ANWB HomepageStad van industrieel erfgoed
Nederland, Overijssel, Hengelo
Toen halverwege de 19e eeuw de industrialisatie op gang kwam, werd Hengelo de stad van de metaal- en elektrotechniek. In de Tweede Wereldoorlog zijn veel oude panden van toen verdwenen, omdat Hengelo zwaar werd gebombardeerd. In de jaren zeventig van de vorige eeuw ging de stad na talrijke fabriekssluitingen op de schop. Nu draagt de herbestemming van het industrieel erfgoed bij aan een aantrekkelijk woon-, leef- en werkklimaat. Als je nog niet gefascineerd was door industrieel erfgoed, dan ben je het na deze wandeling beslist wél.
Hond mee: tijdens deze hele route zijn honden aangelijnd toegestaan.
Toegankelijkheid: deze route is geschikt voor mindervaliden, maar er kunnen tijdelijke opbrekingen zijn.
Paden: tegels en grindpad.
• Wanneer je het station uitkomt zie je rechts de Schouwburg Hengelo, loop er rechts omheen om in de Beursstraat te komen. Beursstraat in. Eerste LA, B.P. Hofstedestraat. RD, winkelstraat in. Kruising RD, Telgen (zo heet de straat). Eerste RA ri Hema, opnieuw Telgen. Einde LA langs de St, Lambertusbasiliek, Enschedesestraat, steeds RD. De route passeert het stadhuis (rechterhand). Einde Langestraat RA en na een paar meter LA de Deldenerstraat oversteken. RD, Bevrijderslaantje.
• Steeds RD, wordt Hampshire. Meebuigen naar links om ‘Lake Superior’ heen. Over de brug en LA Bankastraat in, langs de Berflobeek. Tweede brug LA, Coldstream. Einde RA. Vrijwel direct schuin RA, een voetpad (grind). Wordt Heemafstraat. Einde Deldenerstraat oversteken en LA. Tegenover Waterstaatskerk tweede RA, Pastoriestraat. Kruising RD. Volgende kruising RA, Brinkstraat richting De Brink. Je loopt door de overdekte winkelpassage*.
• Einde RD onder het spoor door, Europatunnel. Na tunnel weg oversteken en RD, Industriestraat. Je loopt langs het pand van voormalige fabriek Stork. Rechts zie je de watertoren, alsmede het ROC van Twente; deze laatste is gebouwd in en rond de voormalige Gieterij van Stork. RD en bij de voormalige Wilhelminaschool RA, Willem de Clercqdwarsstraat. Schuin links aanhouden, straat gaat over in Willem de Clercqstraat. Na huisnr. 41 LA, Schouwinksweg. Kruising RA, Kerkstraat.
• Je bent nu in Tuindorp ’t Lansink. Kruising LA, Beckumerstraat. Einde LA, ’t Kotte en direct RA, klinkerpad tussen de huizen nr. 4 en 6, Pastoor Sandkuylstraat. Einde RA, Meijersweg. Deze gaat over in de Lansinkweg. Einde weg met de bocht mee naar links, kruising RD, Spinnersweg. Tweede LA, Twijnstraat. Einde RA, Vijverlaan. Eerste RA, Ketelstraat. Kruising RD. Volgende kruising RA, Buitenweg. Eerste LA, Strumphlerstraat. Kruising RA, C.T. Storkstraat.
• Storkplein oversteken en RD Storkstraat vervolgen. Einde RA, Julianalaan, wordt Lansinkesweg. Bij brandweerkazerne eerste LA onder het spoor door, Emmaweg. Voor het Oyfo Techniekmuseum even LA, pad tussen de spoordijk en de parkeerplaats; en terug om de route te vervolgen. Nog een keer onder spoor door en RA, Prinses Beatrixstraat. Deze wegRD volgen naar het station.
* Mocht de winkelpassage gesloten zijn (bijv. op feestdagen), ga dan RA, houd het gebouw aan de linkerhand, en je komt vanzelf bij de uitgang van de passage.
Het station dateert van de periode van de wederopbouw (1955) en is ontworpen door architect Schelling. Voor die tijd hebben er twee andere panden gestaan, de oudste was van 1866. De indrukwekkende perronoverkapping met geklonken stalen spanten uit 1899 is gelukkig gespaard gebleven. Aan de zijkant staat een strak vormgegeven fietsenstalling, ontworpen door architect Paul van der Ree van studio SK. In deze moderne fietsflat uit 2016 vinden 2.200 'stalen rossen' een plaatsje. Op het stationsplein staat een çesme, een Turkse drinkfontein, die in 2016 door de Turkse gemeenschap aan de stad werd geschonken.
