De mooiste bezienswaardigheden van de Harz

Wat te doen in de Harz?

De Harz ligt in het noordelijkste deel van het Duitse Middelgebergte en is een geliefde vakantiebestemming bij Nederlanders, op zo’n 4 uur rijden ten oosten van onze landsgrenzen. De regio bevindt zich op de grens tussen voormalig West- en Oost-Duitsland en is om die reden ook doorspekt met overblijfselen uit de moderne geschiedenis, zoals langs de Harzer Grensweg waar je nog grensmonumenten en oude wachttorens ziet. De sagen en mythen over heksen in de donkere bossen van dit heuvelachtige gebied spreken tot de verbeelding en in de middeleeuwse stadscentra van onder andere Goslar vind je kleurrijke vakwerkhuizen. Laat je inspireren door deze mooiste bezienswaardigheden van de Harz.

1. De Groene Band langs de voormalige Oost-Duitse grens

In de ruim 40 jaar dat het ‘IJzeren Gordijn’ Oost- en West-Duitsland scheidde, was er een gemiddeld 10 kilometer brede bufferzone tussen beide landen. Hier kwam al die jaren geen mens, op straffe van de dood. Hierdoor kon de natuur haar eigen gang gaan. Het bijna 1400 kilometer lange ongerepte natuurgebied dat ontstond heet De Groene Band en is inmiddels een beschermd natuurmonument met als motto: ‘grenzen scheiden, natuur verbindt’. Aangelegde fiets- en wandelpaden en de Kolonnenweg – bestaande uit betonplaten waar de grenswachters overheen reden – wisselen elkaar hier af.

Verken (een deel van) de 100 kilometer lange Harzer Grensweg, het pad langs De Groene Band in de Harz, tussen de grenstoren Rhoden en het Grenslandmuseum Tettenborn. De route voert door een bosrijk gebied en een paar rivierdalen. Naast een prachtige groene route, biedt de Harzer Grensweg een interessante culturele ervaring. Je komt onderweg regelmatig overblijfselen van de voormalige grens tegen, zoals verwaarloosde wachttorens en grenspalen.

2. Stalen zenuwen op de Titan RT-hangbrug

De Titan RT-voetgangershangbrug is een van de langste in zijn soort ter wereld. Hij overspant met een indrukwekkende lengte van 458 meter het Rappbode-dal en is vervaardigd uit een stalen rasterwerk met een breedte van 1,2 meter. Aan de ene kant van de brug staat de Bode-dam met daarachter het Rappbode-stuwmeer en aan de andere kant baant de Bode-rivier zich een weg door het groene dal.

Pak je vast aan de 1,3 meter hoge relingen met metalen netten, die ervoor zorgen dat je er niet afkukelt. Ondanks de stevige constructie – die overigens niet te beroerd is om in de wind ietwat verontrustend heen en weer te bewegen – is het voor sommige mensen een spannende aangelegenheid om eroverheen te lopen. Een diepte van 100 meter tot aan de Bode-rivier onder je is dan ook niet niks. Mensen die nog een extra adrenalinestoot zoeken, scheren over je heen aan een tokkelbaan.

3. Harzer-Hexen-Stieg: donkere bossen vol sagen

De Harzer-Hexen-Stieg is een 97 kilometer lange wandelroute tussen de plaatsen Osterrode in het westen en Thale aan het oostelijke einde. De donkere loof- en dennenbossen zijn uitermate geschikt als het toneel van de oude sagen en mythen over heksen die hier de ronde doen. Letterlijk en figuurlijk hoogtepunt van deze verhalen is de 1142 hoge Brockenberg, waar heksen in de 16^e en 17^e eeuw bijeenkomsten zouden hebben gehouden en op bokken en bezemstelen rondvlogen.

De etappewandelingen langs de route van de Harzer-Hexen-Stieg voeren niet alleen door het bos, maar ook over rotsachtige bergen en door de spectaculaire Bode-kloof, met tot 250 meter hoge wanden. Bij de Brockenberg is er een smokkeloptie door de stoomtrein tot de top te pakken en daarna weer te voet af te dalen. Bordjes met een witte afbeelding van een heks op een bezemsteel – hoe kan het ook anders – en een groene cirkel als achtergrond, wijzen de weg.

4. Nostalgisch per Brockenbahn-stoomtrein de Brockenberg op

Liefhebbers van historische treinen halen in de Harz hun hart op bij de verschillende smalspoorbanen. Het is een van de bekendste bezienswaardigheden van de Harz, met totaal drie lijnen die op elkaar aansluiten. De meest populaire is de Brockenbahn, waar de stoomlocomotief de wagons over een traject van 19 kilometer vanuit Drei Annen Hohne met 585 meter hoogteverschil puffend in een klein uurtje naar de top van de Brockenberg trekt.

Je gaat tijdens deze rit terug in de tijd: smalle houten bankjes, de geur van gestookte kolen, af en toe een stoomfluit en een snelheid die je per (elektrische) fiets makkelijk bij zou kunnen houden. Je rijdt door naaldbossen en langs met mos begroeide rotsen, terwijl de trein de vele bochten bedwingt. Houd je ogen open voor de tamme Brockenfuchs: deze vossensoort houdt zich hier regelmatig op, langs het spoor en op de stations.

5. De schatten van de Rammelsbergmijn

De Harz is rijk aan grondstoffen, waardoor het een belangrijk mijnbouwgebied was voor diverse metalen. De mijnen zijn inmiddels grotendeels gesloten, maar er is een bijzondere ondergrondse wereld blijven bestaan. Een aantal oude mijnen is te bezoeken, waaronder de Rammelsbergmijn bij Goslar. Deze mijn was meer dan 1000 jaar in bedrijf en is sinds de sluiting in 1988 een museum.

