tweede weg rechts, Pannekoeklaan. Einde links Patrimoniumweg.
27 Op het einde van de Patrimoniumweg (Utrechtseweg) eindigt deze etappe.
OV-tip: Neem vanaf bushalte Patrimoniumweg in Heelsum bus 86 naar NS-station Arnhem of, de andere kant op, naar NS-station Ede-Wageningen.
Rondom de voormalige zandgroeve Kwinteloijen is Landgoed De Dikkenberg aangelegd. 140 hectare zeer diverse natuur; van natte gebieden met vennen en moeras naar droge heidevelden. Je vindt er diepe erosiedalen, prehistorische grafheuvels en beukenlanen. Vanaf het hoogste punt heb je een schitterend zich op de Gelderse Vallei.
Rhenen was in de Middeleeuwen een belangrijk bedevaartsoord (rondom de relieken van de heilige Cunera die hier sinds de 8ste eeuw werden vereerd). Dat verklaart de relatief grote Cunerakerk met de 81,8 meter hoge toren die geïnspireerd was op de Utrechtse Domtoren. De toren kent een lange geschiedenis van verwoesting en schade door branden en oorlogsgeweld, maar elke keer werd hij weer gerestaureerd.
De Koningstafel is een open veld in het Grebbebos dat een weids uitzicht biedt op de Nederrijn, Betuwe en Blauwe Kamer. In vroeger tijden genoten ook koningen hier van het uitzicht tijdens de jachtfeesten die ze hier vierden. Rondom dit veld vind je ook restanten van een walburg (een versterkte nederzetting) en de ruïne van een boswachterswoning.
In natuurgebied De Blauwe Kamer heeft de rivier de Nederrijn het voor het zeggen. Die treedt nog wel eens buiten haar oevers en zet dan de omgeving onder water. De hoogteverschillen in het gebied zorgen ook voor variatie in flora en fauna. In de wilgenbossen en moerassen leven lepelaars, zilverreigers, aalscholvers en zelf visarenden. Het gebied wordt begraasd door halfwilde Galloway runderen en konikpaarden. In de restanten van de steenfabriek die hier vroeger stenen bakte van rivierklei leven nu onder andere grootoorvleermuizen.
Het landgoed Belmonte werd gesticht door Thierry Juste, baron De Constant Rebecque de Villars die er rond 1845 een pompeuze villa liet bouwen. Er werd grond aangekocht tot het landgoed zeventien hectaren groot was. Hierop werd een tuin aangelegd naar ontwerp van Davis Zocher Jr., een tuinarchitect die sterk beïnvloed was door de Engels Landschapsstijl.
Jarenlang bewoonden baronnen en baronessen het huis, dat in 1936 in het bezit kwam van Stichting Het Gelders Landschap. In de Tweede Wereldoorlog werd er in en om Wageningen hevig gevochten. Op het landgoed waren Duitse voorraden voor de strijd opgeslagen. Daarom was het een doelwit voor beschietingen en bombardementen die het landgoed en landhuis grotendeels verwoestten.
In 1951 kocht de Landbouwuniversiteit Wageningen het landgoed om haar botanische tuin De Dreijen uit te breiden met een arboretum. Lange, rechte lijnen waren leidend in dat ontwerp. Er werden collecties bomen en een beroemde collectie rododendrons aangeplant. Ook kreeg een bijzondere verzameling rozen er een plek. In 2012, toen de botanische tuinen niet meer werden benut voor onderwijs en onderzoek, werd de Stichting Belmonte Arboretum opgericht om de tuin financieel en bestuurlijk op eigen benen te zetten. Belmonte Arboretum, Generaal Foulkesweg 94-A, Wageningen, gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang.
Landgoed Quadenoord is 220 hectare groot en bestaat uit weilanden, akkers en bossen waar de Renkumse beek en de sprengen doorheen stromen. Het landgoed is al 130 jaar in bezit van één familie. Op het landgoed vind je ook een manege, een natuurcamping en een beeldentuin die het hele jaar door te bezoeken is. De grafheuvels op het landgoed laten zien dat het in de prehistorie al werd bewoond. De naam Quadenoord heeft komt van de ‘Quaden’, een nomadische Germaanse stam die in het begin van onze jaartelling door Europa rondtrok. De volkslegende ‘Het witte wief van Quadenoord’ verhaalt over een jonkvrouw die kasteel Grunsfoort (dat van de 14de tot de 18de eeuw in Renkum stond) bewoonde. Ze vond zichzelf te goed om met haar voeten de grond te raken en verplichtte de dorpelingen om schone witte lakens op de grond te leggen als ze naar de kerk wilde. Na haar overlijden werd ze begraven op het kerkhof. De volgende ochtend echter stond haar kist boven de grond bij de ingang van het kerkhof. Opnieuw werd de jonkvrouw begraven. En opnieuw stond de kist een dag later weer boven de grond. Toen waren de dorpelingen het zat: ze zetten de kist op een kar. De paarden sloegen echter op hol en renden richting Quadenoord. De kist met jonkvrouw viel in de beek. En de dorpelingen lieten het maar zo. Sindsdien dwaalt er een witte juffer rond op Quadenoord.