Tegenover de Schouwburg vind je de ingang naar het Prins Bernhardplantsoen. Het plantsoen was vroeger de tuin van een villa van de familie Monchy. Samen met Charles Theodoor Stork was Rudolf Adriaan Monchy de grondlegger van industrieel Hengelo. De gemeente heeft de tuin in 1920 gekocht en het naar aanleiding van het huwelijk van prinses Juliana en prins Bernard in 1937 zijn huidige naam gegeven. Door de familie de Monchy werd in 1865 de Nederlandse Katoenspinnerij gesticht. De voormalige spinnerijfabrieken in Hengelo, waren gelegen aan de Lansinkesweg.
Stadspark Thiemsland is een nieuwe wijk gebouwd op de voormalige fabriekslocatie van Heemaf, later Holec (elektronische apparatuur). Zes architectenbureaus hebben hier in totaal 650 woningen gebouwd. Door de compacte wijze van bouwen en inrichten was er veel ruimte voor de aanleg van groen. In het talud van de grote retentievijver liggen drie statige stadsvilla’s met elk zeventien appartementen. Op de plek waar ooit Huys Hengelo heeft gestaan (ca. 1500-1800) heeft de kunstenaar Jeroen Hoogstraten een watereiland gecreëerd, dat de omtrek van de fundamenten beurtelings onder water laat lopen en weer drooglegt.
De Brink tussen het Marktplein en het station is in 2000 helemaal opnieuw ingericht met een passage van 120 m lengte die de Markt met het station verbindt en het kunstwerk 'Badgasten' van Marjolijn Mandersloot op de markt (bestaande uit een groep beren). Via de Beekstraat kom je bij het Museum Hengelo, waar de cultuur en geschiedenis van Hengelo wordt getoond in een patriciërswoning met verschillende stijlkamers.
De Wilhelminaschool werd in 1918 gebouwd in opdracht van de heer C.T. Stork als opleidingsschool voor de jongens die bij de metaalbedrijven Stork en Dikkers een vakopleiding volgden. De architect was K.J. Mulder, die ook het Tuindorp ’t Lansink heeft ontworpen. Tevens was hier tussen 1918 en 1954 de Gemeentelijke HBS gehuisvest.
Daarna wandel je door de rustige straten van Tuindorp ’t Lansink. Fabriekseigenaar C.T. Stork liet deze wijk in 1910 aanleggen voor zijn arbeiders (zie kader). Stork had een wijk voor ogen met dure en goedkopere woningen, tuinen en openbare parkjes. Door variatie van duurdere en goedkopere woningen moest de wijk een afspiegeling van de fabrieksbevolking worden. De hele ‘Storkfamilie’, van arbeider tot baas, mocht er kriskras door elkaar wonen. Het ontwerp kwam van de Amsterdamse architect Karel Muller. De opzet voorzag in alle noodzakelijke voorzieningen: een centraal gelegen winkelgalerij, een hotel, een school en voor de recreatie een groot zwembad met vijver en clubgebouw. Dit alles met een royale groenvoorziening. Sinds 2003 is het tuindorp een beschermd stads- en dorpsgezicht.
De gebouwen aan het Storkplein zijn tussen 1911 en 1929 aangelegd. Aan de ene kant zie je een overdekte winkelgalerij met arcaden, aan de andere kant een complex van twee winkelhuizen met een poort ertussen. Het statige plein, ook weer ontworpen door architect Karel Muller, moest het hart worden van de ‘Storkkolonie’. Het gebruik van rode baksteen en Hollandse dakpannen was destijds heel modern. Kijk eens naar het plaveisel van het plein: de stenen zijn gelegd in fraaie waaiervormen. Hotel ’t Lansink bood gasten van de fabrieken een goed onderkomen.
Aan de Lansinkesweg staat Storks markante watertoren (1917), opgetrokken uit een witgepleisterd betonskelet en vensters met stalen kozijnen. In het gebouw bij de watertoren is nu de brandweerkazerne gehuisvest. De voormalige watertoren van Stork en het aanpalende fabrieksgebouw zijn in 2001 gerenoveerd en aangevuld met nieuwbouw voor de uitrukgarage. De toren doet nu dienst voor het uithangen van de brandslangen.
De Twentse industrie en allerlei andere aspecten van techniek staan centraal in het Oyfo Techniekmuseum. Dit alles onder het motto ‘van stoommachine tot ruimtevaart’. Het museum is inmiddels samengegaan met CREA en de Muziekschool Hengelo en is sinds 2021 gevestigd in het voormalige fabriekscomplex van Hazemeijer, later Holec, een fabriek van electronische apparatuur (www.oyfo.nl).