Er zijn verschillende mogelijkheden om de mijn te verkennen. Stap, net als de kompels in de vorige eeuw, in de mijntrein die je meeneemt de tunnels in waar de gids de werking van machines toont die bij het delven van koper, lood en zink werden gebruikt. Avonturiers hullen zich in een mijnwerkerspak en waden bij het zwakke schijnsel van een mijnlamp door een laag water in de tunnels. Je verkent het 12^e-eeuwse deel van de mijn waar met de hand erts uit het gesteente werd gehakt, waarna je via een 40 meter hoge ladder uiteindelijk het daglicht weer bereikt.

6. Rijkdom dankzij de mijnbouw in de stad Goslar

In het middeleeuwse stadscentrum van Goslar hoef je niet lang te zoeken naar fraaie vakwerkhuizen: er staan er ruim vijftienhonderd in uiteenlopende kleurencombinaties. Op cultuurhistorisch gebied speelde Goslar een belangrijke rol, die tweeledig was: de stad is in 922 als Pfalz (keizerlijke verblijfplaats) begonnen en ontwikkelde later die eeuw een waterkrachtsysteem voor de nabijgelegen ertsmijn Rammelsberg. Deze mijn was tot de sluiting de belangrijkste bron van inkomsten van Goslar, waardoor de inwoners zich de rijk gedecoreerde huizen konden veroorloven.

De groei en bloei van Goslar is af te meten aan de fontein op de Markplatz. Het onderste bronzen bekken stamt uit de 12^e eeuw, het bovenste is een eeuw later toegevoegd en het geheel is afgetopt met een 18^e-eeuwse vergulden adelaar. Bekijk de versieringen aan de fontein, bestaand uit monsters en mythische figuren zoals dat in de Harz betaamt. Fontein en gebouwen rondom het plein, waaronder het Rathaus, laten zich prima bewonderen vanaf een van de terrassen.

7. Bad Harzburg: wellness in bronnen en bossen

Sinds de ontdekking van zoutwaterbronnen in 1569, ontwikkelde de plaats Neustadt – 10 kilometer ten oosten van Goslar – zich in de loop van de eeuwen tot kuuroord. Vooral in de 19^e eeuw trok dit de aandacht van welgestelde en vooraanstaande burgers die hier luxe villa’s bouwden, waarna ook hotels en casino’s volgden. Neustadt veranderde in 1892 van naam en werd Bad Harzburg, inmiddels een geliefde bestemming voor een wellnessvakantie. Dompel je onder in de thermale baden die gevuld worden door een ruim 800 meter diepe bron.

Helemaal relaxed en nieuwe energie opgedaan? Stap dan in de Burgberg-kabelbaan die je in 3 minuten naar 483 meter hoogte brengt. Bovenop heb je een panoramisch uitzicht over de bosrijke, heuvelachtige omgeving met Bad Harzburg in het dal. Volg hiervandaan het wandelpad Teufelsstieg – aangegeven met een witte duivel in een groene cirkel – dat naar de Brockenberg voert over een afstand van 13 kilometer met een hoogteverschil van 660 meter.

8. De fraaie vakwerkhuizen van Quedlinburg

Als een illustratie uit een sprookjesboek: zo presenteert de historische binnenstad van Quedlinburg zich aan haar bezoekers. De ruim 1000 jaar oude stad telt zo’n tweeduizend vakwerkhuizen. Toen Quedlinburg na de Tweede Wereldoorlog in Oost-Duitsland kwam te liggen, raakten veel gebouwen in verval. Geluk bij een ongeluk was dat er geen geld was om de vervallen huizen af te breken. Na de Duitse Eenwording is men overgegaan tot renovatie, waardoor het oude centrum zijn oorspronkelijke glorie heeft teruggekregen. Goed voor een plaats op de Unesco-werelderfgoedlijst.

Breng een bezoek aan het Fachwerkmuseum im Ständerbau, dat in een 14^e-eeuws vakwerkhuis is gevestigd, een van de oudste in Duitsland. Aan de hand van schaalmodellen leer je meer over de ontwikkeling van deze typische bouwstijl en de achterliggende techniek. Neem met de opgedane kennis een kijkje bij een van de fraaiste voorbeelden van vakwerkhuizen in Quedlinburg: het voornamelijk donkerrood gekleurde en met renaissancistisch houtsnijwerk versierde gildehuis Zur Rose uit 1612.

9. Ondergronds theater in de Baumannsgrot

Al sinds de 17^e eeuw is de Baumannsgrot opengesteld voor het publiek en daarmee is het de oudst bekende druipsteengrot in Duitsland. De Baumannsgrot ligt 30 kilometer ten westen van Quedlinburg en heeft een totale lengte van 1950 meter. De druipsteenvorming is niet de enige wetenswaardigheid over de grot. Onderzoekers ontdekten tijdens opgravingen botten van de prehistorische holenbeer. Tegenwoordig zijn vleermuizen de permanente bewoners.

Volg de gids tijdens een rondleiding van 50 minuten. Bewonder de stalactieten en stalagmieten die door het natuurlijke spel van kalksteen en water zijn gevormd, onder 95 procent luchtvochtigheid en bij een temperatuur van 8 graden. Ongeveer 300 traptreden verbinden de diverse ruimtes, die zich op verschillende hoogten in de grot bevinden. Hoogtepunt is de 60 bij 40 meter grote Goethezaal, waar een ondergronds theater is gemaakt. Tussen het toneel en het publiek is een kunstmatig meertje aangelegd. Leuk weetje: deze Goethezaal is ook een officiële trouwlocatie.